InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Genetıkanyń mańyzy. Densaýlyq saqtaýdyń genetıkalyq problemalary
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi) Oqýshylarǵa medısına men densaýlyq saqtaý úshin genetıkanyń mańyzy týraly bilim júıesin qalyptastyrý. Tuqymqýalaý aýrýlary, olardyń túrleri men aldyn alý jumystary týraly bilim berý.
Damytýshylyǵy) Densaýlyqtyń genetıkalyq negizderi týraly bilimderin tereńdete otyryp, oılaý qabiletin damytý.
Tárbıeliligi) Tuqym qýalaıtyn aýrýlardy zertteý tásilderin jáne olardyń mańyzyn túsindire otyryp, salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýǵa tárbıeleý.

Sabaq túri: Bekitý sabaǵy
Sabaqqa qoldanylatyn ádister:
aýyzsha, jazbasha, dáris - suhbat, kórnekilendirý, ózindik jumys, synaq, toppen
Sabaqqa qoldanylatyn kórnekilikter: ınteraktıvti taqta, oqýlyqtar, syzbanusqalar

İ. Uıymdastyrý
- Oqýshylarmen amandasý
- Oqý - quraldaryn tekserý
- Tártip, tazalyqty qadaǵalaý

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
§44. Adam genetıkasy jáne onyń ádisteri. Tuqym qýalaý ádisteri. 78 - 80 sýret, keste
1. Syzbanusqa arqyly túsindirý
Adam genetıkasy
↓
Geneologıalyq
Sıtogenetıkalyq
Egizdik
Bıohımıalyq
Popýlásıalyq
Immýnologıalyq

2. Balama test
1. Geneologıalyq ádis ----------------- a) tektik qor
2. Sıtogenetıkalyq ádis -------------- á) zat almasý
3. Egizdik ádis ------------------------------ b) donor
4. Immýnologıalyq ádis --------------- v) gemofılıa
5. Bıohımıalyq ádis -------------------- g) trısomıa
6. Popýlásıalyq ádis ------------------- ǵ) qant dıabeti
-------------------------------------------------- d) rezýs faktor
-------------------------------------------------- e) ınsýlın
-------------------------------------------------- ı) shejire
-------------------------------------------------- ı) arheologıa
------------------------------------------------- k) epılepsıa
Jaýaby: 1 - v, ı; 2 - g; 3 - k; 4 - b, d; 5 - á, ǵ, e, ı; 6 - a.
İİİ. Bekitý sabaǵy
(Synyptaǵy oqýshylardy 2 - topqa (genotıp toby, fenotıp toby) bólip, genetıka taraýy boıynsha qorytyndylaý)
1. Syzbanusqa arqyly túsidirý
Genetıka
Medısına
tabıǵatty qorǵaý
Áleýmettik faktor
Adam densaýlyǵy

2. Genetıkalyq tańbany bilesiń be?
R -
O -
O -
H -
F -
A -
a -
3. Zańdylyqtar syryn ashaıyq
1. Birkelkilik zańy
2. Belgilerdiń ajyraý zańy
3. Belgilerdiń táýelsiz tuqymqýalaýy
4. Tirkes tuqymqýalaý
5. Uqsas qatarlar zańy
A. Mendel Á. Morgan B. Vavılov

4. Sýretter sóıleıdi (berilgen sýretter boıynsha sıpattama aıtý)
5. Hromosomalyq aýrýlar
(Berilgen kóp núkteniń ornyna tıisti anyqtama sózdi jazý)
1.............(er adam aýyrady, jynys bezderi durys jetilmegen, aıaǵy uzyn denesine sáıkes kelmeıdi, aqyly kem, basy kishi) 44+hhú⁼47
2............(áıelder aýyrady, jynystyq jetilý baıaýlaıdy, bedeý, boıy tapal, aqyl – esi kem, ashýlanshaq, jumysqa qabileti tómen)
44+h0⁼45
3............(áıelder aýyrady, denesi alyp bolady, aqyly tómen, jynystyq damýy durys emes)
44+hhh⁼ 47
4........( boıy shamadan tys uzyn, álsiz, júıke júıesiniń damýynda kemistik bar)
44+húú⁼47
5............( aqyl - esi kem, boıy alasa, beti dóńgelek, kózderi qysyńqy, bir - birine jaqyn ornalasqan, kishkentaı aýzy únemi ashyq)
21 - shi jup hromosomalar hhh, 47 hh nemese 47 hú

Jaýaby:
1. Klaınfelter sındromy
2. Shershevskıı - Terner aýrýy
3. Trısomıa aýrýy
4. Alyp erkek aýrýy
5. Daýna aýrýy

6. Gendik aýrýlar (Anyqtamalarmen jumys)
brahıdaktılıa -
polıdaktılıa –
ahondroplazıa –
sıdaktılıa –
álbınızm –
alkaptonýrıa -
ıdıopatıa –
fenılketonýrıa –
gemofılıa –
gemeralopatıa –
daltonızm –
rahıt –
Jaýaby:
A) aýtosomda domınantty:
brahıdaktılıa - qysqa saýsaqtylyq
polıdaktılıa – alty saýsaqtylyq
ahondroplazıa – ergejeılik
sıdaktılıa – saýsaqtary birikken

B) aýtosomdy resessıvti:
álbınızm – pıgmentsizdik
alkaptonýrıa - gomogentızın qyshqyly kóp
ıdıopatıa – mıshyqtyń ózgerýi
fenılketonýrıa – aqyly kem

S) jynyspen tirkesken resessıvti:
gemofılıa – qan uıýdyń tómendeýi
gemeralopatıa – túnde kórmeý
daltonızm – tústi ajyratpaý
rahıt – jilikterdiń qısaıýy

7. Esepter shyǵaraıyq
1. Ber: tuqymnyń sary bolýy AA
tuqymnyń jasyl bolýy aa
alynatyn birinshi urpaq?
2. Ber: Birinshi urpaq býdandaryn ózara býdandastyrǵanda alynatyn urpaq?

IV. Úıge tapsyrma
Genetıka taraýyn qaıtalaý
V. Baǵalaý