InfoHub Logo

OQO Shardara aýdany Shardara qalasy
№16 kolej
E-45 top stýdenti Turǵan Erbol Raıymbekuly
Jetekshisi: E-45 toptyń óndiristik oqytý sheberi Alıpov Qalmahan           

 

Jel energetıkasy  — jel energıasyn mehanıkalyq, jylý nemese elektr energıasyna túrlendirýdiń teorıalyq negizderin, ádisteri men tehnıkalyq quraldaryn jasaýmen aınalysatyn jańartylatyn energetıkanyń salasy. Ol jel energıasyn halyq sharýashylyǵyna utymdy paıdalaný múmkindikterin qarastyrady. Elimizde arzan elektr energıa kózderin izdeý maqsatynda, “Qazaqstanda 2030 jylǵa deıin elektr energıasyn óndirýdi damytý týraly” memlekettik baǵdarlamaǵa sáıkes, jel kúshimen óndiretin elektr energıasy qýatyn halyq sharýashylyǵyna qoldanýdyń tıimdi joldary qarastyrylýda. Qazaqstanda jel kúshimen alynatyn elektr energıasy qýatyn keńinen jáne mol óndirýge bolady.
Jel energıasy álemde
2015 jyldyń basyndaǵy derekter boıynsha barlyq jel generatorlarynyń qýaty – 369 gıgavatt.
 
2010 jyly álemniń barlyq jel generatorlarymen óndirilgen elektr energıasynyń mólsheri – 430 terravatt-saǵat (jer shary óndirgen elektr qýatynyń 2,5%-y).
Keı elder jel energetıkasyna erekshe belsendilikpen damytýda, atap aıtqanda Danıa jel generatorlarynyń kómegimen barlyq elektr qýatynyń 40%-yn óndiredi; Portýgalıa – 23%; Ispanıa – 16%; Irlandıa – 14%; Germanıa – 8%. Al Qazaqstanda – 0,5%.
2014 jyldyń jeltoqsanynda Shotlandıada jel energetıkasy úı sharýashylyqtary tutynatyn elektr qýatynyń 164%-yn qamtamasyz etti.
2009 jyldyń mamyrynda álemniń 80 eli jel energetıkasyn komersıalyq maqsatta qoldana bastady.
2010 jylǵy derekter boıynsha Eýropada jel elektr stansıalarynyń 44%-y shoǵyrlanǵan, Azıada – 31%, Soltústik Amerıkada – 22%.

Jel energıasynyń artyqshylyqtary men kemshilikteri
Bir de bir ǵylym salasy, óndiris, mamandyq tek jaǵymdy nemese tek qana jaǵymsyz faktorlardan turmaıdy. Ádette ár zattyń jaqsy-jaman tustary bolady. Endeshe, jel energıasynyń plús-mınýstaryn qarastyra keteıik.

Artyqshylyqtary:
•    Shıkizatty satyp alý-tasymaldaýdyń, qaldyqtardy shyǵarýdyń qajeti joq;
•    Elektr qýatyn berýshi kompanıalardan derbestik qamtamasyz etilgen;
•    Lastaýshy qaldyqtar joq;
•    Tabıǵı resýrstar únemdeledi;
•    Otyn, elektr qýatynyń shyǵyndary qysqarady;
•    Atmosferalyq jylýlyq balansqa áser etpeıdi;
•    Tabıǵattyń ottek qoryn saqtaıdy;
•    Jeldiń kınetıkalyq energıasyn elektr qýatyna tegin aınaldyrady.

Kemshilikteri:
•    Jel qondyrǵylarynyń jumysy efır kedergilerin týdyrady;
•    Paıda bolatyn shý adamnyń jáne janýarlar áleminiń densaýlyǵyna keri áserin tıgizedi;
•    Jumystyń turaqsyzdyǵy, energıanyń berilýi bir qalypty emes;
•    Úlken aýmaqty qajet etedi;
•    Qymbat.

Jel energıasy Qazaqstanda
Qazaqstannyń jel energetıkasyn damytý áleýeti óte joǵary. QR Qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrligi men BUU-nyń damý jónindegi baǵdarlamsynyń usynǵan málimetterine júginsek, elimizdiń potensıaly myńdaǵan MVt nemese jylyna 1 trıllıon kVt-saǵ kóleminde – bul dúnıe júzi boıynsha úzdik kórsetkishterdiń biri.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi
1. Kazahstanskaıa elektroenergetıcheskaıa asosıasıa. Komıtet po Vozobnovláemym Istochnıkam Energıı windenergy.kz
2. Programma po razvıtıý elektroenergetıkı Respýblıkı Kazahstan na 2010 – 2014 gody.
3. Nasıonalnaıa Programma razvıtıa vetroenergetıkı v Respýblıke Kazahstan do 2015g. s perspektıvoı do 2024g.
4. Shefter Ia.I, Ispolzovanıe energıı vetra. 2-e ızd. pererab. ı dop. M.: Energoızdat, 2013. 200 s.
5. Bets A. Energıa vetra ı eó ıspolzovanıe posredstvom vetrányh dvıgateleı: Per. s nem. / Pod red. D.M. Belenkogo. Harkov, 2013. 53.
6. Trofımov A., Marınýshkın B., K generalnoı sqeme razvıtıa vetroenergetıkı Kazahstana. M.: Jýrnal «Energetıka», Almaty. 2012.
7. Plan deıstvıı po razvıtıý álternatıvnyh ı vozobnovláemyh ıstochnıkov energıı v Respýblıke Kazahstan v 2013-2020g.g., Samrýk-zelenyı.
8. Ǵalamtor jelisi https://kk.wikipedia

---