InfoHub Logo

Keremetteı kóńildi keshte bildeı mekemeniń sharýashylyq jaǵyn kúıtteıtin keremetteı bir qyzmetkeri Ivan Dmıtrıevıch Chervákov ekinshi qatardaǵy kreslolardyń birinde "Kornevıl qońyraýlaryn" dúrbimen qarap otyr edi. Kórgeniniń kóńilinen shyqqany sonsha, tóbesi kókke sál jetpeı turǵandaı bolǵan. Biraq kenet... Áńgime bitkenniń osy bir "biraq kenetten" aıaq alyp júrgizbeıtin ádeti ǵoı. Áıtse de, ómirdiń ózi kezdeısoqtyqqa toly bolsa, avtor baıǵustardyń jazyǵy qansha. Kenet Chervákovtyń beti búrisip -tyrysyp, kózinen jas shyǵyp, demi bitip, dúrbiden kózin julyp alyp, eńkeıe berip "átpishý" dep qalǵany. Onysy endi túshkirgeni ǵoı. Kim - kimniń de qaıda bolmasyn túshkirýge qaqysy bar shyǵar. Mujyqtar da, polısmeısterler de, oqta-tekte tipti qupıa keńesshilerdiń ózderi de túshkirip qap jatpaı ma! Túshkirgende ne tur, jurttyń bári túshkiredi. Chervákov te qysylǵan joq, oramalyn alyp súrtinip, kórgendi kisilerine túshkirem dep emes, bireý-mireýdiń mazasyn alǵan joq pa ekem dep jan-jaǵyna kóz tastap edi, záresi zár túbine ketkeni. Sóıtse, tap aldyndaǵy birinshi qatarda otyrǵan kári kisi áldene dep mińgirlep bıalaıymen moıynyn, mańdaıynyń qasqasyn súrtip jatyr eken. Ol kisiniń qatynas joldary mekemesinde isteıtin stats general Brızjalov ekenin Chervákov birden tanydy.

"Shamasy, túkirigim shashyrap ketti-aý,- dep oılady Chervákov. Meniń bastyǵym emes, biraq báribir yńǵaısyz boldy ǵoı. Keshirim suraǵan jón shyǵar".

Chervákov jótkirinip, denesin ilgeri umsynyp, generaldyń qulaǵyna:

— Mártebeli taqsyr, baıqaýsyzda túkirigim shashyrap ketti bilem, keshirersiz, — dep sybyrlady.

— Oqasy joq, eshteńe etpes...

— Qudaı úshin, keshire kórińiz. Mende eshqandaı jaman pıǵyl bolǵan joq.

— Já, abyrjymaı tynysh otyryńyz. Tyńdaýǵa kedergi keltirmeńizshi.

Chervákov qysylyp qaldy, naqurys kisishe yrjalańdaı kúlip, sahnaǵa kóz tastady. Kózin salǵanmen jańaǵy bir janǵa jaıly raqat ushty-kúıli joǵalypty. Óz-ózinen abyrjyp azapqa túse bastady. Úzilis kezinde máımeńdep Brızjalovtyń qasyna jaqyndap, aınalsoqtap biraz júrdi, áreń degende dáti baryp:

— Mártebelim... Ústińizdi búldirdim bilem... Keshirińiz, men sizge óıtip...

— Já, qoısańyzshy... Men áldeqashan umytyp kettim, siz baıaǵy bir áńgimeni áli aıtyp kelesiz! — dep generaldyń astyńǵy erni jybyrlap qoıa berdi.

"Kózinde kekesin bar-joǵyn da baıqamappyn, - dep oılady Chervákov general jaqqa kúdiktene qarap qoıyp.

Tipti sóıleskisi de kelmeıdi. Eshqandaı aram pıǵylym bolmaǵanyn ábden túsindirýim kerek edi... tabıǵattyń zańy osyndaı bolǵasyn qaıtesiz endi... ústime túkirip qorlaǵysy keldi deýi de múmkin-aý. Qazir oılamaǵanmen, keıin oılaıdy ǵoı...

Chervákov úıine kelgesin áıeline óziniń álgi bir topastyǵyn áńgimelep berdi. Sóıtse áıeli bul oqıǵaǵa tap onsha mán bere qoımaǵan sıaqty. Áýeli úreılenip qalyp edi, artynan Brızjalovtyń basqa mekemede isteıtinin bilgen soń sabasyna tústi.

— Degenmen baryp keshirim surasańshy, - dedi ol, — Qaýymda ózin qalaı ustaýdy bilmeıdi eken dep oılap qap júrmesin.

— Mine, meniń de kóńilimdegi oı sol edi. Keshirim surap edim, ol kekireıip qulaq aspady. Durystap jaýap ta bergen joq. Tipti, sóılesip turýǵa jer tar edi.

Erteńine Chervákov jańa vısmýndırin kıip, muntazdaı bop qyrynyp, jaı-japsardy túgel túsindirip qaıtýǵa Brızjalovqa tartty... Generaldyń qabyldaý bólmesine kirip barsa, aryz aıtýǵa kelgender yǵy-jyǵy eken. Arasynda jurttyń ákelgen aryzyn qabyldap, generaldyń ózi de júr eken. Shaǵym aıta kelgen bir-eki kisimen sóıleskesin general Chervákovke kóz tastady.

— Keshe "Arkadıada", jadyńyzda shyǵar, mártebelim,- dep baıandaı jóneldi sharýashylyq qyzmetkeri, - men abaısyz túshkirip qap... ústińizdi búldirdim... Ǵafý...

— Qudaıym-aı, sondaı da sóz bolady eken! Sizge ne kerek edi? — dep general kelesi kisige buryldy.

"Sóıleskisi de kelmedi-aý! — dep oılady Chervákov, óńi bop-boz bolyp. — Demek, ólerdeı ashýlanǵan ǵoı... Joq, buny búıtip aıaqasty qaldyrýǵa bolmaıdy... Men oǵan durystap túsindireıin..."

General shaǵym aıtyp kelgendermen, birde-bir adam tastamaı, túgel sóılesip bolyp, tór jaqtaǵy bólmelerge betteı berip edi, Chervákov mińgirlep sońynan ilesti.

— Mártebelim! Eger qaıta-qaıta mazańyzdy alsam, onda tek sizge ózimniń ókinishimdi bildirgim kelgenin uqsańyz eken!.. Ózińiz de bilesiz ǵoı, men onda qasaqana istegem joq! General jylarman bolǵandaı ıegin kemseńdetip, qolyn bir siltedi.

— Sizge, shamasy, qyljaq kerek qoı deımin, jigitim! — dedi ol esiktiń tasasyna súńgı berip.

"Qaıdaǵy qyljaqty aıtady? — dep oılady Chervákov. — Qyljaqtaǵannan qudaı saqtasyn! General basymen qaıtip túsinbeıdi! Endeshe bul keýdesine nan pisken kerdeń nemeden budan bylaı keshirim suramaı-aq qoıaıyn! Óz obaly ózine! Endi kelmespin, hat jazsam jazarmyn! Ras aıtam, kelmeımin!"

Chervákov úıine qaıtyp kele jatyp osylaı oılady. Ol generalǵa hat jazǵan joq. Ári oılap, beri oılap, ne dep hat jazýdyń retin taba almady. Erteńine taǵy da túsinisip qaıtýǵa jolǵa shyǵýǵa týra keldi.

— Men keshe sizge kelgende, mártebelim, — dep mińgirleı jóneldi ańyra qaraǵan generalǵa, - siz oılaǵandaı, qyljaq etýge kelgen joq edim. Men tek anadaǵy túshkirip qoıyp, ústińizdi bylǵaǵanyma keshirim suraı kelip edim. Kúlki qylý oıymda da bolǵan emes. Sizdi kúlki etýge qaıdan batylym barsyn! Eger sizderdi biz qyljaq qyla bastasaq, onda... syıly adamdardan qadir qala ma?..

— Joǵal! — dep gúj ete qaldy general, bet-aýzy kókpeńbek bop qalsh-qalsh etip.

— Ne dedińiz! — dep qylǵyna surady Chervákov, qoryqqannan tili kúrmelip.

— Joǵal degesin joǵal endi! — dedi general jerdi teýip qalyp.

Chervákovtiń ishinde áldene úzilip ketkendeı boldy. Eshteńeni kórmesten, eshteńeni estimesten esikke qaraı shegine berdi, kóshege shyǵyp, ilbip basyp júrip ketti... Úıine kirgen boıda vısmýndırin sheshpesten dıvanǵa qulaı ketti de... dúnıe aýyp júre berdi...

Aýdarǵan Á.Kekilbaev

---