InfoHub Logo

OQO Shardara aýdany Shardara qalasy
№16 kolej
E-45 top stýdenti Omırzakov Nýrbahyt Maratuly
Jetekshisi: E-45 toptyń óndiristik oqytý sheberi Alıpov Qalmahan

Jel energetıkasy damýy, energıa jetispeıtin energıa qýanysh ákelgenmen, onyń zıandy da áreketi bar. Jelqondyrǵylardyń aınalyp turatyn qalaqshalary, mehanızmi, aınala ortaǵa dybys shýyn shyǵarady, 40 desıbeldan asatyn dybys tolqyndary, adam organızmine zıandy áreketin tıgizedi. Mysaly shý deńgeıiniń joǵary bolýy dybys qulaqtyń dybys qabyldaýyn nasharlatyp, organızmniń júıke-psıhologıalyq áreketine zıanyn tıgizedi. Jelqondyrǵylary bir-birinen munara bıiktigimen salystyrǵanda 5-10 ese qashyqtyqta ornalasýy tıis, osy terıtorıada ornalasqan jelqondyrǵylar aımaǵynda eshqandaı ǵımrat, orman bolmaýyn eskerý qajet.

Qustar joǵary kerneý jılikteri men antenamen, ǵımrat terezelerimen, keıde avtomobıl terezesimen soqtyǵysyp mertigip jatady. Keıbir jelqondyrǵysy munarasynyń joǵary jaǵynda qonaqtaıdy, bul bulardyń ómirine qaýip ákeledi. Jelqondyrǵylaryn salǵan kezde qustardyń ushý mıgrasıa marshrýtyn eskerý qajet.

 Jelqondyrǵysynyń metal bólikteri aınalǵanda qýatty dybys terbelisterin týǵyzady, sol mańaıdaǵy radıotolqyndarmen jumys isteıtin televızıalyq radıo jáne radarlyq qurylǵylarǵa keri áserin tıgizedi. Árıne televızıalyq nemese radıo retransıatoryn ornatý qıyn emes, biraq ta bul arzanǵa túspeıdi.

Jelqondyrǵysyn ornatý kerek degen sheshim qabyldaǵanda, birinshiden bizge tutynatyn energıamyzdyń mólsherin eseptep alý kerek jáne óz jerimizge ortasha soǵatyn jeldiń jyldamdyǵyn bilýimiz kerek. Ekinshiden, jel- qondyrǵysyn ornatatyn jerdi tańdaýymyz kerek.
Ashyq landshaftaǵy tóbe jáne taý jotasyna jerqondyrǵysyn ornatý tamasha oryn bolyp esepteledi. Tóbede jel jyldamdyǵy jazyq tegis jerge qaraǵanda ylǵıda joǵary. Eger 2 nemese birneshe qondyrǵylar ornatatyn bolsaq, onda olardyń arasy munaranyń bıiktigimen kem degende 5 ese artyq bolý kerek, olaı bolmaǵanda jumys istegende bir-birine kedergi jasaıdy.

Jyldamdyq artqan saıyn, aýa aǵysynyń sıpaty ózgere túsedi. Aýa qabattary birimen-biri retsiz aralasyp ketedi, úıirim paıda bolady. Mundaı aǵysty týrbýlentti dep ataıdy. Týrbýlentti aǵys jel energıasyn tıimdi paıdalaný múmkindigin azaıtady, sonymen qatar mashınanyń tozýyn tezdetedi. Sondyqtan týrbına munarasynyń bıiktigin barynsha bıik etip qalaıdy, birinshiden jer betindegi paıda bolatyn týrbýlentti aǵysty boldyrmaý úshin, ekinshiden jel jyldamdyǵyn arttyrý úshin. Jel qýaty onyń jyldamdyǵynyń kýbyna týra proprosıonal. Mysaly, jerden 30 m bıiktikte ornatylǵan jeltýrbınasy men jerden 10 m bıiktikte ornatylǵan týrbınanyń jyldamtyqtarynyń aıyrmashylyqtary 100% bolady. 10m bıiktikte ornatylǵan eki jel generatory men 30m bıiktikte ornatylǵan bir generatordyń óndirilgen tok qýaty birdeı. Basynda aıtyp ketkendeı, jelqondyrǵynyń ornyn taǵaıyndaǵan soń, sol aımaqtaǵy ortasha jyldamdyq mánin bilýimiz kerek. Ol úshin aılar boıy zertteýler júrgizip nemese metostansıanyń kómegine júginýine bolady.

Jel jyldamdyǵyn ólsheý úshin úsh shynydan jasalǵan, vertıkal oske bekitilgen anemometr aspaby paıdalanylady. 1 mınýttaǵy aınalym sanyn elektrondyq qurylǵy tirkeıdi. Anemometr jel baǵytyn anyqtaıtyn aspap, flúgermen jabdyqtalǵan. Jel baǵytyn anyqtaýdyń taǵy bir tásili, sol aımaqtyń ósimdik aǵashtaryn baqylaý. Jalǵyz jáne ósip turǵan aǵashty alyp qarasaq, jel soqqan jaǵynyń japyraǵy sırek, qýraǵan, butaqtary uzyn jáne gorızontal bolyp keledi. Óz aımaǵymyzdyń klımattyq jaǵdaıy, bizge kerekti energıa mólsheri, ortasha jel jyldamdyǵy, ornyn taǵaıyndaǵan soń, jelgeneratoryn shyǵaratyn mamandardan málimet alǵan soń, jelqondyrǵysynyń kerekti modelin tańdaýǵa bolady.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi
1. Kazahstanskaıa elektroenergetıcheskaıa asosıasıa. Komıtet po Vozobnovláemym Istochnıkam Energıı windenergy.kz
2. Programma po razvıtıý elektroenergetıkı Respýblıkı Kazahstan na 2010 – 2014 gody.
3. Nasıonalnaıa Programma razvıtıa vetroenergetıkı v Respýblıke Kazahstan do 2015g. s perspektıvoı do 2024g.
4. Shefter Ia.I, Ispolzovanıe energıı vetra. 2-e ızd. pererab. ı dop. M.: Energoızdat, 2013. 200 s.
5. Bets A. Energıa vetra ı eó ıspolzovanıe posredstvom vetrányh dvıgateleı: Per. s nem. / Pod red. D.M. Belenkogo. Harkov, 2013. 53.
6. Trofımov A., Marınýshkın B., K generalnoı sqeme razvıtıa vetroenergetıkı Kazahstana. M.: Jýrnal «Energetıka», Almaty. 2012.
7. Plan deıstvıı po razvıtıý álternatıvnyh ı vozobnovláemyh ıstochnıkov energıı v Respýblıke Kazahstan v 2013-2020g.g., Samrýk-zelenyı.
8. Ǵalamtor jelisi https://kk.wikipedia

---