InfoHub Logo

Dúmpildek - balalardyń oıyny, 7-8 jasynan tartyp 20 jasqa kelgenshe oınaıdy. Erkek balalarmen qyzdar aralasyp oınaı beredi. Kóbinshe
tún ishinde aı jaryqta oınalady. Jyldyń tórt mezgiliniń qaısy kezinde bolsa da oınala beredi. Artyqsha jazdy kúni bolady. Kún jyly bolsa, qoranyń shetinde balalar jıylady da, -a- dep dúmpildek oınaǵanǵa kirisedi.

Oıynnyń tártibi mynadaı bolady: oınaǵandar kóp bolsa 14, az bolsa 4 adam bolýǵa tıis. Onan kóbi kóp bolyp ketedi, azy azdyq qylady. Eki jaq bolyp bólinip, eki jaǵy da ózderine basshy saılaıdy, bir taraby jerge shapandaryn, tondaryn degendeı shámkenip tizilip úımektep jatady. Basshy bolǵan bala qolyna uzyndyǵy 5 kez ben 10 kezdiń arasyndaı jipti (arqandy) alyp, bir ushyn jatqandardyń bireýine qarmanyp, ekinshi ushyn ózi qarmap jatqan balalaryn qorǵaıdy. Endi 2 jaǵy (jatpaǵandar) kıimderin jeńildetip, jalań aıaqtanyp, qoldaryna tebeteılerin, baıpaqtaryn bolmasa qurym julyǵyn sheship alyp, jatqandardy qashyryp, tıip, qashyp sabaı bastaıdy. Jatqandardyń basshysy álgi jipti jetken jerine sheıin analardy qýalap sabatpastan amalyn isteı qorǵaıdy. Eger qorǵaýshy qaramasa, tıse is qylyp qashyp sabap júrgenderdiń bireýine baryp tıgendigi anyqtalsa, jatqandar turyp, olardyń ornyna ana sabap júrgender kelip jatady. Olardy da ózderiniń bastyǵy qorǵaıdy. Basshy bolǵan bala, ıaǵnı qorǵaýshy balalardyń ishindegi pysyq, myqtyraǵy bolýǵa kerek. Júgirgende bet qarmalap ala turǵan, ózi kúshti degendeı... qorǵaýshy, sabap júrgenderdi qýyp qarmaǵanda, jipti qoıa berip baryp qarmasa, jetse ol esepke alynbaıdy. Jatqandardyń jip qarmaǵanda qoıa berýge bolmaıdy. Óstip oınaı beredi de aıaǵynda kóp jatpaı, kóp sabaǵandardyń mereıi ústem bolyp, kóp jatqandar jeńilgenge esepteledi. Sabaǵan ýaqytta etterin aýyrtqandaı, janyna batqandaı qylyp jiberýge bolmaıdy. A, dep oıyn bastalarda buryn jatyp kezek berýge eki jaǵy da kónbeıdi. Ol týraly eki jaǵy da eki palýan bala alyp shyǵyp kúrestiredi de, jyǵylǵan jaǵy buryn jatady. Al bolmasa eki júırik balany alyp shyǵyp jarystyrady da qalǵan jaǵy jatady. Munan basqa da shóp jasyryp, qara kóter qarmalap degendeı birneshe túrli jerebeleri bar. Qoı aldyrǵan jaǵy jatyp kezek beredi. Oınap júrgen ýaqytta arasynda bir shý-shataq shyǵa qalsa, balalardan bireý «aq shep basy» dep aıta salady. Aq shóp basy degendi, qorǵaýshy qarmaǵandy qoısyn, analar sabaǵandy toqtatsyn, sóılesip keliselik degeni. Aq shóp aıtylǵannan keıin barlyǵy teń toqtap shataqty bitiredi. Aq shóp basy aıtylǵan kezde qorǵaýshynyń qarmaǵany, analardyń sabaǵany esepke alynbaıdy. Eger istelip qalsa oıynnyń tártibin buzǵan bolyp jaramaıdy. Basshylar tyıyp qoıady. Munan basqa «shap ketti» degen sóz bar, shap ketti degeni oıyn bastaldy, qashqyla, qolǵa túsip qarmanyp qalmaǵyla degeni. Muny da oıynnyń basshylary aıtady. Jatqan balalar eshbir iske qatysýǵa qaqysy joq. Olardyń isi jalǵyz jatý ǵana.

---