InfoHub Logo

Bul ádette júktilik kezinde paıda bolady jáne bosanǵannan keıin toqtaıdy. Shartty toksıkozdar erte jáne kesh toksıkozdar dep bólinedi.

Erte toksıkozdyń óte jıi kezdesetin túri — júktilik kezinde áıelderdiń qusýy. Silekeıdiń shubyrýy, dermatozdar, qolqa demikpesi, sarǵaıý sırek kezdesedi. Kesh toksıkozǵa júkti áıelderdiń shemeni, nefropatıasy, reeklampsıa, eklampsıasy jatady.

Qusý

Júktilik kezindegi qusý silekeı shubyrýmen bir paıda bolady, loqsıdy, tábeti tómendeıdi, dám sezimi ózgeredi.

Jeńil túrinde, ıaǵnı kúnine 2-3 ret qaıtalaıtyn túri júktilik barysynda organızmniń jalpy jaǵdaıyna teris áserin tıgizbeıdi. Aýyrlyǵy ortasha, ıaǵnı kúnine 10 ret shamasynda bolatyn qusýda álsizdik, júdeý, tábettiń nasharlaýy, kishi dárettiń azaıýy sıaqty qubylystar oryn alady.

Óte aýyr túrinde qusý jıileı túsedi, ıaǵnı as qabyldamasa da kúnine 30-40 retke deıin bolady. Júkti áıel kúrt júdeıdi, arterıalyq qysymy tómendeıdi, organızmi qurǵaı bastaıdy, nesepten asetonnyń ıisi shyǵady. Bul naýqastyń ómirine qaýip tóndiredi. Mundaı jaǵdaıda túsik jasatýǵa týra keledi.

Emi

Jeńil túrlerinde aýrýhanaǵa jatqyzýdyń jáne arnaıy em júrgizýdiń qajeti shamaly. Aýyrlyǵy ortasha dárejeli toksıkozda jáne toqtaýsyz qusý jalǵasa berse, naýqasty aýrýhanaǵa mindetti túrde jatqyzý kerek. Túnge qaraı uıyqtatqysh dáriler beredi. Vıtamınder jıyntyǵy, organızmdi nyǵaıtqysh dáriler, qusýǵa qarsy dáriler, fızologıalyq em t.b. qoldanylady. As ábden pisirilgen nemese botqa sıaqty bolýy nemese úgitilýi tıis. Tamaqty az-azdan bólip ishý kerek. Qoıý jáne suıyq tamaqty bir mezgilde ishpegen jón. Tamaqty azdap jylytyp ishken durys. Organızm qatty sýsyzdansa, aýrýhanada kún saıyn 1-2 lıtr suıyqtyqty, ıaǵnı fızıologıalyq eritindimen daıyndalǵan 5% glúkoza eritindisin klızma túrinde tamshylatyp engizýge bolady. Joǵalǵan mıneraldyq zattardyń ornyn taǵamǵa tuz qosý, maıshabaq t.b. taǵamdardy paıdalaný arqyly tolyqtyrady. Qurǵaq taǵamdardy da paıdalanýǵa bolady. Pisken qartopty maımen, jumyrtqamen qosyp jeýge bolady. Astan jarty saǵat buryn jáne as qabyldap bolǵannan keıin bir jarym saǵat boıy eshteńe ishpegen durys.

Eger kóp qusatyndaı bolsa, kúnine ishiletin asty barynsha azaıtý kerek. Mysaly, kúni boıy 1,5 lıtrdeı kompot, ıaǵnı árbir 2 saǵat saıyn 1 qutydan ishý, 500 gramdaı súzbe, 100 gramdaı qaımaq jeýge bolady. Munyń ózin kúni boıy 4-5 retke bólgen jón. Sonymen qatar jemis-jıdekterdi ezip jeýge bolady. Kúni boıy tynyshtyq saqtap, tósekten kóp turmaýǵa tyrysqan durys. Eger asty bulaı azaıtý álsizdik týdyrsa, qytyrlaq nan jeýge bolady.

Tamaqtyń ıisi, túsi jáne ol týraly oılaýdan júrek aını bastasa jáne aýyrý kúsheıe tússe, tamaq ishýdi, tipti dári ishýdi de toqtata turyp, tósekte jyly oranyp jatý kerek. Bulaı jasaý naýqastyń jaǵdaıyn birshama jeńildetip, júreginiń aınýy men qusýyn basady. Osy kezeńdi toqtatqannan keıin jemis-jıdekpen, shıki kókónistermen tamaqtanady, sodan birtindep ádettegideı tamaqtanýǵa kóshedi.

Qusý, loqsý tym jıi qaıtalansa, jaǵdaı birshama qıyndaý. Kún saıyn birkelki tamaqpen tamaqtaný, tuzy kóp ashshy taǵamdar toksıkozdi týdyrýǵa yqpalyn tıgizedi. Osynyń saldarynan isiný, qan qysymynyń kóterilýi, qantamyrlar tonýsynyń joǵarylaýy sıaqty ózgerister paıda bolady.

Dári-dármekterdiń kóbisi, mysaly, qusýǵa qarsy droperıdol, amınazın, etaperazın jáne basqa da dáriler tek aýrýhanada ǵana qoldanylady. Úıde tek sýprastındi, dıprazındi, pıpofendi paıdalanýǵa bolady. Bular ortalyq júıke júıesin tynyshtandyrady. Dáriger naýqastyń jalpy jaǵdaıyna qaraı basqa da qajetti emderdi taǵaıyndaıdy.

Silekeı shubyrý

Bul toksıkozdyń jeke túri retinde de, toqtaýsyz qusý kezinde de bilinedi. Bólinip shyǵatyn silekeıdiń mólsheri ortasha, keıde edáýir kóp. Keıde silekeıdiń mólsheri 1 lıtrge deıin barady. Mundaıda uıqy buzylady, teri jáne erinniń shyryshty qabyqtary byljyraıdy, tábet nasharlap, suıyqtyq kóp joǵalǵandyqtan, naýqastyń salmaǵy azaıyp, júdeı bastaıdy.

Emi

Naýqasty emdeý negizinen qusý kezindegi em sıaqty. Aýyr jaǵdaılarda aýrýhanaǵa jatqyzady. Júıke júıesiniń jumysyn retteıtin dáriler, jalpy áldendirgish dáriler beriledi. Qosa-qabattasqan aýrýlardy basý úshin qajetti emder qoldanylady. Aýyz qýysyn túımedaq, shatyrash ósimdikteriniń tundyrmasymen, mentol eritindisimen shaıady. Silekeıdiń shubyrýy kúsheıgen kezde atropındi qoldanýǵa bolady. Teriniń titirkenýin azaıtý ne basý úshin oǵan vazelın jaǵyp qoıady. Silekeıdiń shubyrýy emdeýge keledi, sondyqtan júktilik kezeńi qalypty ótedi.

Shemen (vodánka)

İsiný paıda bolady, neseptiń bólinip shyǵýy qıyndaıdy, dene salmaǵy tez ulǵaıady. Nesepte patologıalyq álementter bolmaıdy, arterıalyq qysym qalypty. Bul qysqa ýaqytqa ǵana sozylady. Keıbir naýqastarda órship, nefropatıaǵa aýysýy múmkin. Bul júktiliktiń ekinshi jartysynda ekstragenıtaldi aýrýlarǵa baılanysty emes isinýlerdiń paıda bolýymen anyqtalady. Keıde isinýler jasyryn túrde bolýy múmkin.

Emi

Suıyqtyqty táýligine 700-800 ml-ge deıin, al as tuzyn 3-5 g-ǵa deıin azaıtý kerek. As quramynda dárýmender mol bolýy tıis. Kóbine sútten jasalǵan aspen tamaqtanǵan jón. Taǵamǵa sondaı-aq ósimdik maılaryn kóbirek qoldaný kerek. Munda da tynyshtyq saqtaý kerek. Eger isinýler aıqyn bolsa, aýrýhanaǵa jatqyzady. Kúnine suıyqtyqty azaıtyp, 1 kelideı alma, 400 gramdaı súzbe jeý kerek. Kóktamyr ishine glúkoza engizedi, dıýretıkter beriledi.

Nefropatıa

Kóbine shemen, gıpertonıalyq aýrýlar, nefrıtter aıasynda paıda bolady. Toksıkozdyń bul túri barlyq túrlerdiń jıyntyǵy dep esepteledi. İsiný paıda bolady, arterıalyq qysym joǵarylaıdy, nesepte aqýyz mólsheri ulǵaıady. Ortalyq júıke júıesiniń qyzmeti buzylýy, mı qan aınalymy nasharlap, bassúıek ishindegi qysym artyp, mı isinýi paıda bolýy múmkin. Naýqastyń basy jıi aýyryp, mańdaı, jelke tustarynda aýyrý kúsheıip, kózdiń aldy qaraýytyp, kórýi nasharlaıdy. Kózdiń torqabyǵy qyrtystanyp, isinip, qan teýip mazany alýy múmkin. Eger bul kezeń aýyrlaý bolsa, ol preeklampsıaǵa jáne eklampsıaǵa aýysa bastaıdy.

Nefropatıa ishtegi uryqqa jaǵymsyz áserin tıgizýi múmkin.

Emi

Aýrýhanaǵa jatqyzyp emdeıdi. Suıyqtyq, as tuzy shekteledi, dárýmender egiledi, glúkoza preparattary, dıbazol, papaverın, rezerpın, dıýretıkter, spazmolıtıkter, tynyshtandyrǵysh dáriler taǵaıyndalady. Oryn alǵan gıpoproteınemıa, gıpovolemıany toqtatyp, degıdratasıa jasalady. Em jansaqtaý bóliminde nemese qarqyndy túrde emdeý bólimderinde júrgiziledi. Jalpy mı sımptomdary joǵalyp, arterıalyq qysym qalypqa kelip, dıýrez durystalǵansha 3-5 kún tıanaqty em júrgiziledi. Sodan keıin naýqas áıeldi júkti áıelderge arnalǵan palataǵa aýystyrady. Uryqqa qaýip tónbeıtindeı emder júrgizilip, túrli aýrýlardyń aldyn alý sharalary qoldanylady. Der kezinde emdeýdiń arqasynda ol preeklampsıaǵa, eklampsıaǵa ulaspaıdy. Eger jaǵdaı úmitsiz bolsa, onda júktilik toqtatylady.

Preeklampsıa

Munyń aldyndaǵy nefropatıa aıasynda bastyń aýyrýy kúsheıedi, kózdiń kórýi nasharlap, jaýyryn astynda aýyrsyný paıda bolady.

Emi

Nefropatıanyń aýyr túrlerinde qoldanylatyn em sharalary júrgiziledi.

Eklampsıa

Kesh toksıkozdyń joǵary satysy. Qurysý bastalyp, naýqasty esinen tandyrady. Mundaı aýyrlyq tirshilik úshin mańyzdy degen aǵzalar qyzmetiniń buzylǵanyn kórsetedi. Bul áıeldiń bosaný kezinde oryn alýy múmkin. Júktilik kezinde bolýy sırekteý. Alǵash bosanǵandar, ásirese egde jasta bosanýda, sondaı-aq baýyr, búırek qyzmetteriniń, júrek-qantamyr júıesiniń sozylmaly aýrýlary, neıroendokrındik aýrýlary bar áıelderde kezdesedi.

Qurysý ustamalary preeklampsıanyń nemese nefropatıanyń bar ekendigin kórsetedi. Osy jaǵdaı oryn alar aldynda naýqastyn basy qatty aýyrady, kóziniń aldy buldyrap, kórýi nasharlaıdy, uıqysyzdyq, mazasyzdyq oryn alady, arterıalyq qysym kóterilip ketedi. Eklampsıanyń árbir ustamasy 1-2 mınýtqa sozylýy múmkin. Munyń ózi birneshe satymen júzege asady. Aldymen, 20-30 sekýndtaı bettiń bulshyqetteri azdap jybyrlap tartylady, qabaq tartyp, kóz jabylady, urty salbyrap ketedi. Sodan keıingi satysynda barlyq deneniń bulshyqetteri qurysyp, bul da 20-30 sekýndqa sozylady. Ana men ishtegi uryqqa qaýip tónedi. Naýqas esinen tanyp, beti kógerip, tynysy taryla bastaıdy.

Úshinshi satysynda denedegi barlyq bulshyqetter tartylyp, tynys tarylyp, naýqastyń aýzynan kóbik shyǵa bastady, qurysý barysynda tilin tistep alyp, qan túkirýi múmkin. Bul da 20-30 sekýndqa sozylady. Tórtinshi satysynda, jaǵdaı tipti qıyndap naýqas komaǵa túsedi. Bul birneshe saǵatqa sozylady. Túrli em sharalaryn júrgizý barysynda naýqastyń jaǵdaıy birtindep túzele bastaıdy. Basynan keshken oqıǵalar esinde qalmaıdy.

Qurysýlar kezinde dene temperatýrasy joǵarylap, arterıalyq qysym artyp, tamyrdyń soǵýy baıaýlaýy múmkin. Keıde komada jatqannyń ózinde qurysýlar paıda bolýy múmkin. Keıde qurysýlar bolmaı-aq, birden komaǵa túsetin jaıttar kezdesedi. Bul óte qaýipti. Tirshilik úshin mańyzdy qyzmetter barynsha nasharlap, naýqasqa jaryq, shýyl t.b. titirkendirgishter aýrýyn qozdyra týsedi. Asqyný kezeńinde mıǵa qan quıylyp, jatyrishilik gıpoksıa oryn alyp, ishtegi uryq ólýi múmkin.

Emi

Toksıkozdyń bul satysynda da tıisti sharalar der kezinde jasalýy tıis. Naýqasty tynysh, arnaıy jeldetilgen jáne jaryqtan qorǵalǵan bólmege jatqyzady. Júıkesine tıetindeı shýyldar, jaǵymsyz ıis sıaqty áserlerdiń bir de bireýi bolmaýy kerek. Artyq qımyl jasamaýy da qadaǵalanady. Medısına mamany udaıy janynda bolýy tıis. Dáriger tıisti emdeý sharalaryn júrgizedi.

Qantamyrlardyń qurysýyn joıatyn, dıýrezdi jaqsartatyn, gıpertonıa men mıdyń isinýine jol bermeıtin, arterıalyq qysymdy qalypqa keltiretin dáriler taǵaıyndalady. Kóptegen emsharalar narkozben jasalady. Mundaı áıelder bosanǵansha jáne bosanǵannan keıin de udaıy baqylaýda bolyp, tıisti em-dom alady.

Osyndaı áıelderden týǵan náresteler álsizdeý, túrli juqpalarǵa tózimsiz. Sondyqtan olarǵa muqıat kútim qajet.

 

Kúnqıash Álmyrzaeva, gınekolog dáriger

---