InfoHub Logo

Jasybaı batyr (HVİİİ ǵasyr) — jońǵar basqynshylaryna qarsy kúresken qazaqtyń áıgili batyry. Shyqqan tegi — Orta júzdiń Arǵyn taıpasynyń Básentıin rýynan. Ákesi Ómir ot aýyzdy, oraq tildi sheshen adam bolypty. Anasy — qazaqtyń ataqty batyry Oljabaıdyń apasy. Shejire derekterinde batyrdy «Oljabaıdyń jıeni» deıtini de sodan. Jasybaı eki aǵaıyndy bolǵan, inisi Baısary da jońǵarlarǵa qarsy kúreste erligimen kózge túsken belgili batyrlardyń biri kórinedi.

Jasybaı jóninde N.Ia. Konshınniń jazbalarynda, halyq shejirelerinde, ańyz-áńgimelerde, batyrdyń ózine arnalyp shyǵarylǵan «Er Jasybaı» jyr-dastanynda biraz maǵlumat berilgen. Solarǵa qaraǵanda, ol Oljabaıdyń jıeni ǵana emes, jaýǵa birge shapqan serigi, jaqyn dosy bolǵan. Jastaıynan jaýyrynshylyǵymen, quralaıdy kózge atqan mergendigimen aty shyqqan. Baıanaýyl óńirin qalmaqtardan tazartýda úlken erlik kórsetken. «Ol — jaýǵa birneshe dúrkin soqqy bergen áıgili batyr. Birde qazaqtardyń qolbasshysy Oljabaı batyr Jasybaı batyrǵa jaýyngerlerimen kele jatqan qalmaq qolynyń aldynan shyǵyp, olardyń jolyn bógep, beri jibermeýdi tapsyrady. Myńǵa tolmaıtyn jasaqty bastaǵan Jasybaı batyr jaýmen asqan erlikpen soǵysady. Biraq ańdaýsyzda saýytynyń jelke tusyndaǵy ashyq jerinen qalmaqtyń oǵy tıip, sodan óledi. Qzaqa qoly qalmaqtarǵa tótep bere almaı yǵysy bastaıdy. Sol kezde qyrǵyn bolǵan taýdyń shatqalyna Oljabaı bastaǵan ásker kiredi. Jeńilgen qalmaqtardyń ulardaı shýlap, jalbarynǵan daýystarynan taý ishi kúńirenedi. Sonda Oljabaı batyr: «Senderdiń bárińdi qosqanda, ólgen Jasybaı batyrdyń shyntaǵyna turmaısyńdar» dep, jaýyngerlerine «jaýdy aıaǵan jaraly» ekenin eskertedi. Qalmaqtardyń bul joly qyrylǵany sonsha, ólikteri joldyń uzyna boıyna shashylyp qalady» (N.Ia.Konshın). Bul derekterdiń durystyǵyna «Oljabaı batyr» jyryndaǵy:

«Kelgen jolmen shubyrap,
Esepsiz jolda qyrylyp,
Baıan taýyn janapty.
Qaıqaıyp sadaq tartqanda,
Qalmaqtyń tıip sum oǵy,
Jasybaı qaldy jyǵylyp»

degen joldar da, soǵys bolǵan jerdiń bul kúnde «Qalmaq qyrylǵan» atalýy da dáleldeı túsedi. Týǵan elin, ósken jerin ata jaýdan azat etý joryǵynda san erligimen kózge túsip, osy ıgi maqsat jolynda qaza tapqan eriniń esimin ardaqtaǵan halqy keıin Baıan taýynyń ol qorǵaǵan asýyna «Jasybaı asýy», kóline — «Jasybaı kóli» degen at beredi. Ol jerler qazir de solaı atalady.

Oqýǵa keńes beremiz:

Batyrlar esimimen atalatyn jer-sý attary

---