InfoHub Logo

Orta ǵasyrda Andalýsıa ǵylym, jaratylystaný, medısına jáne ádebıet salasynda eń joǵary deńgeıge kóterilgen edi. Tipti papalardyń ózi Andalýsıa musylman ýnıversıtetterinde oqıtyn, álemniń túkpir-túkpirinen kelýshiler osy ýnıversıtetterde ǵylym men medısınany oqyp úırenetin edi.

Sol dáýirdiń Eýropasy týraly baıandaǵan Djon V. Drapper degen ynsapty tarıhshy «Eýropanyń rýhanı gúldenýi» atty eńbeginde bylaı deıdi:

«Ol dáýirdegi eýropalyqtar tolyqtaı jabaıy edi. Hrıstıan dini olardy jabaıylyqtan qutqara almady. Hrıstıandyqtyń atqara almaǵan isin Islam dini atqardy. Ispanıaǵa kelgen arabtar aldymen olarǵa jýynýdy úıretti. Keıin olardyń ústindegi jyrtyq-jyrtyq, bıttep ketken ań terilerin sheship, taza, ádemi kıimder kıgizdi. Úıler, qonaq úıler, saraılar saldy. Olardy oqytty. Ýnıversıtetter ashty. Hrıstıan tarıhshylary Islam dinine degen óshpendilikterine baılanysty bul aqıqatty jasyrýǵa tyrysýda. Eýropanyń mádenıette musylmandar aldynda qanshalyqty qaryzdar ekenin esh moıyndaı almaýda».

Tomas Karleıl joǵaryda jazylǵan shyndyqtardy tolyq qabyldaǵannan keıin: «Arabtarǵa bir qaharman paıǵambar olar jaqsy túsinetin kitap arqyly basshylyq jasady. Sol kezde Islam dini jalyndaı jarqyrady. Úndistannan Granadaǵa deıingi úlken terıtorıaǵa sáýlesin tókti. Qarańǵy álemge nuryn shashty» deıdi.

Osy sekildi ynsapty batystyq ǵalymdardyń sózderi kóp. Búkil dinderdi, mádenıetterdi zerttegen aǵylshyn ǵalymy Lord Davenport «Hazreti Muhammed jáne Quran kárim» atty eńbeginde bylaı deıdi:

«Musylmandardyń ádeptilikke asa mán beretindigi sonshalyq, osy qasıetteri az ýaqytta Islam dininiń jyldam taralýyna sebepker boldy. Musylmandar soǵystarda da jeńiliske ushyraǵan basqa din ókilderine únemi keshirimmen qaraǵan».

---