InfoHub Logo

Úsh jyldan beri jer júziniń patshashyldary, baılary, bastyǵy Anglıa, Fransıa, Japonıa hám basqa memleketter keńes úkimetin qurtpaq bolyp, jan-jaǵynan kók naızalaryn salyp baqty. Anglıa, Fransıa, Japonıa Rossıadan shyqqan Iýdenıch, Denıkın, Kolchak, Semenov jaýyzdardy jaraqtandyryp, keńes úkimetine aıtaqtap jaýyp, jan-jaǵyn qorshattyrǵan. Byltyr bul jandaraldardyń Semenovtan basqalary qurtylǵan soń «endi jaqyndasaıyq, endi saýda-sattyq qatynastyraıyq» dep Anglıa, Fransıa Keńes úkimetin áp túrli sózben aldandyryp, astyrtyn Rossıanyń kúnbatysynda Polshany qutyrtyp Keńes memleketine tap bergizdi. Jáne Denıkınniń qalǵan aq áskerin jınap, basyna jandaral Vrangeldi qoıyp, kúsh-kómek berip, ońtústikten ony tap bergizdi. Kúnshyǵys Sibirde Japonıa Semenovke kúsh berip jatty. Biraq bul kúnde jer júziniń baılarynyń bulardy ekinshi mártebe Keńes úkimetine aıtaqtap jatqandarynan taǵy da is shyqpaı tur.

Semenov qazir qolǵa tústi. Polsha men Keńes úkimeti bitim jasady. Polshamen jasaǵan bul bitim kóńildegideı bolmasa da, bizdiń kúnbatys Polák maıdanyndaǵy sharshaǵan, jalyqqan qyzyl azamattar jaýdan qoldary bosap biraz demderin almaq jáne Polshamen jasaǵan bul bitimniń ekinshi paıdasy mynaý: Qyrymdaǵy Qara teńiz saǵasyndaǵy eńbekshil halyqqa qaharyn tigip, Romanov dáýirin qaıta ornatpaq bolyp jatqan jandaral Vrangelge qarsy biz endigi kúshti jınap tógip, ony tez arada qurtpaqpyz. Keshikpeı Keńes úkimetinen tıisti jazasyn tartatynyn sezip, Vrangel óziniń kúsh-kómek alyp turǵan Fransıa, Anglıadan hám kúlli jer júziniń baılarynan jantalasyp ár túrli járdem surap jatyr. Keńes úkimetimen jekpe-jek beldesse, Vrangeldiń tez joıylatynyn bilip, tóreler, baılar bılegen Anglıa, Fransıa qazirgi ýaqytta jantalasýda. Bular ózderi Keńes úkimetimen aıqyn soǵysýǵa qolastyndaǵy Komýnıs partıasymen nıettes ózderiniń jumyskerlerinen qaımyǵady. Sol sebepti Rossıadan bólinip, Keńes úkimetimen tatý turmaq bolǵan Fınlándıa, Estonıa, Latvıa sıaqty ýaq memleketterdi qazir Fransıa taǵy da keńes úkimetine jabýǵa azǵyryp jatyr degen habar bar. Keńes úkimetimen bitim qylsa da, buǵan astyrtyn bolsa da nıettes bolsa kerek. Oǵan dálel: keshegi Polshanyń ámirinde bolyp Keńes úkimetimen soǵysyp júrgen Ýkraınanyń baılarynyń bastyǵy Petlúrany bul kúnde Polsha «Ol meniń ámirimde emes» dep otyr.

Fransıa qansha azǵyrsa da Fınlándıa, Estonıa, Latvıa hám basqa Rossıanyń aınalasyndaǵy bólingen ýaq memleketter endi Keńes úkimetine jabylyp maıdan ashýǵa júrekteri daýalaı qoımas. Sóıtse de bul baılar, tóreler bılegen ýaq memleketter qansha bitim qylǵan bolsa da Keńes úkimetine astyrtyn dushpandyqtaryn istep baǵýǵa múmkin. Qazirgi ýaqytta Latvıada Rossıadan qashyp júrgen Savınkov, Palkın, Valahovıch degen qýlar Keńes memleketiniń kúnbatys jaǵynan taǵy da soǵys ashpaqqa top jınap júr degen sóz bar. Árıne, bul Fransıanyń ýaq úkimetterdi Keńes úkimetimen soǵystyrýǵa azǵyrý maqsaty hám Latvıa jerlerindegi Savınkov, Valahovıch, Palındardyń top jıý maqsattary — qazirgi ýaqytta Qara teńiz saǵasynda Qyrymdaǵy Vrangel maıdanynan bizdiń kúshti bolý. Qazir bizdiń qyzyl batyrlar jer júziniń baılarynyń, patshalarynyń tileýi bolyp otyrǵan Vrangel laǵnattyń áskerin qamap kúnnen-kún qysyp jemirýde.

Vrangeldiń tunshyǵatyn kúni taıaý. Vrangeldi qurtsa Keńes úkimetin jer-dúnıe eriksiz tanıtyny sheksiz. Keńes úkimetiniń áli kúshti ekenin kórse myrzalar, baılar bılegen Anglıa, Fransıa, Italıa hám basqa jaýyz úkimetter qandy aýyzdaryn jabar hám ózimizdiń ishimizdegi aram tileý quzǵyndar da qyńsylaǵandaryn qoıar.

1920 jyl

---