InfoHub Logo

Dına Nurpeıisova (1861-1955) 1861 jyly Batys Qazaqstan oblysynyń Jańaqala aýdanynda týyp-ósken. Halyqtyń kúıshi-kompozıtory, qazaq mádenıetiniń kórnekti qaıratkeri. Ákesi belgili dombyrashy adam eken, qyzy Dınaǵa 8 jasynan bastap-aq sol ónerdiń qyr-syryn úırete bastaǵan. Onyń uly kúıshi Qurmanǵazymen alǵash kezdesýi de osy kez. 8-9 jasar Dına ustazynyń kúılerin úırenip qana qoımaı, onyń kúıshilik-oryndaýshylyq ónerdegi erekshelikterin, dástúrin jalǵastyrady.

Dınanyń tyrnaqaldy «Bulbul», «Baıjuma», «Kógentúp» atty kúılerinde halyqtyń kúıshilik dástúri aıqyn seziledi. 1916 jylǵy oqıǵaǵa shyǵarǵan «1916 jyl» kúıinde Qurmanǵazynyń Isataı men Mahambetke arnaǵan «Kishkentaı» kúıiniń áseri baıqalady. Dına Nurpeıisovanyń kompozıtorlyq tvorchestvosynyń kemeldenip, kúıshilik-oryndaýshylyq óneriniń shabyttanǵan shaǵy – keńestik dáýir. 1937 jyly ol halyq ónerpazdarynyń Respýblıkalyq baıqaýyna qatysyp, júldeli oryn alsa, eki jyldan soń Máskeýde ótken halyq mýzyka aspaptarynda oryndaýshylardyń baıqaýynda 1-oryndy ıemdenip, «Dombyranyń Jambyly» atandy. Dına kúıleri óziniń ulttyq mýzykalyq boıaýymen, tereń psıhologıalyq mazmunymen erekshelenedi. Bulardyń qataryna ataqty «Ásem qońyr», «Toıbastar», «Ana amanaty», «Segizinshi mart» t.b. jatady. Nurpeıisova qazaq halqynyń mýzyka mádenıetindegi ótkendegi jáne qazirgi baı materıaldaryn tvorchestvolyqpen ıgerdi, osy arqyly óziniń tabıǵaty bólek kúılerin, ony oryndaýdyń ózindik tásilderin jarqyrata kórsetti. Uly Otan soǵysynyń surapyl jyldarynda da ataqty dombyrashynyń kompozıtorlyq qyzmeti bir sátke toqtaǵan joq. «Ana amanaty» kúıin ómirge ákeledi, al soǵystyń bitkendigi jónindegi habardy «Jeńis» kúıimen qýana qarsy alady.

Nurpeıisovanyń kómegimen Memlekettik Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq halyq aspaptar orkestri kóptegen ǵajaıyp kúılerdi meńgerdi. Ol orkestrdiń oryndaýshylyq mádenıetin dombyrada oınaýdyń alýan túrli erekshe ádis-tásilderimen baıytty. Sol arqyly orkestrde Qurmanǵazynyń jáne basqa da kóptegen qazaq aspaptyq mýzyka ókilderiniń kúıleri oryndalyp, qýatty sımfonıalyq ansámbldiń únine aınaldy.

---