InfoHub Logo

Bular eski zamandaǵy túriktiń tele, ıakı dınlın degen tabynan hám orystar samoıd ataǵan halyqtardan. Olardyń tórt úlken taby bar:

1. Qyzyl, onyń rýlary – qyzyl, úlken ashyn, kishi ashyn, aqy, baǵasar, qamlar, qurshyq, chıý, arǵyn, qalmaq. Bul sońǵy ekeýi buryn qalmaq qolastynda bolǵan teleýitterden qyzylǵa qolǵa túsip tutqyn bolǵandar.

2. Úlken taby – qashyn tatary, olardyń rýy – qas, ara, tıin, tikesti, tyjarym, tajyltaǵ, soqar, toba. Bul sońǵy tórteý samoıdydan.

3. Úlken taby — saǵaı, onyń rýlary – toran, saryǵ, erǵyt, eshik, qaıy, aba, qyrǵyz, jeti rý, júz saǵa, tom saǵaı, shor, beltyr, kakmen, aq shystar, qara shystar, taban taıas, qallar, qarǵa, saıyn, qyzaı, qoıbol, baıgedý, qan torajaq, tájýda, madyr, kól enǵara, begeshi, artshy, kúıýq, erge, qaıdın; tili – eski túrikshe.

4. Úlken taby — qaraqas, qamasyn. Qaraqas bes rý – sary qas, qas, shoǵdý, qara shoǵdý, shepti. Qamasyn – bir bólegi qash tatar, bir bólegi samoıdydan, onyń rýlary – madýr, bogúsh, baıyf, náǵ, syıla.

Jáne Enıseıde eski dınlın menen samoıd násili bar.

Birinshi – qýmandy. Bulardyń Bı ózenindegileri baıaǵy so degen násilden. Tómendegileri tastar degen taptan, rýlary – ıýta, chyprash, ton, qýmandy degender.

Ekinshi bólegi – oryssha «lebıdıs», ıaǵnı qýdaǵylar. Olar eki rý – ıakishi, shalman degen.

Úshinshi bólegi – qara tatar, bulardy Altaılaǵy halyqtar toba deıdi. Bular da samoıdydan, rýlary – kúzen, túrkish, torǵýl.

Tórtinshi bólegi – shor, munyń násili Kýzneskıı tatardan, rýlary – qyzaı, taıash, qyı, qarashor, saryshor, qarǵashedebs, qonǵa, kúıe, sheli, sibe, tartqyn, usta, qoby, aba, taǵan, kerkish, barsýıat, shalqal, sharaǵash, bessúıek, munyń basqy beseýi saǵaı násilinen.

Besinshi bólegi – kýzneskıı tatar. Teleýitpenen aralas, rýlary – ash keshtim, baıan, borǵýl, qomnýsh, qamlar, ashyn, shıý.

Altynshy – shýlymskıı tatar. Onyń rýlary – kishik, kúırik, sholym.

---