InfoHub Logo

Dıkkens men úshin aldynda izetpen bas ıer jazýshym bolyp qala beredi.

A. M. Gorkıı

Baǵzy bir kezde koról men koroleva ómir súripti. Koról erkek kindik ataýlynyń eń er júregi de, koroleva áıel zatynyń eń sulýy eken. Jalaqyny koról basqarmada qyzmet etip taýyp turady. Al koroleva derevnádan shyqsa kerek, ákesi selo dárigeri bolypty.

Olardyń balalary úpir-shúpir kóbeıe kelip, uzyn sany on segizge jetedi. Balalardyń on jetisi kishkentaı kenjesin kútse, qalǵandarynyń bárin eń úlkeni Alısıa qaraıdy. Kishkentaı kenje jeti aılyq ta, bas kóterer úlkeni jeti jasta bolady.

Káne, endi qandaı oqıǵa bolǵanyna qulaq salyńdar.

Birde basqarmaǵa bara jatyp koról jol-jónekeı balyq satýshyǵa soǵady. Bir jarym fýnt tólep, koroleva (ol úı sharýasyna tıanaqty da únemshil áıel edi) tapsyrǵandaı, bekireniń quıryǵynan biraz joǵary tustan shapqyzyp, satyp alǵan azyǵyn úıge jetkizip salýdy tapsyrady. «Álbette, myrza, basqa eshteńe qajet emes pe? Qaıyrly tań!»—deıdi balyq satýshy Pıkklz jalpyldap.

Eńsesi túsken koról basqarmasyna qaraı aıańdaıdy, óıtkeni jalaqyǵa jetkenshe áli kóp kún bar edi, al aıaýly sábıleriniń birazyna kıimderi tarylyp barady. Alaıda birer attaǵansha bolǵan joq, ony mıster Pıkklz dúkeniniń qolǵanat balasy qýyp jetti.

— Myrza, bizdiń magazınnen álginde bir egde áıeldi baıqaı aldyńyz ba?—dep surady ol.

— Qaıdaǵy egde áıel?—dep qaıran qaldy koról.— Eshqandaı egde áıeldi kórgenim joq.

Koról ony kóre alǵan joq, óıtkeni ol áıel koróldiń kózine kórinbeıtin sıqyr edi. Al bala áıeldi kórip qaldy. Zaıyry, eki taban balyqty astaýǵa shaıqap jatqanda, sý shashyrap, kóılegimdi búldirip júrmesin dep, ol munyń kózine ádeıi kórinse kerek.

Sóıtkenshe, álgi áıeldiń ózi de kelip qaldy. Ústindegi kúnge qubylyp jalt-jult etken jibek kóılegi kózdiń jaýyn alady, tula boıynan hosh ıis ańqyp tur.

— Shamalaýymsha, Birinshi Ýotkıns koról siz bolarsyz?— dep surady álgi áıel.

— Iá, meniń atym Ýotkıns,— dep jaýap berdi koról.

— Qatelespesem, aıdaı sulý Alısıanyń ákesi siz bolarsyz?

— Alısıanyń ǵana emes, asyqtaı on segiz balanyń ákesimin,— dedi koról.

— Men bilsem, qazir ǵoı basqarmaǵa bara jatyrsyz,— dep qoıdy jańaǵy áıel.

Koról sonda aldynda turǵan myna áıel peri bolar, áıtpese osynyń bárin qaıdan bile beredi degen oıǵa keldi. Osylaı oılap úlgergenshe, áıel til qatty:

— Oıyńyz durys. Nil darıa atty qaıyrymdy uly perızatyńyz men bolamyn. Zeıin qoıyp, sózime qulaq salyńyz. Sońyna tústik ishýge úıge oralǵanda, abaılap qana Alısıany shaqyryp, álgi satyp alǵan bekireden dám tat deńiz.

— Múmkin, munyń oǵan zıany bar shyǵar,— dep qaldy koról.

Osynaý mysqyldy pikirdiń egde áıeldi sabasynan shyǵaryp shamdandyrǵany sondaı, úreıi ushqan koról taǵzym etip, keshirim suraýǵa májbúr boldy.

— Qaıda barsań anaý da zıandy, mynaý da zıandy degen jańsaq pikirden qulaǵyń sarsıdy!— dedi múldem jaqtyrmaı qalǵan egde áıel.— Menińshe, bárin de sypyryp-sıyryp ózińiz jep qoıǵyńyz kelip tur ǵoı. Meshkeı degen jaqsy at emes.

Bar kináni únsiz tyńdap, kózimen jer shuqyǵan koról endi qaıtyp mundaı pıǵyldan aýlaq bolýǵa ýáde etti.

— Aldaǵy ýaqytta ózińizdi durys ustaı bilińiz,— dedi Uly perızat Nildarıa,— endigári qaıtalaýshy bolmańyz. Aıdaı arý Alısıa bekireni jegennen keıin, menińshe, jeýge tıis,— tabaqta qalǵan súıekke kózińiz túsedi. Sonda qyzyńyzǵa álgi súıekti alyp tazalap, keptirip, anyqtaı jaltyraǵansha ysqyla dep tapsyryńyz. Súıekti ol uqyptap saqtasyn, sebebi bul meniń tartý-syıym.

— Bolǵany osy ma?—dep surady koról.

— Ne degen shydamsyz edińiz,— dep koróldiń betin qaıtaryp tastady Uly perızat Nildarıa.— Kılige bermeı, jurttyń aıtaryn aıtqyzsańyzshy. Áı, osy úlkender-aı, ómir baqı aýyzdan qaǵady da otyrady.

Koról taǵy da tunjyrap jerge qarap, qaıtyp eshqashan sóz bólmeýge ýáde berdi.

— Aldaǵy ýaqytta ózińizdi durys ustańyz,— dedi Uly perızat Nildarıa,— endigári qaıtalaýshy bolmańyz. Alısıaǵa meniń júrek jardy sálemimdi aıtyńyz. Mynaý bir-aq márte paıdalanatyn meniń sıqyrly syıym deńiz, bul súıek oǵan ne tilese sony beredi, tek ony kereginde ǵana ýaqytymen surasyn. Mine, meniń sizge aıtar amanatym osy. Muny naqpa-naq buljytpaı oryndańyz.

Koról tek turmaı:

— Munyń sebebin suraýǵa bola ma eken?— dep qalmasy bar ma.

Osy arada perızat terisine syımaı ashýlanyp, al kep shala búlinsin.

— Myrza, siz ózińizdi durys ustaı alasyz ba, álde joq pa!—dep tepsindi baj ete túsken ol.— Sebepten-sebep izdep júretinderińiz ne osy. Sebebi qandaı deıdi-aý, á? Sebepshilin bulardyń! Eresekterdiń osyndaı orynsyz suraǵy mezi etip bitti.

Egde áıeldiń mynaý doly ashýy koróldiń ábden záresin ushyrdy. Kóńiline keler sóz aıtyp qalǵany úshin keshirim ótinip, endi qaıtyp eshqandaı sebep jaıyn suramaıtynyn bildiredi.

— Aldaǵy ýaqytta ózińizdi durys ustańyz,— dedi áıel taǵy da qadap,— endigári qaıtalaýshy bolmańyz.

Osy sózdi aıtyp Uly perızat Nildarıa ǵaıyp boldy, al koról basqarmaǵa jetkenshe júrip keledi, júrip keledi, júrip keledi. Basqarmaǵa kelgen soń qashan úıine qaıtqansha jaza berdi ol, jaza berdi, jaza berdi. Úıinde ol perızattyń buıryǵy boıynsha abaılap qana Alısıany shaqyryp alyp, bekireden dám tatýyn ótindi. Alısıa bekireni raqattana jep bolǵan soń, tabaqqa kóz tastaǵan ol perızat aıtqandaı-aq onda jatqan súıekti kórdi. Koról Alısıaǵa perızattan esitkenin túgel aıtyp berdi. Qyz da kidirmeı súıekti keptirip, tazalap, qashan anyqtaı jaltyraǵansha ysqylaı berdi.

Endi birde tańerteń tósekten turyp jatqan koroleva: «Qudaıym-aı, qudaıym-aı! Basym aınalyp barady ǵoı!»—dep shyńǵyryp es-tússiz qulap tústi.

Erteńgi astyń jaıyn aqyldasqaly oıda joqta kelip qalǵan Alısıa anasyn mynadaı kúıde kórip, qatty abyrjyp qaldy da, jalma-jan qońyraý qaǵyp Peggıdi shaqyrdy. (Kútýshi áıeldi osylaı ataıtyn). Alaıda murynǵa ıisketer tuz salǵan shıshanyń qaıda turǵany esine túsip, astyna oryndyq qoıyp joǵarydan ony aldy. Sosyn taǵy bir oryndyqqa shyǵyp, shyny qutyny korolevanyń tanaýyna jaqyndatty. Sekirip túsip sý alyp keldi. Oryndyqqa qaıta shyǵyp korolevanyń mańdaıyna sý basty. Osy kezde qartańdaý kelgen meıirimdi kútýshi áıel bólmege kirdi. Ol:

— Qandaı epti ediń! Men ózim bolsam da bárin dál osylaı kóz ilespes shapshańdyqpen atqara almas edim!—dep Alısıaǵa alǵys aıtty.

Biraq qaterdiń beti munymen qaıta qoıǵan joq. Qaıyrymdy koroleva shynymen qatty naýqastanyp, uzaq tósek tartyp jatty. Alısıa bolsa, ózge on jeti prıns pen prınsessaǵa bas-kóz bolyp, bir-birimen qaqtyǵystyrmaı, bárin ózi kıindirip, ózi sheshindiredi, kishkentaı kenjeni oınatady, qazanǵa sý qaınatyp, sorpa jylytady, pesh tazalaıdy, onyń ústine ýaqytynda dári-dármegin berip, korolevany kútedi. Sharshap-shaldyqqanyna qaramaı, qoldy-aıaqqa turmaı zyr júgirip, bárin erteli-kesh ózi isteıdi. İstemeı qaıtsin, bul saraıda qyzmetshi degen az, sebebi, birinshiden, koróldiń ózi aýqatty adam emes, ekinshiden, basqarma áli ústeme aqy beretin túri joq, úshinshiden, jalaqy alatyn kún kózge áreń ilinetin aspandaǵy juldyzdaı óte alys.

Sonda koroleva es-tússiz qulaıtyn tańerteńgilik sátte álgi sıqyrly súıek qaıda boldy deısiz ǵoı? Árıne, Alısıanyń qaltasynda boldy ol. Korolevanyń esin kirgizý úshin ol súıekti qaltasynan ala berdi de qaıta salyp, murynǵa ıisketer tuz turǵan qutyny izdedi.Al sol kúni tańerteń koroleva ózine-ózi kelip qalǵyp ketkende, Alısıa júgirip joǵaryǵa shyqty. Ondaǵy oıy joǵarǵy qabatta turatyn, ony ózinen ózge tiri pende bilmeıtin, eń úlken syrlasy gersogınámen qupıa túrde aqyldasyp alý edi.

Osynaý astyrtyn zor qupıa sıqyrly súıektiń syry bolatyn. Ol jaıynda bastan-aıaq Alısıa ózi aıtqandyqtan, gersogıná jaqsy biletin. Ol úlde men búldege malynyp, tósekte baqyraıyp jatqan gersogınányń janyna tizerlep otyra qalyp, óziniń qupıa syrlaryn sybyrlap aıta bastady. Gersogıná jymıyp, basyn ızedi. Gersogıná osylaı jymıyp, bas ızeı beredi eken dep oılap qalmańyzdar, onyń munysyn qyzdan basqa bir jan bilgen emes.

Sodan soń Alısıa korolevanyń qasynda otyra turǵaly júgirip izinshe tómen tústi. Korolevanyń janynda ol kóbine jalǵyz otyryp júrdi. Al koroleva syrqat kezde kúnde keshkisin ol korólmen birge otyratyn-dy. Kúnde keshkisin koról onyń nege sıqyrly súıekke sıynyp kómek suramaıtynyna qaıran qalyp, kóziniń qıyǵymen Alısıaǵa qaraıtyn edi. Osyny sezgen saıyn qyz júgirip joǵaryǵa shyǵady da, gersogınámen syrlasady, sondaǵy jazbaı qaıtalaıtyny: «Bári de sábılerdi aqyly joq aqymaq dep oılaıdy». Oǵan jaýap retinde boıynda tárbıelilik tunyp tursa da, gersogıná kózin qysatyn.

— Alısıa,— dedi birde koról keshkisin qyzy qaıyrly tún dep ketip bara jatqanda.

— Iá, papa.

— Sıqyrly súıek ne boldy ózi?

— Qaltamda, papa.

— Ony sen joǵaltyp alǵan shyǵar dep júr edim.

— O ne degeniń, papa.

— Sony umytyp ketken joqsyń ba?

— Jo-joq, papataı!

Mine, endi birde kórshi aýladaǵy qabaǵan tóbet mektepten kele jatyp esik aldyna aıaldaǵan kishkentaı prınstiń bireýine tarpa bas salmasyn ba. Kishkentaı prıns úreıi ushyp, qolymen esiktiń shynysyn tireı qulap, sumdyq, tipti sumdyq jaralanady. Onyń qatty, sumdyq qatty jaralanǵanyn kórgende qalǵan on jeti baýyrlarynyń esi shyǵyp, shyryldap jylap qoıa beredi. On jetisiniń de bet-aýzy kógerip-sazaryp ketedi. Al Alısıa barlyǵynyń aýzyn kezek-kezek qolymen jaýyp, koroleva aýyryp jatqanda shý shyǵarmańdar dep kóndiredi. Sodan soń legenge taza salqyn sý quıyp, inisiniń jaraly qolyn malǵanda ony eki jerdegi on jeti (tórtti alsaq úshi oıda, bolady otyz tórt)— otyz tórt kózdiń bári ápkeleriniń qolda shyny synyǵy bar-joǵyn qalaı tekserip jatqanyna qadala qaraǵan. Sátin salǵanda, áıteýir, aman eken. Kóńili ornyqqan ol endi kip-kishkene, tyǵyrshyqtaı top-tolyq eki inisine: «Qıyndy salynǵan koról qorjynyn ákelińder,— dedi.— Ózim kesip, ózim qıyp, ózim piship, ózim tigip birdeńe oılastyrmasam bolmas». Qos bala qıyndy salynǵan koról qorjynyn taýyp ap, súıretip alyp keledi. İzinshe Alısıa da qolyna úp-úlken qaıshy men ıne-jip alyp, kesip, qıyp-piship, tigip degendeı jarany tańatyn shúberek jasap, inisiniń qolyn tap-tuınaqtaı etip tańyp bere qoıdy. Bar sharýa tynǵan tusta, qyzdyń kózi esik aýzynda ózine ańyraıyp qarap turǵan ákesine, korólǵa, túsedi.

— Alısıa.

— Iá, papa?

— Ne istep jatyrsyń?

— Kesip, qıyp-piship, tigip degendeı ózim birdeńe oılastyryp jatyrmyn da.

— Sıqyrly súıegiń qaıda?

— Qaltamda, papa.

— Sen ony joǵaltyp alǵan shyǵar dep júr edim.

— O ne degeniń, papa.

— Umytyp ketken joqsyń ba, áıteýir?

— Jo-joq, papataı!

Sodan soń ol joǵaryǵa, gersogınáǵa júgirip baryp, ne bolyp, ne qoıǵanyn tegis aıtyp berdi. Taǵy da qupıa áńgimege kóshti. Gersogıná zyǵyr tústi buıra shashyn silkip tastap, bultıǵan aýzyn jıa almaı kúldi deısiń.

Al endi bir kezde eń kenjeleri peshtiń tepkinsheginen qulap túspesi bar ma. On jeti ini-sińlileriniń bári de pesh pen satydan qulap, baıaǵydan beri ábden úırenip ketken. Sondyqtan mundaıǵa úırenbegen kishkentaıdyń beti isip, kóziniń aldy kógerip shyǵa keldi. Bıshara bala Alısıanyń aldynda otyrsa, qulamas edi ǵoı (bul kezde ol kir-qojalaq aljapqysh baılap alyp, as úıdegi qazandyq basynda sorpaǵa salatyn tarna arshyp otyrǵan). Óıtkeni koróldiń aspaz-bıkesi jar degendegi jalǵyz jan súıeri bolǵan qaıdaǵy bir soraıǵan soldatpen birge qashyp ketip, sol kúni as ázirleý taýqymeti Alısıanyń moınyna túsken. Jaıshylyqta da eńirep aýyz jappaıtyn on jeti ini-sińliler, árıne, azan-qazan. Alaıda Alısıa (shydamaı ózi de jylap alǵan) ózine ózi dem berip, ini-sińlilerin korolevanyń tez jazylýyna bóget jasamaýlaryn, dymdaryn shyǵarmaı, dereý tyıylýlaryn talap etti. Koroleva naýqastan aıyǵa bastaǵan. Alısıa: «Shýlamańdarshy, ulardaı shýlaǵan nemeler, kenjeni ózim tekserip shyǵaıyn!»—degendi. Balany árli-berli qarap kórip edi, synyq ol-puldan aman eken. Kógerip ketken kózine salqyn ótekti basa qoıyp edi, sábı ápkesiniń qolynda uıyqtady da qaldy.

Qoly jipsiz baılanǵan ol on jeti ini-sińlilerine: «Men mynany oıanyp ketse taǵy da aýyrsynyp jylaı ma dep, qoldan túsirýge qorqyp otyrmyn. Eger sender tártipti bolsańdar, bárińniń de aspaz bolýyńa mursat eter edim»,— dedi.

Osyny estýi-aq muń eken, sábıler qýanyshtary qoıyndaryna syımaı sekirip, eski gazetterden ózderine aspaz qalpaǵyn jasaýǵa kiristi. Mine, ol bireýine — tuz saýyt, bireýine — arpa talqan, bireýine — kókónis, bireýine — tarna, bireýine — sábiz, bireýine — pıaz berip, endi bireýine tuzdyq jasaýdy tapsyrdy. Sóıtip, ne kerek, bári de aspaz bolyp áýrege tústi de qaldy, ózi bolsa dáriniń ortasynda kir-qojalaq aljapqyshyn baılap, kishkentaı kenjeni áldılep otyr.

Sorpa áp-sátte ázir boldy, ol arada kenje de oıanyp, perishtedeı masaırap jymıdy. Ony ustaýǵa inilerdiń ishindegi eń bir ornyqty, tapjylmas tabandysyna berdi. Al qalǵan ini-sińlileri bir buryshqa tyǵylyp alyp Alısıanyń sorpany qalaı quıyp jatqanyn baqylady. Olar sorpa ústerine shashyrap kúıdirip keter dep úreılenedi (qıt etkenge záreleri ushyp úrpıe qalatyn ádetteri). Sorpa quıylyp bolyp, býy burqyrap dámdi ıisi muryndaryna kelgende, barlyǵy alaqaılap qol soqty. Olarǵa erip kishkentaı kenje de qol shapalaqtady, tisi aýyrǵandaı eki urty tompıyp, onyń túri kórgen jannyń kúlkisin keltiretindeı edi. Barlyǵy da qyran kúlki.

Alısıa olarǵa: «Kúle berińder, biraq ózderiń de tártipti bolyńdar,— dep eskertti.— Túski astan keıin kishkentaıǵa buryshtan qorshaý jasap berip, sonda otyrǵyzyp qoıaıyq ta bıleıik, ol on segiz aspazdyń bıin tamashalasyn»,— dedi. Basqalarǵa bul usynys qatty unady da, olar sorpany tik kótere iship, aıaq-tabaqtardy jýyp, dastarqandy jıyp, ústeldi buryshqa ysyryp, barlyǵy aspaz qalpaǵyn kıip alyp, Alısıa qalyń aljapqyshyn baılaǵan qalpy, kishkentaıdyń aldynda on segiz aspazdyń bıin bıleı bastady. Perishtedeı sábı betiniń isigin de, kóziniń kógergenin de umytyp, qýanǵanynan ýildedi de otyrdy.

Osy sát Alısıa, esik aýzynda bárine qyzyqtaı qarap turǵan, óz ákesi Birinshini Ýotkıns koróldi taǵy da kórdi. Ákesi:

— Ne istep júrsiń, Alısıa?—dep surady.

— Óz biligimshe as ázirlep jatyrmyn, papa.

— Taǵy basqa ne jasap júrsiń, Alısıa?

— Balalardyń kóńilderin kóterý qamyn oılastyrýdamyn, papa.

— Álgi sıqyrly súıegiń qaıda, Alısıa?

— Qaltamda, papa.

— Ony sen baıaǵyda joǵaltyp alǵan shyǵar dep júrsem.

O ne degeniń, papa!

— Álde sen ony umytyp júrgen shyǵarsyń?

— Jo-joq, papataı.

Koról kókiregi qars aıyrylǵandaı qatty kúrsindi, birdeńege keıigen syńaıy bar. Ac ústeline shyntaqtap, jaǵyn qolyna súıep muńaıyp otyrdy. On jeti ini-sińlileri únsiz jylystap shyǵa jóneldi de, as úıde perishtedeı kenje men Alısıa jáne ákesi ǵana qaldy.

— Ne boldy, papa?

— Men óte kedeımin, qyzym.

— Aqshań qalmady ma, papa?

— Túk qalǵan joq, qyzym.

— Jalaqy tabýdyń endi eshqandaı da joly joq pa, papa?

— Eshqandaı da joly joq,— dedi koról.— Osynsha-aq janymdy salyp tyrysyp, amaldap kórip edim, túk shyqpady.

Osyny estigende Alısıanyń qoly sıqyrly súıek jatqan qaltasyna baryp qaldy.

— Papa, biz barymyzdy salyp tyrysyp qolymyzdan keletinniń bárin jasasaq, barlyq múmkindikti paıdalanǵanymyz ǵoı, ıá?

— Árıne ǵoı, Alısıa.

— Al biz qolymyzdan kelgenniń bárin jasap, onyń ózi az bolyp jatsa, onda bizge kómek qajet bolǵany jáne der kezinde qajetimizdi suraǵanymyz jón ǵoı.

Alısıanyń túsinigi boıynsha Uly perızat Nil darıanyń sıqyrly súıek týraly aıtqan qupıasynyń negizgi syry osy emes pe. Bul jaıynda súıkimdi de sypaıy dosy gersogınámen talaı ret sybyrlasqan joq pa edi.

İle ol qaltasynan ózi keptirip, tazalap, aqyqtaı jaltyraǵansha ysqylaǵan sıqyrly súıekti alyp bir súıdi de, jalaqy alatyn kún týa qalýyn tiledi. Ol kún taban astynda týyp, peshtiń murjasynan syńǵyrlaı tógilgen koróldiń jalaqysy as úıdiń edenine shashylyp jatty.

Biraq bar bolǵany bul emes eken. Bul jarylqaǵannyń jarym-jartysy, tipti shıregi de bolmaı shyqty. Óıtkeni osynyń izinshe kúımesine tórt taýys jekken uly perızat Nil darıanyń ózi kelip jetti. Kúımeniń tepkisheginde altyn men kúmiske malynyp, basyna qoraz qaýyrsynyn taqqan qalpaq kıip mıster Pıkklzdyń dúkenindegi bala tur, parıgi opalanǵan, aıaǵynda al qyzyl jibek shulyq, qolynda almaspen áshekeılengen taıaqsha, ıis sýdy ábden-aq quıypty ústine. Mine, ol sekirip túse qap, jurtty tań-tamasha etip, iltıpatpen (ózin ábden sıqyrlap tastapty) uly perızat Nil darıaǵa qolyn usyndy. Ústine jaltyraq jibek kóılek kıgen ol qolyndaǵy jarqyraǵan jelpýishin jelpip qoıyp, kúımeden shyqty. Tula boıynan hosh ıis ańqyp tur.

— Aınaılaıyn, Alısıa,— dedi úzilip qartaısa da kórkin bermegen perızat,— hal-ahýalyń qalaı? Bári oıdaǵydaı ma? Súıshi meni.

Alısıa perızatty aımalaǵan boldy, sonda uly perızat Nildarıa korólge burylyp salqyndaý syńaımen:

— Ózińizdi durys ustap júrsiz be?—dep surady.

Koról solaı sıaqty dep jaýap berdi.

— Meniń ókil qyzymnyń osy ýaqytqa deıin sıqyrly súıekti nelikten paıdalanbaǵany endi túsinikti bolǵan shyǵar?— dep surady perızat Alısıany súıip turyp.

Koról qyzaraqtap tómen qarady.

— Al buryn ǵoı, siz buǵan túsinbedińiz, solaı ma?— dep surady perızat taǵy da.

Koról burynǵydan beter qysylyp basyn ızedi.

- Qalaı, basqa eshqandaı qalaýyńyz joq pa?—dep qadala surady perızat.

Koról keshirim surap, jón dedi.

— Mine, aldaǵy ýaqytta da ózińizdi osylaısha durys ustańyz,— dedi perızat,— sóıtseńiz qashanda baqytty bolasyz.

Kenet Nildarıa jelpýishin sermep qalyp edi, úlde men búldege malynǵan koroleva kirdi, onyń sońynan junttaı bolyp sý jańa kıingen on jeti aǵaıyndylar keldi, ústerine quıyp qoıǵandaı kıimderi ıne-jipten ótkendeı, ári ósken saıyn keńeıte beretindeı búrmeli etip tigilipti. Sonan soń perızat jelpýishimen Alısıanyń ıyǵyn janap ketip edi, onyń jaman aljapqyshy aspanǵa ushyp ketti de, qyz qalyńdyqsha ásem kıinip gúl jaınap shyǵa keldi. Ol az bolǵandaı as úıdegi kıim ilgish asyl aǵashtan jasalyp, altynmen zerlengen aınaly shkafqa aınaldy. İshi Alısıaǵa laıyqty nebir ásem zatqa lyq toldy. İzinshe kenje de júgirip ketip, beti men kóziniń aldyndaǵy kógergeni zamatta jazyldy. Sonda ǵana Nildarıa ózin gersogınámen tanystyrýyn ótindi. Gersogınány alyp kelgende olar birine-biri shyn júrekten alǵys aıtyp, talaı márte bas ıisti.

Perızat pen gersogıná az-kem sybyrlasqannan keıin, Nildarıa daýsyn kótere: «Iá! Ózim de sizben aqyldasar dep oılap edim!»— dedi. Sonan soń ol koról men korolevaǵa qarap til qatty: «Biz qazir baryp Qıanbek prınsti izdeımiz. Týra jarty saǵattan keıin qýanyshpen shirkeýde kezdeseıik». Nildarıa men Alısıa kúımege qatar jaıǵasty, mıster Pıkklzdyń dúkenindegi bala gersogınány olarǵa qarsy otyrǵyzdy da. basqyshty jınalyp, óziniń arnaýly ornyna baryp turdy. Taýystar quıryqtaryn jaıyp jiberip edi, kúıme aspanǵa samǵaı jóneldi.

Qıanbek prıns arpa qantyn kemirip, jasy toqsanǵa tolyp, qashan er jetkenshe asyǵyp úıinde otyr eken. Terezeden taýys jekken kúıme kirip

---