InfoHub Logo

«Zaman bizdiki». (Ianvar, 1942 j.) Aldymen orys tilinde jazylyp, maıdandyq gazetterdiń birinde jarıalanǵan. Bizdiń topshylaýymyzsha, 10-Armıanyń «Beı vraga!» gazetinde jaryq kórgen bolý kerek.

«Oryssha jazyp, keıin qazaqshalap edim, keıbir sózder jetpeı jatyr,— dep jazdy Baýbek Muqanǵa 1942 jylǵy 20 ıýldegi hatynda. — Árıne, bul hattyń jolda da birazyraq júretini belgili, peredovoıdan tylǵa, tyldan jaqyn jerdegi bir qalaǵa, onan Qazaqstanǵa barǵansha kóp óleńder jyrlanyp bitedi ǵoı. Biraq jaǵdaı bolsa jiberip otyrǵan maqalamdy tezirek basýǵa tyrysarsyńdar...

Biz bombanyń túsip jarylǵan jerinde paıda bolǵan shuńqyrdy «voronka» deımiz orysshalap, qazaqsha «shuńqyr» bolý kerek. «Ogon» degen sózdiń myqty qazaqsha balamasyn taba almaı-aq qoıdym. «Oq at!» «At!» — dep kórip edim bolmaı jatyr. Sonyń áleginen «Zaman bizdiki!» — dep shaqyrdym azanyn. Kelise me, kelispeı me?»

Osy hatqa qosa Baýbek kazak. tilinde jazylǵan «Zaman bizdiki» maqalasynyń qoljazbasyn jibergen. Jaıynda ol tabyldy, bizdiń qolymyzda. Al orys tilindegisi «Beı vraga!» gazetiniń Lenın atyndaǵy búkil odaqtyq kitaphanada jáne SSSR Qorǵanys mınıstrliginiń Ortalyq arhıvinde saqtalyp otyrǵan 1942 jyldyń ıanvar - ıýl aılarynyń tigindilerinde kóptegen sandary joq bolǵandyqtan áli de tabylmaı otyr.

Baýbektiń bul týyndysy «Sosıalısik Qazaqstannyń» 1942 jylǵy 25 avgýsyndaǵy sanynda qysqartylyp basyldy, keıin «Zaman bizdiki» osy qalpynda 1943 jyly jınaqta shyqty. Budan sońǵy úsh jınaqta túgel derlik jarıalanyp, sońynda orysshadan aýdarǵan Ǵabıt Músirepov dep kórsetildi.

Biz jınaqta Baýbektiń qazaq tilinde jazylǵan «Zaman bizdiki» atty maqalasyn jańadan tabylǵan qoljazbasy boıynsha jarıalap otyrmyz.

«Ómir men ólim týraly. Maıdandaǵy jas qazaqtyń jazbalary».

Alǵash ret orys tilinde «Komsomolskaıa pravda» gazetiniń 1942 jylǵy 1 maıyndaǵy, kazak, tilinde «Sosıalıs Qazaqstan» gazetiniń 1942 jylǵy 23 ıýnindegi sanynda jarıalandy. Avtordyń qoljazbasy VLKSM Ortalyq arhıvinde, al onyń fotokóshirmesi bizde saqtalyp otyr.

Qazaq tiline aýdarǵan Ǵabıt Músirepov.

«Tyńda, Kavkaz!» Aprel, 1942 jyl. Alǵash ret orys tilinde «Komsomolskaıa pravda» gazetiniń 1942 jylǵy 23 avgýsyndaǵy sanynda, al qazaq tilinde «Sosıalısik Qazaqstannyń» sol jylǵy 6 sentábrdegi sanynda jaryq kórdi. Aýdarǵan Ǵabıt Músirepov.

«Saperdiń dzotty tapsyrý kezinde jaıaý áskerge joldaǵan haty». 1942 jyldyń avgýsynda jazylǵan. Alǵash ret orys tilinde 10-armnánys «Beı vraga!» atty maıdandyq gazetiniń 1942-shi jylǵy 23 avgýstaǵy sanynda jarıalandy, al kazak, tilinde «Lenınshil jas» gazetiniń 1975 jylǵy 5 martyndaǵy sanynda jaryq kórdi. Aýdarǵan Seıilhan Asqarov.

«Shyǵys ulyna hat». Muny Baýbek Bulqyshev orys tilinde jazyp 1942 jyly 30 ıýnde «Komsomolskaıa pravda» gazetine jibergen, biraq onda jarıalanbaı, «Sovet jastary Uly Otan soǵysynda» atty kórmeniń arhıvinde saqtalǵan. Búl qoljazba alǵash ret «Lenınskaıa smena» gazetiniń 1977 jylǵy 5 maıyndaǵy sanynda jaryq kórdi.

B. Bulqyshev, 1942 jylǵy 7 noıabrde Muqanǵa jazǵan hatynda: «23 avgýsta «Sosıalısik Qazaqstanǵa» úsh óleń, bir «Shyǵys ulyna hat» degen maqala jiberip edim, aldyńdar ma? Basylatyn ba? Maǵan jaz», — deıdi.

Bul «Sosıalısik Qazaqstannyń» 1942 jylǵy 1 noıabrdegi sanynda úzindi retinde jarıalanǵan,. qoljazbasy saqtalmaǵan. Muny orys tilindegi túpnusqamen salystyrǵan shaqta, ony Baýbektiń ózi qazaq tilinde jazǵany baıqalady. Buǵan «Sosıalısik Qazaqstandaǵy» týyndynyń Baýbekke ǵana tán, sóz ekpini, sóılem qurylysy, tereń oıly tujyrymdary, sondaı-aq orys tilinen aýdarylsa, kimniń aýdarǵany kórsetilmeýi tolyq dálel. Baýbektiń bul shyǵarmasy onyń jaryq kórgen barlyq jınaqtarynda Ǵabıt Músirepov aýdardy delinip júr.

«Ómir súrgim keledi». Maıdanger jas, qazaqtyń haty. 1942 jyldyń sentábrinde jazylǵan. Alǵash ret orys tilinde «Komsomolskaıa pravdanyń» sol jylǵy 5 noıabrdegi sanynda, qazaq tilinde «Sosıalısik Qazaqstannyń» 29 noıabrinde jaryq kórdi. Aýdarǵan Ǵabıt Músirepov.

«Jaýyzdyq pen mahabbat». 1943 jyldyń ıýl-avgýsinde jazylǵan, qazaq tilinde «Sosıalısik Qazaqstannyń» sol jylǵy 19 oktábrdegi sanynda jarıalandy da orys tilinde «Dýmy nad staroı kartoı» degen taqyryppen «Komsomolskaıa pravdanyń» sol jylǵy 12 dekabrdegi sanyn'da basyldy.

Osyǵan oraı, Baýbektiń 1943 jylǵy 19 avgýsta Myna aptada jazǵan hatyndaǵy: «Aıtqandaı-aq, áneýgi «Jaýyzdyq pen mahabbatty» bir qurdas týraly demeı, dostyq týraly hat dep jiber», — degen sózin eske alǵan jón.

Osy pýblısısıkalyq týyndynyń stıline, tiline, sóılem qurý ekpinine, sondaı-aq 1943-shi jyldyń 24 sentábrinde Muqanǵa jazǵan hatyndaǵy «Áneýgi «Jaýyzdyq pen mahabbatty» kóshirip bir danasyn jiber, ony orysshalap «Komsomolskaıa pravdaǵa» jiberem», — degen sózderine qaraǵanda Baýbek bul shyǵarmasyn ana tilinde jazyp, «Sosıalısik Qazaqstanǵa» jibergen.

«Qymbatty ýkraın qyzy». Maıdanger jas qazaqtyń haty. Bul — Baýbektiń orys tilinde jazyp, 1943 jyldyń 21 dekabrinde «Komsomolskaıa pravdaǵa» jibergen eń sońǵy týyndysy. Ózi kóp uzamaı 1944 jyldyń fevralinde erlikpen qaza boldy. Bul shyǵarma kezinde jarıalanbaı, «Sovet jastary Uly Otan soǵysynda» atty kórmeniń VLKSM Ortalyq arhıvi qorynda biz izdeý salǵansha saqtalyp keldi. Alǵash ret orys tilinde «Lenınskaıa smena» gazetiniń 1976 jylǵy 9 noıabrindegi sanynda jaryq kerdi. Aýdarǵan Seıilhan Asqarov.

---