InfoHub Logo

Gúlaına apaı otarǵa erte oraldy. Qyzymdy saǵyndym dep kúni keshe Almatyǵa attanǵan-dy. Tuńǵyshy — Ziresh qalada pedınstıtýtta oqıtyn edi. Ziresh qysqy, jazǵy demalysyn kóbine sovhoz ortalyǵyndaǵy naǵashylarynyń úıinde ótkizip júrdi. Aılar boıy óz qyzyn kórmegen ana saǵynbaǵanda qaıtsin? Perzent dese, ana júregi alyp ushady emes pe!

Kıiz úıdiń ishinde qymyz iship otyrǵan Nurtaı aqsaqal, attan túsip jatqan báıbishesin kórip oıǵa qaldy. «Táýba, qyzyma baram dep menimen kúni-túni kerildesip, mazamdy alýshy edi, munysy nesi?! Erte oralǵanyna qaraǵanda bir gáp bar sıaqty. Áıteýir, jamandyq bolmaǵaı!..»

Ol tysqa shyqty. Boldyryp kelgen attyń erturmanyn aǵytyp, tynyshtyq pa degendeı báıbishesiniń júzine telmire qarady. Gúlaına asa kóńildi, aýyl jańalyqtaryn aıtyp, sarnaı jóneldi:

— Talqanbaıdyń ala sıyry eki buzaý týypty. Ekeýi de ınelikteı ánsheıin, qaryndary qabysyp tur. Álgi qý toqal enesiniń sútin qaqtap saýyp alady eken. Ýyzǵa jarymaǵan buzaýlar qaıtyp mal bolsyn? Obaldaǵy-aı, obaldaǵy-aı!..

Nurekeń er-turmanǵa jambastaı ketti de, qarsy aldynda shókıip otyrǵan báıbishesiniń, áńgimesin unatpaǵan shyraımen:

— Qyzyńa bardyń ba, sony aıtshy,— dedi.

— Oıymdy bólmeı qoıa turshy, túge!.. Álgi bizdiń tentek bala esep sabaǵynan «eki» alyp qapty... İntirnattyń, tamaǵy da mardymsyz kórinedi. Balam júdeńkiregen tárizdi. Úıde júrgende tóreshimniń qulaǵy kishirek sıaqty edi, al kázir tipti sypyradaı bolyp qaýqaıyp ketipti. Qulynym-aý, boıyńnan da qulaǵyń uzaryp barady ǵoı desem, «uzarmaǵanda qaıtsin, Jetpisbaı aǵaı kúnde soza bergen soń» deıdi ol muńaıyp... Mine, intirnat tárbıeshisiniń syńaıy...

Sen de qyzyqsyń-aý, kempirim-aı!— dedi Nurekeń jaqtyrmaǵan pishinmen,— Qulaqta ne tur deısiń,? Sozsa soza bersin. Qulaǵy úlken eken dep, qyz tımeı júrer deısiń be?.. Oqa emes, is qyp adam bop shyqsa bolǵany.

— Qulaq máselesin qoıshy, eski moldalar da shákirtterin sóıtýshi edi ǵoı. Al endi, qarshadaı balany araqqa jumsaǵany uıat-aq! Qysastyqpen «eki» qoıǵanyn qaıtersiń?! So esep sabaǵynyń muǵalimi araqty kóp ishetin kórinedi. Meniń inim Shiltikbaı da ishimdikke úırenip apty. Bes jasar Tólesh: «Papa, qashan araq ishesiń?»— dep qaıta-qaıta suraıdy. Papasy: «Onda sharýań qansha, qaıtpek ediń?»— dese, Tólesh turyp: «Shólmegi kerek edi, shar alaıyn dep em»,— deıdi. Mine, bala ekesh bala da qý bop alǵan.

— Al, Aınashtyń oqýy qalaı eken?

— Aınashym aman bolsa bıyl jetinshi klasty bitiredi ǵoı. Biraq bir nárseden shoshynyńqyrap qaldym. Jýyrda mektepte mynadaı bir oqıǵa bolypty; Aınashtyń klastas joldasy Maıa deıtin bir jap-jas qyz tapa-taltúste bireýmen qol ustasypty da ketipti.

— Ol kimniń qyzy?— dep Nurekeń eleń ete qaldy.

— Sen bilesiń, «Zagotskottaǵy» álgi Álim degen baqtashynyń qyzy.

— Oqýshysynan aırylyp, muǵalimder nemdi bitirip júr?

— Men de sony aıtam, báse, nemdi bitirip júr?—dep Gúlaına apaı da shap ete qaldy. —Mektep derektiri İİİátıeva degen bireý áıteýir. Balalar ony «tordaǵy tıyn» dep ataıdy eken. Óz oqýshylaryna syr aldyryp, bedelden jurdaı bolǵan sorly-aı, deseıshi! Bul qyrsyqtan qutylǵysy kelgen Shátıeva qyzdyq qolyna dokýmentterin ustatyp, «qaıda barsań onda bar» dep mektep qabyrǵasynan aýlaq uzatyp salady. Sóıtip, baıǵus qyz turmysqa shyǵýǵa májbúr bopty.

— Oqý kerek edi-aý, qap!.. Esil jastyq dáýren-aı!..

— Sosyn mektep derektirin aýdandyq prokýror shaqyrtyp alyp: «Bu qalaı?» — dep suraǵan eken, Shátıeva: «Kadr kóbeıe bersin»,— dep jaýap qaıyrypty!.. Búıtken kadri bar bolsyn, masqara ǵoı, túge! Estigen elden uıat-ay!.. Tekserip, túzetpekshi eken.

— Qaı-qaıdaǵyny aıtyp, dalbasalap kettiń-aý, kempirim,— dedi Nurtaı aqsaqal shamdanyp, já, sen álgi qaladaǵy qyzdan habar aldyń ba?

— E-e, umytyp barady ekem ǵoı, aıtaıyn ony da... Óziń bilesiń, aptaýyzǵa otyrsam basym aınalyp, loqsyp qusqym keledi emes pe? Sony ýaıymdap Shiltikbaıdń úıinde shaı iship otyr edim, bir kezde tileziri sóılep qoıa berdi. Shashy shómeledeı tóbesine úıilgen bir ádemi, jyly júzdi ınabatty kelinshek taqyldap sóıleı jóneldi. Álgi kelinshek lezde zym-zıa boldy da, aınadan bir sulý jigit kórindi. Ol óleń aıtty. Sol qońyr daýysty ánshi jigit — «Bıqara, Bıqara..»,— dep daýsyn myń qubyltty. Shirkinniń, áýezi birese shyldyrap aqqan bulaqtaı quryp ketedi de, birese sarqyrama sýdaı gúrildep, úıdi basyna kóteredi. Talaı qyrqadan asyp, qarasy úzilgen án áp-sátte aýadaı kúrkirep, qasyńa jetip keledi. Áıtkenmen, ánshi-aq jigit eken! Laıym kósegesi kógersin!..

— Sondaǵy Bıqarasy kim eken? Bizdiń Aıqyn tuqymynda Bıqara deıtin bı joq edi ǵoı.

— Qaıdan bileıin, basqa eldiń, bıi bolar?..

— Sóıtip sen Almatyǵa bardyń ba, joq pa? Qyzdyń hal-jaǵdaıy qalaı eken? Jaılaýǵa qashan kelmek?— dedi Nurekeń shydamsyzdanyp.

— Sabyr, sabyr shalym,— dedi Gúlaına apaı kúlimsirep,— álgi ánshi jigitten soń manaǵy ádemi kelinshek qaıta shyqty. Ol bylaı dedi: «kompozıtor Shámshi Qaldaıaqovtyń «Anama» deıtin ánin tyńdańyzdar. Oryndaýshy — stýdent Ziresh Nurtaeva!».. Men eleń ete qaldym. Attas bireý bolar dep te oıladym. Sóıtkenshe bolsań joq, Zireshjanym aınadan kórindi. Oı, aınalaıyn-aı, saǵan ótirik, maǵan shyn kádimgi ózimizdiń Ziresh!.. Kózi, qasy, qulaǵy... bárin de tanyp turmyn. Ezýiniń ústindegi qap-qara meńi baıaǵy ózim súıgen meń. Púshtıgen murnyńnan aınalaıyn deppin so jerde. Shaı iship otyrǵan tamam jurt máz-meıram bop kúlip jatyr, kúlip jatyr... Oı, jalǵan dúnıe-aı, juldyzymdy kórip bir jasap qaldym-aý, áıteýir! Qalaǵa barmaı, jaılaýǵa erte oralǵan sebebim de sol, shalym... Qyzymdy kórem deseń, aýdanǵa bar da tilezir satyp al!..

— Óı, sorly neme, kóship-qonyp júrgen qoıshy adamǵa tilezirdiń qajeti qansha?! Álgi, Jamanquldyń «avtoklýby» da jetedi emes pe! «Kıno kórińder»,— dep, apta saıyn eki ret sabylyp keledi. Tipti, kınony óz úıińde shalqaıyp jatyp-aq kóresiń.

— Oıbaı, atama, Jamanquldyń aty óshsin! Sońǵy bir kelgen saparynda júgermektiń ne istegenin bilesiń be? Qudyqtan sý alaıyn dep jatsam «mm-á-á, mm-á-á» dep mańyraǵan qoıdyń daýsy keledi qulaǵyma. Tipti, bireý pyshaqpen baýyzdap jatqandaı-aq, álgi, aıanyshty daýys tunshyǵyp shyǵady. «Bu qaıdan?» dep ańyryp biraz turdym... Ún shyqqan jaqqa qaraı saqtyqpen jyljyp otyrdym... Jamanquldyń «avtoklýbynyń» ishine endim. Úlken aǵash sandyqtyń aýzyn ashyp jibersem, má saǵan bezgeldek, doıdeı semiz eki saýlyq aıqasyp jatyr. Janýarlardyń muryndary pysyldap, búıirleri búlk-búlk etedi. So zamat burqan-talqan boldym. Jamanquldy shaqyryp alyp, al kep syba!.. «Kázzáp, ury, munyń ne seniń?!» desem, ol júgermek murtynan kúlip: «Myna sandyqtyń ishinde azyn-aýlaq arpa bar edi, shamasy, sony jegeli kelgen qoılar ǵoı... Ashýyńyzdy basyńyz, jeńeshetaı!» — dep betaldy yrjalaqtap, kisini tálkek etkisi keledi, túge. Eki beti búlk etpeıdi-aý, arsyz nemeniń, oı, tobaı!.. Támám jurtty kınoǵa eliktirip qoıyp, qoı urlaýyn qarashy sumpaıynyń!..

— E, kempirim-aı ótken isti aıtyp neme kerek,— deı Nurtaı aqsaqal tiliniń astyna bir atym kókshil nasybaıdy súńgitip jiberdi.

Qart shopan ornynan turyp, oń qolyn qalqalap, alysqa kóz tastady.

— Baıqaımysyń, báıbishe, sonaý qasqa jolmen shandatyp kele jatqan salt atty ma, álde tarantas pa? Zireshjanym bolsa ıgi edi!.. Gúlaına apaı da entige qasqa jolǵa kóz saldy. Birtin-birtin betiniń ájimderi molaıa túsip, túsi buzyla bastady.

— Oıbaı, shalym, qoılaryńa yqtıat bola gór, Jamanquldyń «avtoklýby» kele jatyr...

Erli-zaıyptylar qonaq kútý qamyna kiristi.

---