InfoHub Logo

Femınızm-áıelderdiń azamattyq quqyqtary teń bolýyna umtylatyn, teńdikke baǵyttalatyn qoǵamdyq-saıası qozǵalys,sonymen qatar qoǵamnyń barlyq salalarynda áıelder men erler teńdigine umtylý. Onyń maqsaty-áıelderdiń erlermen quqyqtaryn teńdestirý bolyp tabylady. Ol XVIII ǵasyrda paıda boldy jáne 1960 jyldardyń aıaǵynan bastap belsendi bola bastady.

Femınızm bul jáı qozǵalys emes,zerttegen saıyn aýqymdy ekenin túsinesiń,sondyqtan onyń túrleri san túrli..

Batys tarıhyna sholý jasasaq, áıelder úı salasymen ǵana shekteldi, al qoǵamdyq ómir er adamdarǵa qaldy. Ortaǵasyrlyq Eýropada áıelderge menshik quqyǵy , oqý nemese qoǵamdyq ómirge qatysý quqyǵy berilmedi. XIX ǵasyrdyń sońynda, Fransıada sol ýaqytta kópshilik aldynda áıelder basyn jabýǵa májbúr boldy, al Germanıanyń keıbir bólikterinde kúıeýi áli de áıelin tipti satýǵa quqyly boldy. 20 shy ǵasyrdyń basynda da, áıelder Eýropada jáne Amerıka Qurama Shtattarynda daýys bere de, saılana da almady (tek birneshe aýmaqtar men shtattar áıelderge saılaý quqyǵyn berdi).Áıelderge ákesi, aǵasy, kúıeýi, zańdy agenti nemese tipti uly bolsyn, er ókilinsiz bıznes júrgizýge tyıym salyndy. Úılengen áıelder balalaryn kúıeýleriniń ruqsatynsyz tárbıe isine aralasa almady. Sonymen qatar, áıelder bilimge qol jetkize almaı, kóptegen mamandyqtarǵa oqı almady. Álemniń keıbir bólikterinde áıelder úshin mundaı shekteýler búginniń ózinde de saqtalyp kele jatyr jáne bul óte ókinishti.

Al, Qazaqstandaǵy femınızm jaıly ne aıta alamyz?.Qazaqstanda otbasy qurý patrıalhaldyq negiz alyp jatqany bárine málim, sonymen qatar áıeldiń quqyǵyna kelgende, «áıelder saılaýǵa qatysa alady, oqı alady, jumys isteı alady» dep qazirgi aktýaldy máselelerge kóz juma salady. Biraq statısıkaǵa úńilsek, másele tek bunymen ǵana shektelmeıdi.Jáne tolyq zertteý jáne túsinik qalyptastyrý úshin, men Qazaqstandaǵy femınızmge arnalǵan «FEMINISMKZ» atty 6000 myńdaı oqyrmany bar  blog ıeleriniń birimen baılanysqa shyǵyp, shaǵyn ıntervú aldym.Bul blog Qazaqstandaǵy femınızmǵa arnalǵan iri jumystardyń biri.

-Eń aldymen, ózińizdi tanystyra ketseńiz?.Jáne nelikten femınıst bolýǵa sheshim qabyldadyńyz?

-Meniń esimim Dará,bul keremet blogtyń negizin qalaýshylardyń birimin.Femınızmge qalaı kelgenim naqty esimde joq, sebebi barlyǵy óz tolqynymen júrdi.Kóp ýaqyt boıy, ǵalamtordan áıeldiń turmysta kezdesetin zorlyq jáne zombylyq jaıly kóptegen jan túrshigerlik oqıǵalardy oqyp, basyma alǵash kelgeni: «Bul jerde birdeńe durys emes! Nege barlyǵy ádiletti emes?» degen san túrli oılar. Keıin «femınızm» termınimen, femınızmmen tanystym.

-Jalpy, femınızm degen ne?. Jáne femınızmniń qandaı túrleri bar.

-Femınızm degenimiz baǵyt. Áıelderdiń quqyǵy úshin kúresetin baǵyt.Onyń baǵyttary,negizinen, óte kóp.Jáne olar ártúrli. Radıkaldy femınızm bar, lıberaldy femınızm jáne ınterseksıanaldy femınızm.Mysaly, men ózimdi ınterseksıanaldy femınızm túrin qoldaýshylardyń birine jatqyzamyn.Iaǵnı bul jerde ártúrli baǵytta belgili  bir máseleni túrli tásilmen sheshý.

-Qazaqstandaǵy femınızmge toqtalsaq...ol qandaı jetistikerge, qandaı qadamdarǵa jetti?

-Meniń oıymsha, kóp áıelderdiń otbasydaǵy patrıalhaldy jáıttarǵa, ásirese  dıskrımınasıaǵa kelgende, kózderi ashyla bastady.Mysaly, «meniń kúıeýim maǵan qol jumsaıdy, alaıda men ún-túnsiz júrý qajetpin,sebebi bul uıat» degen oılardan arylyp, shynymen óziniń máselesimen bólisetin áıelder sany kóbeıýde.Iá, barlyǵy emes,BİRAQ kópshilik áıel qaýymy batyl bola bastady. Degenmende, áli bul jaǵdaıda sheshilmegen másele kóp, sebebi qıyndyǵymen bólisken áıelder árdaıym óz mekenjaıyna kóptegen syndar estıdi.Bir jaǵynan, biz kishkene bolsyn aldyǵa jyljydyq.Al, zań jaǵyna kelgende......  qosar sózim joq.

-Qazaqstandaǵy áıelderdiń kezdesetin máselesi?

-Aıta berseń,óte kóp.Bizdiń blogtaǵy jarıalanatyn posttar, pýblıkasıalar jalpy,Qazaqstandaǵy áıelderdiń soqtyǵysqan qıyndyqtary jaıly.Qatty úńilgim kelmeıdi, sebebi, aıta berseń uzaq jáne aýqymdy.Alaıda, qysqasha sholysaq, bul máseleler mádenı jáne áleýmettik stereotıpter, taptaýryndarmen bastalyp, kóbisiniń áıelderdi, dóreki aıtqanda, «ınkýbator» sıaqty qabyldaýymen aıaqtalady.Taǵy, erler jáne áıelder arasyndaǵy jalaqy teńsizdigin qosýǵa bolady.Eń mańyzdy másele: úıdegi, turmystaǵy zorlyq-zombylyq.Bul óte munly, sondaı zardapty bastan keshken áıelder úshin júregim qan jylaıdy.

-Aktıvızmmen qalaı aınalysýǵa bolady?

-Aktıvızmmen aınalysý óte ońaı!. Jáı ǵana bizdiń blogqa jazylyńyzdar.Bul da bir aktıvızmniń túri,sebebi sen femınızm ıdeıasymen bólisesiń, sen dostaryńa, jaqyn adamdaryńa, kómekke muqtaj adamdarǵa aqparattyq kómek kórsetesiń.Taǵy mıtıńterdi qossaq bolady, alaıda jaqyn arada mıtıń jasaý.....sál qaýipti tárizdi.Ázirshe, aqparattyq qoldaýmen shektele turǵan durys.

-Jáne sońǵysy, barsha áıelderge, qyzdarǵa qandaı aqyl keńes aıtar edińiz?

-Sońǵy ýaqytta femınızmge qyzyǵýshylyq áıelder,jas qyzdardyń, ásirese jasóspirim qyzdardyń arasynda artyp keledi.Jalpy, áıel qaýymyna aıtarym:Eshqashan qıyndyqtaryńyzdy aıtýǵa uıalmańyzdar!.Árıne aıtýǵa ońaı, biraq sóz-bizdiń basty qarýymyz.Eger úndemeı júre bersek, eshteńege qol jetkizbeımiz.

DAIYNDAǴAN JÁNE Maqalany jazǵan Abylaı Han atyndaǵy Qazaq Halyqaralyq Qatynastar jáne Álem tilderi Ýnıversıtetiniń «1» kýrs stýdenti Kúlimhanqyzy Aıym.

---