InfoHub Logo

— Sen bilesiń be? Esim degen kisi bar edi ǵoı?..

— Myna kórshi sovhozda turady... Osy aýyldan kóshti emes pe?..

— Iá.

— Sol kisiniń balasyn aıtamyn, ne istep júr eken?..

— Bitirip kelgen, dáriger. Jýyrda úılenip te aldy.

Sol kezde Gúlaıymnyń álginde ǵana qaqpaqyldaı oınap otyrǵan tasy tómen qaraı ushyp ala jóneldi. Kóz qıyǵymdy saldym. Ol lezde jaıbaraqat qalpynan ajyrap, bar yntasymen maǵan umsyna tústi.

— Kimge? — dedi, sonan soń daýsy jaryqshaqtanyp.

— Ózi qyzmet isteıtin aýrýhanadaǵy bir medsestraǵa.

Ol endi júzin jasyra teris aınalǵan. Men únsizbin. Birshama ýaqyt ótti. Arǵy betten shubyrǵan mal kórindi. Tas ústindegi bizdiń kóleńkemiz de shamadan tys uzaryp, sonadaı jerdegi ózenge jetip qalypty. Torýylǵa shyqqandaı, biren-saran shybyn-shirkeı baıqalady. Kún keshkirip bara jatty.

...Esimniń balasyn men kópten biletinmin. Olar buryn, rasynda da, osy aýylda turǵan. Men onda tulymshaǵy jelbiregen kishkentaı qyzbyn da, Gúlaıymdar joǵary klasta oqyp júrýshi edi. Ana bala da eresek-tin. Aty — Bekjan. Keıinnen ekeýi de mektep bitirip, ınstıtýtqa tústi.

Olar kanıkýl saıyn aýylǵa keletin. Gúlaıymnyń anasy qyzynyń qalada oqyp júrgenine, boıjetkenine qaramastan, úıine kelgende aıaǵyn qıa bastyrmaıtyn. Qyzy da buǵan onsha renish bildire qoımaıtyndaı kórinetin maǵan. Al alda-jalda bir suranyp shyǵa qalsa, qaıtatyn merzimin belgilep, shegelep jiberetin jáne janynda qashan da enesine ergen qozydaı tompańdap men júremin. Gúlaıym qaıda barsa da, meni janynan qaldyrmaıtyn. Buǵan anasy da rıza.

Birde ol taǵy da qıyla suranyp, ekeýmiz joldas qyzynyń úıine qonaqqa barýǵa anasynan ruqsat aldyq. Biraq biz joldas qyzyn ertip, aýyl shetindegi basqa bir úıge keldik. Jastar áldeqandaı bir kesh uıymdastyrypty. Bizdi Bekjan qarsy aldy. Sol keshten bastap men olar týraly bir qupıa syr túıdim...

— Sen kórdiń be? — dedi Gúlaıym, biraz únsizdikten soń. :

Kimdi aıtyp otyrǵanyn túsine qoıdym.

— Iá, jýyrda ǵana. Keshke jaqyn ózennen sý alýǵa kelgenmin. Ol sonaý kóringen qoıtastyń ústinde otyr eken.

Gúlaıym maǵan jalt qarady.

— Iá, sosyn?!

— Eshteńe de. Men janynan ótip kettim. Bekjan da meni baıqamady. Sońynan kelinshegi kelip, ertip bara jatqan...

Ol taǵy da aıta tússe eken dep otyr. Biraq barym osy ǵana. Úndegenim joq Ol da sony sezse kerek, qaıtalap suramady. Bizdi taǵy da únsizdik basty...

Kún eńkeıe túsip, bir shegi kókjıekke ilindi. Gúlaıym qozǵalar emes. Men qoıtasqa qaradym. Kisi otyrýǵa qolaıly-aq Ári kóldeneń kózden tasa. Oıda júrgen bireýler kórmese, baıqala qoımaıdy. Oqshaý jatqan osy bir tas áldekimderdiń tilegimen ádeıi qoıylǵandaı. Aınalasyndaǵy úı ornyńdaı jer tastaq ta, ári qaraı belýardan shóp ósken. Jaı kúnderi jupyny kóringenimen, adamdar bara qalsa, bul tus erekshe sánge bólenip, kóriktenip sala beredi. Qazir keshke qara kóleńkede jetimsirep, áldekimdi zaryǵa kútkendeı túr bildiredi.

...Gúlaıym ekeýmiz osy tusqa kir jýa keletinbiz. Basyna qıyqsha oramal tartyp, burala basqan ol osy óńirdiń bar sáýletin keltirip turǵandaı kórinetin maǵan. Janyna erip júrip, oǵan shetkeri jatqan kóılekti áperip jiberýdi de, kir jýyp uzaq otyryp qalǵanynda uıyǵan aıaqtaryn jaza almaı jatqan onyń qolynan tartyp turǵyzý, kómektesýdi de, ol bilek sybanyp alyp móp-móldir ózen sýyna jýǵan kirlerin shaıqap jatqanda, bir shetke baryp sholpyldata shomylýdy da, maǵan qarap únsiz jymıǵanyn da unatatynmyn.

Keıde bizdiń janymyzǵa Bekjan keletin. Ondaıda Gúlaıym tipti kóńildenip ketedi. Men ony ushqyn shashqan qara kózderinen birden ańǵaratynmyn. Ol óziniń sol bir jan tolqynyn jarıa etkisi kelmeı, jorta qabaǵyn shytyp, áldekimderden uıat ekenin eskertetin. Degenmen onyń jan shýaǵy árbir sózinen, erkeleı basqan júrisinen, nur tolqyǵan júzinen aıqyn sezilip turatyn.

Al Bekjan onyń saýalyna únsiz kónip, sonaý qoıtastyń ústine baryp otyratyn-dy. Gúlaıym jan-dúnıesin jaılaǵan ystyq sezimderinen jymıa kúlip, asa bir yjdahatpen jumysyn istep jatatyn.

Olarǵa qaraǵan men, mánisin onsha túsine bermesem de, ekeýiniń arasynda ózgeshe bir jylylyq jan súısiner jarastyq baryn sezetinmin. Kishkentaı júregim dúrs-dúrs soǵyp, olarǵa baqyt tileıtinmin. Olardyń osy kúıi buzylmasa eken, mynaý sheksiz aspan men sheksiz dala osy peıilin taryltpasa eken, ómir boıy kún shýaǵyn osylaı tógip tursa eken deıtinmin...

Arada jyldar ótti. Men de eseıdim. Gúlaıym da birtalaı kezeńnen asqan. Bul kúnde baıaǵy sengish jáýdir kózder tuńǵıyq tartqan. Baıaǵy buralǵan názik denesi tolysyp, baıypty ásem kelinshekke aınalǵan. Oqýyn bitirgen soń alys aýdanda turatyn bir jigitpen turmys qurdy. Jyl saıyn qarttarynyń densaýlyǵyn bilip qaıtady. Bıyl olar kelgende men de aýylda edim. Baıaǵy ádetimen janyna ertip, sál qydyryp qaıtýǵa shyqqan betimiz.

Eseıip ketkenimmen, sonaý bir kúnder jaıy esimnen shyǵar emes. Suraǵym keledi, bilgim keledi. Bekjan taǵdyry nege ózge degim keledi. Biraq jan jarasyn tyrnap ketemin be dep qaýiptenemin.

Sálden keıin keri qaıttyq. Gúlaıym ózen boıyna kóz salyp, jaı aıańdap keledi. Men onyń túrine qarap ózdiginen syr ashpaıtynyn uqtym. Osy mezet ózim de baıqamaı:

— Bekjan áıeline sóz de aıtpapty. Bir apaq-sapaqta úıine kirgize salypty, — dep, qoıyp qaldym. Gúlaıym toqtap qalǵan. — Qyzdyń ózi de attap qoıǵan soń kóne salypty. Sońynan bireýler Bekjannyń nege óıtkenin suraǵanda: "Áıteýir, úılený kerek qoı", — depti.

Men estigen ósegimdi bastan-aıaq soǵa saldym da, betine qaradym. Ol bolsa ashshy birdeńe ózegin órtep jibergendeı, qabaǵyn sál shytynyp, jylap jiberdi...

— Sen endi kishkentaı emessiń ǵoı, — degen ol tógilip ketken kóz jasyn kóp uzamaı-aq tyıyp, — adamdardyń bir-biriniń qadirin der kezinde bile almaıtyny týraly seniń de keıde oılanýyńa týra kelgen shyǵar. Bul eń aldymen árqaısysymyzdyń basymyzdaǵy ózimshildiktiń kúshtiliginen be deımin. Basqany bylaı qoıyp, birin-biri shyn súıdi degen jandardyń ózderi keıde bireýiniń ústemdigi bel alyp kete me dep jantalasady eken. Bizdiń mahabbatymyz osyndaı pendeshilikke qurban boldy. Ózimshildiktiń ókinishke uryndyraryn umytpaǵaısyń...

Ekeýmiz úıge kesh oraldyq. Mazasyzdana kútken anasy bizdiń aldymyzdan shyqty. Qyzynyń kirtıgen qabaǵyna abyrjı qaraǵan ony Gúlaıym tez tynyshtandyrdy da, kirdi. Men de úıime qaıttym. Maǵan sonaý bir esten ketpes sulý sezim taǵdyr kárine ushyrap, kúl-talqan bolǵan ana elestedi. Taǵdyr deımiz-aý, onymen oınaıtyn adamdardyń ózi shyǵar, sirá...

---