InfoHub Logo

Vrangeldi qurtqan soń, osy ýaqytqa sheıin dushpandyq qylyp kele jatqan Eýropa úkimetteri Keńes úkimetin lajsyz tanydy dep «Eńbek týynyń» 1-nómirinde aıtqan edik. Bul sóz qazir jaryqqa shyqty. Keńes úkimetimen paıdaly sharttar jasap, bitim qylýǵa qazir Eýropa úkimetteri — Anglıa, Fransıa, Italıa asyǵýda. Keńestik Rossıamen saýda-sattyq shartyn jasap ta shyǵardy. Bul ýaqytqa sheıin Keńes úkimetine qarsy yntymaq qosyp kelgen Eýropa úkimetteri (Antanta) keńestik Rossıamen alys-beris qylǵanda, Rossıanyń baılyǵynyń paıdasyn kórgende bir-birinen ústem bolýǵa jahat qylmaq, qazir Eýropanyń ynsapsyz myrzalary muny oılaı bastady, al búıtip Rossıadan paıdany birinen-biri kóbirek izdeýge kiriskende osy ýaqqa sheıin keńes úkimetine jaý bolyp, yntymaq qosyp kelgen (Antanta) úkimetterdiń ózara yntymaqtary buzylýǵa múmkin. Eýropa úkimetteriniń Rossıa saýdasyna talasyp, ózara alakóz bolǵany, árıne, bizge zıan emes.

Eýropa úkimetteri aıtady: biz keńes úkimetimen alys-beris qylýǵa kirisip, eki jaqtan jasalǵan sharttarǵa qol qoısaq ta, onymyz keńes úkimetin Rossıa úkimeti dep ataǵanymyz emes.

Árıne, biz Eýropa úkimetteriniń keńes úkimetine jaý ekenin bilemiz, hám bul jaýyzdardyń búkil dúnıeniń taǵdyry qolymyzda dep oılaıtynyn da bárimiz bilemiz, biraq keńes úkimeti men Eýropa úkimetteri kelisip, sharttaryn jasap, buǵan qol qoıysyp, alys-beristi júrgizse, keńes úkimetin úkimet dep tanymaǵan nesi qalady. Muny Eýropadaǵy baspasózder aıtyp ta otyr.

Rossıanyń baılyǵynan paıda qylý úshin syrtyn ǵana jyltyratsa da, hám qansha taǵy da astyrtyn jaýyzdyqtaryn jasap jatsa da, Eýropa ókimetteri keńes úkimetiniń kúsheıýin lajsyz tanıdy. Oǵan sebep — keńes úkimetiniń qýatty Komýnıs partıasynyń uranyna Anglıanyń, Fransıanyń, Germanıanyń, Italıanyń hám basqalardyń da sol sosıalıs partıalary qosylyp, qazir óz úkimetterine qyr kórsetip otyr, bul — bir. Ekinshi, Eýropanyń hám kúlli dúnıe baılaryn qorǵaýshylardy: Vrangeldi, Semenovty, Valahovıchti, Petlúrany Keńestiń Qyzyl áskeri byt-shyt qylyp qurtty. Úshinshi, kúlli musylman halyqtary nasharlardy jaqtaýshy Keńes úkimetine tilektes bolyp, musylman halyqtaryn quldanǵannan qurtýǵa taıanǵan qazirgi Eýropa úkimetterine qarsy turmaqqa biraýyzdan ant qylyp otyr, hám qarsylyǵyn qatar qasap ta jatyr.

Mine, osy oqıǵanyń bári Anglıa, Amerıka, Fransıa, Italıanyń hám ózge olardyń kompanıalarynyń mystaryn qurytyp, keńes úkimetin kúsheıtip hám ony dushpandaryna eriksiz tanytaıyn dep otyr. Rasy Keńes úkimetimen kelisip, alys-beris júrgizgenmen Eýropada tóńkeris bolyp, memleket isin buqara halyqtary ózderiniń qolyna alǵansha qazirgi patshalar, myrzalar bılegen Eýropa úkimetteri keńes úkimetine qaı jónmen bolsa da dushpandyq qylýlary sheksiz, syrtqy dushpandar keńes úkimetin kórip otyryp syrttan jyltyraǵandarymen eshýaqytta tynyshtanyp uıyqtamaıdy, hám qashan ózderi quryǵansha jantalasyp, nasharlardyń úkimetine kórine bolsyn, astyrtyn bolsyn dushpandyǵyn qoıýy múmkin emes. Syrtqy dushpandar qurymaǵan soń, ishki dushpannyń qurýy múmkin emes.

Syrtqy dushpandar Keńes úkimetimen shaǵystyratyn shoqparlary — kórshiles ýaq memleketter, ishki dushpandardyń keńes úkimetimen shaǵystyratyn shoqparlary nadan ýaqyttaǵy kresán tárizdi. Halyq nadan ýaqytta halyqtardy Keńes úkimetimen shaǵystyrýlary, qutyrtýlary mynadan taramaq: máselen, qymbatshylyqtan, joqshylyqtan. Keńes mekemeleriniń atynan buzaqylyq, jolsyzdyq qylyp, halyqty úrkitip júrgen keıbir jaýyzdardyń isteri. Keńes úkimeti aqsaǵanda, osy ishki jumystan aqsaıdy. Qazir keńes úkimeti kúsheıdi. Muny endi onan saıyn nyǵaıtyp dúrildetýge ishki isti jóndep, tezinen qymbatshylyqty, joqshylyqty joıý kerek. Keńestiń kisisi bolyp buzaqylyqty, jolsyzdyqty qylyp júrgen zalymdardy qurtý kerek. Mine sonda ǵana úkimet kóńildegideı kórkeıip, enbekshil halyq, jadyrap, memlekette tynyshtyq ornamaq.

1920 jyl

---