InfoHub Logo

(Gýbernıalardaǵy ám ýezegi joldastardyń qulaǵyna)

Ár jerden alǵan habarlarǵa qaraǵanda, Qazaqstannyń keıbir jerlerinde burynǵy el-eldiń aralaryndaǵy urlyq, barymta degen teris-buzyq ádetter qazirgi ýaqytta ulǵaıyp, shabynshylyqqa aınalǵan. «Eńbekshi qazaq» gazetiniń ótken nómirinde bul týraly «Arǵyn» degen joldas qysqasha jazyp ótti. Bul buzyqtyq ásirese Qazaqstannyń kúnshyǵys jaǵyndaǵy Semeı, Aqmola, Torǵaı gýbernıalarynda basym bolyp bara jatqan túri bar. Árıne, qysy-jazy kıiz úıde kóship júrgen Adaı ýezi tárizdi jerlerde de bul buzyqtyq áli qoıylmaı kele jatyr. Qazir Orynborǵa Atbasar ýezinen (Aqmola gýbernıasynyń qalasy), elden kisiler kelip otyr. Bulardyń aıtýyna qaraǵanda, ám bulardyń sol el jaqqa komısıa shyqsa eken degen tilekterine qaraǵanda, Atbasar ýezimen japsarlas Torǵaı ýeziniń qazaqtarynyń arasyndaǵy barymta kúsheıe-kúsheıe el shabýǵa bet alǵan yńǵaıy bar kórinedi. Ekinshi, Atbasar ýezi men Aqmola ýeziniń japsar qazaqtarynyń óz aralarynda da júgensizdik, jolsyzdyq, top-top jylqy aıdaıtyn barymta eldiń berekesin alǵan túri bar kórinedi. Biraq bul eki araǵa Aqmolanyń gýbernıalyq ıspolkomynyń tóraǵasy joldas Sabyr Sháripuly shyǵyp ázirge jaılastyrsa kerek. Aqyry ne bolaryn áli kórermiz. Úshinshi, Aqmola ýezi men Semeı gýbernıasynyń Qarqaraly ýeziniń japsaryndaǵy qazaqtardyń arasyndaǵy burynǵy urlyq, barymta degen pále qazir óte zoraıyp, Aqmola men Qarqaraly qazaqtary jylqyny úıir-úıirimen aıdasyp, eki eldiń hali jaýgershilik zamandaǵy jaıǵa túsip, berekesi kete bastaǵan kórinedi. Qazir bul japsardan da tynyshy ketken elden kisiler Orynborǵa kelip tur. Qoldaryna vıntovka alǵan aramtamaq qýlar otyzdan, qyryqtan, elýden, júzden júrip Aqmola men Qarqaraly arasynda aldyna túsken maldy qyzyl jol qylyp aıdap, el shabatyn bolypty. Bul jerden alyp otyrǵan habarlarymyz anyq habarlar. Ám bul elýden, júzden «kisi attandyratyn» myrzalardyń at-jónderi de qazir belgili bolyp otyr. Úsh-tórt jyldan beri ylǵı jutqa, ashtyqqa shaldyǵyp, malynyń júzinen jıyrmasy ıakı jıyrma besi ǵana qalyp, kedeılikke aınalyp otyrǵan eldi bul urlyqshy zalymdar taǵy da qurtýǵa aınalǵan. Endi onyń ústine taǵy úlken kesapattary, kesirleri tıeıin dep otyr.

Jaqyn arada bul Qarqaraly men Aqmolanyń japsar jeriniń hali áńgime bolyp, bul buzyqty, bul páleni kúsh jumsamaı jaı tyıýǵa komısıa saılandy. Komısıanyń bastyǵy osy jerde belgilendi. Músheleri bolyp Aqmola men Semeı gýbernıalyq ıspolkomdarynyń laıyqtaýymen eki gýbernıadan bir-birden kisi kiredi. Komısıa jaı jazasyz turǵan elge eshbir zıan keltirmeıtin qylyp, eki ýeziń japsaryna taıaý baryp, onsyz da kedeılengen, sharýa baqqan eldiń sharýasyn búldirgen mundaı páleni basyp, qurtpaq.

Bul iske gýbernıa-gýbernıalarda otyrǵan, ýezerde otyrǵan is bastaryndaǵy jigitter shyndap nazarlaryn sala qarap, tezirek eldi tynyshtandyrý qamdaryn jasaýlary kerek. Qazir kúz. Qys keledi, sharýa baqqan jalpy el qystaýlaryna baryp otyn, shóp, pishen degen nárselerin jınap ala almaı otyr, úı- qoralaryn jóndeı almaı otyr. Baǵyp otyrǵan azyn-aýlaq maldaryn erkimen, jaıymen baǵyp jaıa almaı otyr. Otyzdan, qyryqtan, elýden, júzden qoldaryna myltyq ustap, sypyra eldiń qystaýlarynda el talaǵysh, jol aýzyn kúzetken, ótken-ketkendi ańdyǵan, el shapqysh, barymtashyl-urlyqshyl qýlar júr. Bular tyıylmasa qalyń nahaq elge bulardyń kesapattary budan da basym tıedi. Gýbernıalyq, ýezik ıspolkomdar tezinen tyıa almasa, komısıa tyıa almasa, bul toptanyp, qoldaryna saıǵaq ustap, myltyq ustap, ushyrasqan kisini atyp ketip júrgen qýlardy áskerdiń kúshimen tyıýǵa týra keledi. Ásker shyqsa bul is ońaılyqpen tynysh qana ótpeıdi. Onda urlyqqa, el shabýǵa bas bolyp júrgen myrzalar da shirenip úılerinde otyra almaıdy.

Mine, qazir bul jumystyń osyndaı bolashaǵy kórinip tur.

Gýbernıalardaǵy, ýezerdegi is basynda otyrǵan azamattar, bul istiń aldy-artyn oılańdar! Sender tyıa almasańdar, vıntovka ustap, el shaýyp, kisi atyp júrgen toptardy ásker tyıady.

Eki eldiń arasyndaǵy mundaı shabynshylyq, baılanysyp shıe bolyp túıilgen túıinshek. Muny tez arada ózderin tezinen sheshpeseńder, bul túıinshekter qylyshtyń júzimen shabylyp sheshilmek. Buzyqtar úshin momyndar qaqsap qalmasyn. Onyń jaýaby senderdiń moıyndarynda!

Urlyqty tez jumyla qurtýǵa kirisińder! Elge kesiri tıedi.

1923 jyl

---