InfoHub Logo

Jaýǵash Qyrbasuly (1738-1787) — Abylaı hannyń belgili mámilegerleriniń biri, ataqty batyr, qolbasshy, óz dáýiriniń kórnekti qaıratkeri. Shyqqan tegi — Uly júzdiń Dýlat taıpasynyń Botpaı rýynan. Qazirgi Almaty oblysynyń jerinde týyp, Jambyl oblysynyń jerin mekendegen. Onyń er-turmany, qarý-jaraǵy qazirgi tańda Merkidegi ólketaný murajaıynda tur. Jaýǵash ta óz zamandastary sekildi, erte eseıip, qolyna erte qarý alǵan. Ol qyrǵyzdyń sarybaǵysh rýynan shyqqan Esenqul, Sadyr degen batyrlardyń óz eline jasaǵan zorlyq — zombylyǵyna kektenip, 19 jasynda Arqaǵa Abylaı handy izdep barady. Sonda júrip Abylaıdyń synynan ótedi.

21 jasynan bastap qazaq jerin jońǵar basqynshylarynan tazartý joryqtaryna qatysady. 1755 jyly ol Abylaıhannan bata alyp, Alataýǵa kelip, qyrǵyz eliniń rý basylarmen ortaq til tabysyp, solardyń jasaqtarymen birigip, Qorǵaty men Shý boıyndaǵy, Merki men Kemin ózenderi aralyǵyndaǵy, Alataýdan Balqashqa deıingi jerlerdi qalmaqtardan tazartyp, olardy İlege deıin qýady. Han tapsyrmasyn oıdaǵydaı oryndap kelgennen keıin Jaýǵash Abylaı hannyń qasynda bolyp, talaı shaıqastarǵa qatysady. Osyndaı shaıqastyń birinde Jaýǵash bastaǵan sarbazdar janqıarlyq erlik kórsetip, jaralanǵan Abylaı handy qan maıdannyń ortasynan sýyryp alyp shyǵady.

Ol — bitimshil mámileger. Qazaq handyǵynyń 1756-1758 jyldardaǵy Qytaımen kelisimge kelýine, 1770-1774 jyldardaǵy qyrǵyzdarmen qaqtyǵysynyń nátıjeli aıaqtalýyna erekshe eńbek sińiredi. Abylaı hannyń arnaıy shaqyrýymen Jaýǵash jetpisinshi jyldardyń aıaǵynda qaıtadan Arqaǵa barady. Han ordasyn Túrkistanǵa kóshirgende Tileýberdi, Búrge batyrlarmen birge sonyń qorǵaýshysy bolady. Jaýǵash qandaı jaǵdaı bolsa da sózine berik, dosqa adal, ádil kisi bolǵan. Ózderimen soǵysqan dushpany Sadyrdyń bir balasyn ertedegi dostyǵy úshin óltirtpeı, hannan ótinip surap alýy sonyń aıǵaǵy. Onyń dosqa adaldyǵyn Abylaı han da joǵary baǵalaıdy. Jaýǵash batyr 49 jasynda óz ajalynan qaıtys boldy. Halqy aıaýly batyryn arýlap jýyp, súıegin Túrkistanda Qoja Ahmet Iassaýı kesenesine qoıady.

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı han

---