- 05 naý. 2024 04:27
- 387
Elektr zarádtary, elektrlený, ótkizgishter jáne dıelektrıkter
Oqýshylar sabaqtyń taqyrybyn estigennen keıin, OM ózderi anyqtaıdy
/Prezentesıa paıdalaný Slaıd 1 - 2/
Oqýshylardyń «jaqyn damý aımaǵyn», sabaq sońynda kútiletin nátıjelerdi anyqtaýǵa kóńil bólý qajet
Áserlesýdiń túrleri /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 5 - 8/
Suraq - jaýap /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 9/
Oqýshylar elektrostatıkalyq kúshti baqylaý úshin qarapaıym tájirıbeler jasaı alady, mysaly: aýa sharyn qandaı da bir materıalmen úıkep, qabyrǵaǵa jabystyryp qoıyńyzdar; aýa sharyn oqýshylardyń shashtaryna úıkeńizder jáne shardy jaqyndatqanda olardyń shashtarynyn sharǵa qaraı tartylǵanyn baqylańyzdar. Ebonıt taıaqshasyn júnge/jibekke úıkeńizder jáne ony krannan aǵyp jatqan sýǵa jaqyndatyńyzdar, sýdyń aǵyny ıiledi. Ebonıt taıaqshasyn úıkep, ony usaq qaǵazdardy jabystyryp alatynyn baqylanyz.
/Prezentesıa paıdalaný Slaıd 4, 11, 12/
Eskertý: zarádti dymqyl aýa - raıynda nashar alýǵa bolatyndyqtan, tájirıbeni qurǵaq kúnderde júrgizgen durys.
Ebonıt taıaqshasyn ızolásıalanǵan shtatıvke jibek jippen ilip qoıyńyz. Teris jáne oń zarádtardyń bar ekenin túsiný úshin elektrlengen ebonıt taıaqshasynyń dál sondaı elektrlengen ebonıt taıaqshadan tebiletinin, al elektrlengen shyny taıaqshaǵa tartylatynyn baqylaýdy usynyńyz.
Bir núktelik zarádtiń aınalasyndaǵy jáne eki zarádtalǵan plasınalardyń arasyndaǵy óristi demonstrasıalaý. Kúsh syzyqtarynyń kómegimen óristiń dıagramsyn syzý. Baǵytyn kórsetý. Elektr zarádtiń fızıkalyq maǵynasyn bilý jáne túsiný; Elektrlendirý qubylysyn úıkelis jáne ındýksıamen túsindirý /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 10 - 15/ (I) Oqýshylar elektr órisin oqyp úırený jáne túsinikterin bekitý maqsatynda ártúrli zarádtardyń aınalasyndaǵy elektr órisiniń modeldeý teorıasyn qoldanady.
Kýlon zańyn anyqtaý. Eki qozǵalmaıtyn núktelik zarádtiń arasyndaǵy bir - birine áser etý kúshi araqashyqtyqqa táýeldi ekeni túsindiriledi. Oqýshylar mysaldary bar paraqtardy toltyrady.
Dene betiniń zarádtalǵanyn anyqtaý úshin japyraqty elektroskopty qoldanyp, zarádtiń bólinýin demonstrasıalaý. Zarádtalmaǵan ebonıt taıaqshasynyń kómegimen bir elektroskopty zarádtaımyz. Ekinshi zarádtalmaǵan elektroskoptyń sharyn birinshi elektroskoptyń sharymen metal taıaqshasymen dıelektık ustaǵysh kómegimen qosqanda, onda birinshi elektroskoptyń japyraqshalary tómen túsedi, al ekinshi elektroskop dál sondaı zarád alady.
Sodan keıin ekinshi elektroskoptyń sharyn qolmen ustap, razrádteý. Eksperımentti birneshe ret qaıtalanǵannan keıin oqýshylarǵa zarádtiń saqtalý zańyn jáne zarádtiń eń kishi, ary qaraı bólinbeıtin shamasy bolatynyn túsindirý.
Oqýshylarǵa mınımaldy elektr zarády bolatyn jáne zarád kýlonmen órnekteletin týraly aıtyńyz.Gelıı atomy qarapaıym bolǵandyqtan, ony atomnyn qurylysyn sıpattaý úshin paıdalanýǵa bolady. Elektronnyń ornalasýyn jáne salystyrmaly erkindik dárejesin kórsetý. Elektrondardy qosyp alý nemese joǵaltý kezinde elektrostatıkalyq zarádtiń paıda bolatynyn túsindirý. /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 24 - 26/ Oqýshylarǵa deneniń zarádtalýyn anyqtaýǵa arnalǵan quraldy (elektroskop) qurastyrýǵa usyný.
Denelerdiń elektrlenýiniń paıdasy men zıanyna mysaldar keltirý/Prezentesıa paıdalaný Slaıd 28 - 35/ Ótkizgishter jáne dıelektrıkter: kelesi saıtty paıdalaný https://bilimland. kz/kk jáne osy saıttaǵy suraqtarǵa jaýap berý
Sabaq sońynda oqýshylar refleksıa júrgizedi: Sabaqta óziniń alǵan biliminiń qandaı deńgeıde ekenin adamdardy boıaý arqyly kórsetedi. Jańa bilim – kók qaryndash
Kóńil - kúıi – jasyl qaryndash Sabaqty bekitý jáne jeke oqýshylardy baǵalaý maqsatynda «ýáj» oıyny oınatylady.
/Prezentesıa paıdalaný Slaıd 1 - 2/
Oqýshylardyń «jaqyn damý aımaǵyn», sabaq sońynda kútiletin nátıjelerdi anyqtaýǵa kóńil bólý qajet
Áserlesýdiń túrleri /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 5 - 8/
Suraq - jaýap /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 9/
Oqýshylar elektrostatıkalyq kúshti baqylaý úshin qarapaıym tájirıbeler jasaı alady, mysaly: aýa sharyn qandaı da bir materıalmen úıkep, qabyrǵaǵa jabystyryp qoıyńyzdar; aýa sharyn oqýshylardyń shashtaryna úıkeńizder jáne shardy jaqyndatqanda olardyń shashtarynyn sharǵa qaraı tartylǵanyn baqylańyzdar. Ebonıt taıaqshasyn júnge/jibekke úıkeńizder jáne ony krannan aǵyp jatqan sýǵa jaqyndatyńyzdar, sýdyń aǵyny ıiledi. Ebonıt taıaqshasyn úıkep, ony usaq qaǵazdardy jabystyryp alatynyn baqylanyz.
/Prezentesıa paıdalaný Slaıd 4, 11, 12/
Eskertý: zarádti dymqyl aýa - raıynda nashar alýǵa bolatyndyqtan, tájirıbeni qurǵaq kúnderde júrgizgen durys.
Ebonıt taıaqshasyn ızolásıalanǵan shtatıvke jibek jippen ilip qoıyńyz. Teris jáne oń zarádtardyń bar ekenin túsiný úshin elektrlengen ebonıt taıaqshasynyń dál sondaı elektrlengen ebonıt taıaqshadan tebiletinin, al elektrlengen shyny taıaqshaǵa tartylatynyn baqylaýdy usynyńyz.
Bir núktelik zarádtiń aınalasyndaǵy jáne eki zarádtalǵan plasınalardyń arasyndaǵy óristi demonstrasıalaý. Kúsh syzyqtarynyń kómegimen óristiń dıagramsyn syzý. Baǵytyn kórsetý. Elektr zarádtiń fızıkalyq maǵynasyn bilý jáne túsiný; Elektrlendirý qubylysyn úıkelis jáne ındýksıamen túsindirý /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 10 - 15/ (I) Oqýshylar elektr órisin oqyp úırený jáne túsinikterin bekitý maqsatynda ártúrli zarádtardyń aınalasyndaǵy elektr órisiniń modeldeý teorıasyn qoldanady.
Kýlon zańyn anyqtaý. Eki qozǵalmaıtyn núktelik zarádtiń arasyndaǵy bir - birine áser etý kúshi araqashyqtyqqa táýeldi ekeni túsindiriledi. Oqýshylar mysaldary bar paraqtardy toltyrady.
Dene betiniń zarádtalǵanyn anyqtaý úshin japyraqty elektroskopty qoldanyp, zarádtiń bólinýin demonstrasıalaý. Zarádtalmaǵan ebonıt taıaqshasynyń kómegimen bir elektroskopty zarádtaımyz. Ekinshi zarádtalmaǵan elektroskoptyń sharyn birinshi elektroskoptyń sharymen metal taıaqshasymen dıelektık ustaǵysh kómegimen qosqanda, onda birinshi elektroskoptyń japyraqshalary tómen túsedi, al ekinshi elektroskop dál sondaı zarád alady.
Sodan keıin ekinshi elektroskoptyń sharyn qolmen ustap, razrádteý. Eksperımentti birneshe ret qaıtalanǵannan keıin oqýshylarǵa zarádtiń saqtalý zańyn jáne zarádtiń eń kishi, ary qaraı bólinbeıtin shamasy bolatynyn túsindirý.
Oqýshylarǵa mınımaldy elektr zarády bolatyn jáne zarád kýlonmen órnekteletin týraly aıtyńyz.Gelıı atomy qarapaıym bolǵandyqtan, ony atomnyn qurylysyn sıpattaý úshin paıdalanýǵa bolady. Elektronnyń ornalasýyn jáne salystyrmaly erkindik dárejesin kórsetý. Elektrondardy qosyp alý nemese joǵaltý kezinde elektrostatıkalyq zarádtiń paıda bolatynyn túsindirý. /Prezentesıa paıdalaný Slaıd 24 - 26/ Oqýshylarǵa deneniń zarádtalýyn anyqtaýǵa arnalǵan quraldy (elektroskop) qurastyrýǵa usyný.
Denelerdiń elektrlenýiniń paıdasy men zıanyna mysaldar keltirý/Prezentesıa paıdalaný Slaıd 28 - 35/ Ótkizgishter jáne dıelektrıkter: kelesi saıtty paıdalaný https://bilimland. kz/kk jáne osy saıttaǵy suraqtarǵa jaýap berý
Sabaq sońynda oqýshylar refleksıa júrgizedi: Sabaqta óziniń alǵan biliminiń qandaı deńgeıde ekenin adamdardy boıaý arqyly kórsetedi. Jańa bilim – kók qaryndash
Kóńil - kúıi – jasyl qaryndash Sabaqty bekitý jáne jeke oqýshylardy baǵalaý maqsatynda «ýáj» oıyny oınatylady.