InfoHub Logo

Áıel óksip jibergen-di. Kókiregi tola kep, solq etkende ókpe-qolqasy aýyzynan ytyp-ytyp túskendeı edi. Ǵumyry útik kórmegen bóz kóıleginiń jon qyrtystary jazylyp ketti. Erine osy sát onyń bet-júzi de tolyp, tyrsyldap kórindi. Qasiret pe, dolylyq pa? O joly Qabende munyń ekeýin de túsinetin qaýqar bolmady. Qalyń sary-sur kıtelin ıyǵyna jelbegeı jamylǵan kúıi, esikten qarǵyp shyqqan. Qos tabaldyryqtyń arasy yrsıyp jatty — kóz aldynda qalǵan kórinis osy ǵana. Onda ańǵarmaǵan, endi elestetse sol qos tabaldyryq — qos birdeı aıdahar qusap kórindi, qansha aıbattanǵanymen attap ótýge batyly jetpeıtin tárizdi. Qulaǵy taǵy jańǵyryǵady: «Menen kettiń ǵoı, qaıteıin, qaıt deısiń». Bu sózderdi aıtqanda kelinshek otyz jasta edi, qazir qyryqqa taıady. Endi qalaı sóıler? Tórt qursaýly kúbige arqasyn taıap ańyraǵan ana, dáneńe túsinbeı, ár júzge bir jaltaqtap, úpir-shúpir etken úsh sábı... qaısysy keshirim jasaıdy? Jalpy, keshire alar jan bar ma myna jalpaq jalǵanda?! Jaltaqtaý kezegi endi anyq ózine tıgenin moıyn-daǵanda tegeýrindi erdiń tentek basy tósine qulady, sol sátte ózin jerdiń ústimen emes, bir qabat astymen kele jatqandaı sezindi. Mundaı da kún bolady eken-aý!

Tory besti aıaǵyn inge tyǵyp alǵan, jigit eren asyp túse jazdy. Oıyn kilt úzip, aınala jaýtaq qaqqan-dy, qapelimde kún astynda qula-shabyrlana shubyrǵan qum bederinen belgi tany-mady. Dereý kózin juma qoıdy — kóńilinde saırap tur: qamshy qolda Qulatólgen, mańdaı aldy Ashaq, basynda bir úıir jylqy jýsaıdy, onan ári Jaıyqbaı, qumyrsqa beldenip, teris jaq qabaǵy kógistene kólbeıdi; ıá, naq solaı.
Bala kezinde shaǵyldyń qulama jaryna otyra qap, quıryǵymen syrǵanaıtyn. Óıtse qum birge sýsıdy. Jaǵasynan kirgen sýyldaq balaǵynan saýlaıdy — qup-qurǵaq, jibekteı. Óstip, aýnap-aýnap alasyń da, bir silkinip atyp turasyn. O kezdegi kóılektiń aqtyǵy shamaly edi, sodan ba, eshteńe juqpaıdy. Jigit búgingi oshaǵyn tastap, eski jurtyna oralarda sengeni — otbasy kóńilinen góri týǵan topyraqtyń osy minezi ekenin naq qazir túısingendeı bolady. Sol Jaıyqbaıdy keıingi jyldary kórgen emes. Sońǵy jyldary ǵumyr ótkizgen meken-turaǵy da bu jerden alys bolmaıtyn. Karta atalatyn qum beldeýdiń eki sheti — jaman atpen kúnshilik qana jol-dy. Búgin qansha tependegenimen, jer uta almaı qoıdy. Tory besti jeńil, qaǵilez jylqy, Aısyz qarańǵyda tuıaǵy-tuıaǵyna juqpaıtyn, qazir shasha jutatyn mımyrt topyraq qunyǵa soryp jibermeıdi, ári bort-bort súrinedi. Súringen qaısysy? At pa? Azamat pa? Osylaı túısingende júrginshiniń jany shymyldady. Uıat, ókinish, qaıǵy, ańsaý — bári bir-aq túıinshek bop kókireginen lyqsyp shyǵyp, tamaǵyna toqtady. Jutynyp baıqaǵan, keńsirik tusy kúıip júre berdi. Deldıip ketken tanaýyn bilegimen bir úıkep, kózin ashty: Qulatólgenniń qaq mańdaıynda qara toqymdaı kóleńke jatyr. Bálkim, bul óz mańdaıynyń qyrsyǵy shyǵar? Ashaq — aq shaǵyl jonyn tosady, qoı búıreginiń kindigine bitken sharby maıdaı sarǵysh, seleýli úrpekti baýyryna qysyp, búk túsipti. Áldekimniń aldynda ashylmasqa, sheshilmeske sert etken syndy, tuıyq. Odan ári Jaıyqbaıǵa qadalǵan, bir túrli sekem aldy: Jaıyqbaı sup-sur, buryńǵydaı jarlanbaıdy, qubylmaıdy.

Kishkene kezinde Qabenniń aýyzy jıi ýyldy. Ájesi jymy-rańdap oshaǵan órtep, sonyń kúlin sebetin-di, denesi túrshigip qaldy: Jaıyqbaı topyraǵy túgel oshaǵan kúli, tıgen jerin tyz qaqtyrar syqyldandy...

Atyn tebinip-tebinip qap jele jónelgen, eki qabaqty ázer asty. Tory besti, áldene qoldaýyn qaqqandaı myıt-myıt etti. Jer aýyr. Jáne attaǵan saıyn shóp qoıýlanyp barady. Qara qańbaq, maı-qańbaq, shaǵyr, búrgem, qulanquıryq, seleý, saǵyz-sabaq, ebelek.

Qaraýyta, buıralana ósken bydyrdyń qalyńdyǵy ár tustaǵy dóńbek-shyǵyldardy qysyp, torlap tastapty. Bul kórgen sýyttyqtyń qarakók qıaǵy joq, qıaq qum qabartarda ǵana qadaýlanady. Esesine shyrmaýyq kóp, sobyqtary salbyrap, ersili-qarsyly jeli sapty. At aıaǵynda tyrs-tyrs úziledi, úzilgen jerinen burq etip sút atylady. Ana — qumnyń tósi shertip, ózi-ózinen ısinip jatyr.
Tory besti álgiden beri shalyp ottap, tizgin julqyp bitken, ıesi qajyr baıqatpaǵan soń, muqym, jaıylyp ketti.

* * *

Shegen qystaýǵa bir qaýym bý ala kirgen-di, kóńili de sol bý qusap tez isip, tez basyldy. Jan, sezim aınasynda eme-jarqy dymqyl ǵana. Jelikti, býly kókirekten qalǵan belgi — bettegi ájim, shashtaǵy aq. Kárilik pe? Qyryqta erkektiń ózi bolmasa jigit qartaıa ma?! Al... o kúnderi jas, baqytty edi. Birden-aq qyzdyń qylyǵyn tapty. Onyń ár qımyl, qozǵalysy tek ózine, Kabenge arnalǵan sıaqtandy. On toǵyz jasar qumnyń qulyn músheli tunyq, jabaıy sulýy búkil rýhyn dert bop jaılady. Jas kelinshek estıar erkektiń osal tusyn ońaı ańdady; Qaben sekildi jandy qalaı súıdirip, qalaı kúıdirý ádisin basyna aq salǵan alǵashqy aılarda-aq meńgerip úlgirdi. Tabıǵı tákapparlyǵyna áıel zatynyń erkek sezimtaldyǵy, tásilgóıligi qosylǵanda — kisini kúnáǵa ıtermeı qoımaıtyn, sýyq jaltylynyń ózi júrek jylytyp, úmit quıar qubylma, sıqyr bir sulýlyq paıda boldy. Tolyqsyp basty, tunyp qarady — ádemi, mysyqsha múlgip, jylansha jyljydy — ásem, shabynyp sóılep, shaǵynyp jylady — tamasha, qamyrdaı ılenip, baýyrdaı qatty — ǵajap; erikti, erkeledi, maıysty, syndy — netken ǵajaıyp! Bylaıǵy áıelge bitse badyraıa qalatyn min onyń boıyna ajar ákeldi, samaıy burqyrap keıigeniniń ózi — kórik, tipti kósemdik tanyldy. Eńirep qoıa bergende janarynan syǵyp alynǵan ár tamshy jas atylyp shyǵatyn-dy, jas — sý emes, sekseýil shoǵyndaı py-shyrlap ushatyn tárizdi-tin. Aınala berip, qumnyń altaıy qyzyl túlkisindeı túlep túregelgende bar ma... tamaǵyndaǵy asyńdy jutýdy umyt etetinsiń. Jalǵyz sheshesi — meshel kempir, týǵan qyzyn ylǵı jańa kórgendeı tańdanyp taýysa almaıdy. Ol ádette:

— Qudaı-aý, mynaý ne jan, ne adam?! — der edi. Kempir kúni búginge sheıin óstip shoshynady. Biraq Qabenniń kóńili — kereń, kózi jalǵyz tús — qyzyldy ǵana kórdi. Babyndaǵy topshyly qyrandaı túıilip kep bir-aq qulaǵan, sol qulaýdan qulap ketti. Qyrmyzy qyzyl túlki túginiń erteń qalaı jyǵylaryn oılamady, shabytty búrkit toıat tapqansha sheńgelin bosatpady. Álýetti tyrnaq bir jazylǵanda jemsaý astynan uıpa-tuıpa bop, qany shashylǵan ólekse orynyn izdeıtin ádeti ǵoı, Qaben de sóıtken, kútkeni bolmady. Topshysyn kótergende baýyrynan manaǵydan da sulý, odan da jylmań qyzyl altaıy bulań uryp shyǵa berdi. Qaıyra kóterilip, qaıta basty, odan taǵy, taǵy. Osymen ótken ýaqyt — on jylǵa taıaǵanda baryp, shabyt qaıtyp, shamaǵa kirdi. Baıaǵydan beri erlik tanyǵan isiniń eserlik ekenin sonda uqty. Onda óz basynyń uıa buzyp, qıa tartqanyn qyrandyq sanaǵan, endi oılasa kóbelektik eken. Túlkiniń túgi taımady, qalaı sıpasa solaı jyǵyldy. Qanaty tozań bolyp tógilip, qýrap bitýge aınalǵan óz basyn alyp qashýǵa talaıdan oqtalǵan-dy, oraıy búgin keldi. Tym kesh emes pe? Joq, áli de erte sekildi edi, banaǵy jáı sheshimdi tezdettirip jiberdi.

Osy túnde pishenshiler qosynan shyǵyp, kún týa úıine taıaı bergen. Qudyq pen úı aralyǵyndaǵy qıaqty saıda kelinsheginiń áldekimdi attandyryp turǵanyn kóre sala... tartqan beti. Buryn da áldeneden seziktenip júretin. Biraq jamandyqqa qımap edi. İshin áldenendeı sýyq bir órt jalap ótti. Esin endi jıdy, álgi kórgeniniń búkil mán-maǵynasy mıyna jetkende tula-boıy qalshyldap ketti. At ústinen eńkeıip turǵan adamnyń tulǵasyna kózi túsken: ship-shıki bala, túr-túsinen aqyryp kep qamshylaýǵa tatıtyn qajyr tappady, ári taltúste bala sabap jatýǵa ary jetpedi. Biraq... kelesi sát máseleni múlde basqasha sheshti: qalaı baryp qalǵanyn bilmeıdi, áıteýir, álgi taldyrmash tulǵany julqyp qap at baýyryna bir-aq túsirdi. Shyńǵyryp jiberip, anadaı jerdegi ıtarqa qosqa qaraı beze jónelgen kelinshekke qamshyny siltep qana úlgirdi. Sonda baryp kóz aldyna óz áıeliniń shyn beınesi elestep edi. Tym kesh emes pe? Bul suraq mana eki qabaq asqasyn-aq janyn jegen. Qazir de qandaı da bolmasyn bir jaqsylyqtan úmit qyp, áldekimge senip kele jatqany shamaly. Táýekel atty kóz jumbaı, kókbet túısikti maldanady. Bir oı onsyz da jaryqshaq kóńildi odan saıyn qýystaı túsedi: «kórpe astyndaǵyń mynaý, qyrqa astyndaǵyń qaıtpek!» Tory bestini baýyrlap-baýyrlap jiberdi.

Aýada jeńil, aq munar bar. Ashaqtyń basynda saǵym oınaıdy, aspannyń ár jerinde bir-bir shúıke qońyr-kók bult, áldeqaıda mańyp barady. Tek eshqaısysy kún kózine jolamaıdy. Álgindegi, Qulatólgen qabaǵyndaǵy kóleńke kórinbeıdi, erip taýysylǵan tárizdi. Júrginshi at ústinen omyraýlap aınala qarady. Dóńbek shaǵyldar arasyndaǵy jylǵa-jylǵadan suǵanaqtana kóz tastaǵan. Qansha tintingenmen nazar súriner qarasyn tappady. Myna qula daladaǵy jalǵyz qaraıǵan — ózi, óziniń kóleńkesi ispetti. Qazir ańǵardy: kóleńkesiniń ózi qysqara-qysqara kep, at jalynda qapty, o da bir túrli múgedek, eki ıyq pen qalpaq qana. Tizgindi bos tastap, jelkesine quıylǵan terdi sypyryp alǵan — denesi pysynap qoıa berdi. Ashaqqa qarap omyraýyn aǵytty. Lep joq. At saýyryndaǵy aq sortaqty baıqap, aýyzyn tamsandy.

Jer birte-birte shoǵyr salyp, shoqal-shoqal bop barady, aınalyp ótpese, tóte tartý aýyr. Sóıtip ırekteı jelip bir qaıqańǵa ıek artqan, qarsy aldyndaǵy jýsandy alańqaıdan bes-alty kıik úrikti. Oǵan tańyrqap úlgirgenshe qamshy qoldaǵy qańbaqty butanyń túbin burq etkizip qoıan qashty. Shirkin-aı, júırik tazyń bop, qosyp kep jiberseń ǵoı? Aıt, aıt! Aıtaq! Daýysy qarlyǵyp, jarqyshaq shyqty. Sol-aq eken, jalqaý qum yńyrsyp oıanǵan sıaqtandy: ár tus, ár mańnan shóp syldyrady, top-top basyp atjalman shaýyp ótti, buta arasynan qylt-qylt etip, taǵy birdeńeler elestep qaldy, anadaı jerdegi shoq shaǵyr tasasynan aq baýyr sarshunaq jylt etip, jumarlanyp baryp inine qoıyp ketti. Báriniń túgi jyltyraıdy, bári tý, kóben. Netken ot jer mynaý! Baıaǵy úsh kolhoz —«Jańa ómir», «Qyzyl ásker», «Qyzyl tań» malynyń shary emes pe edi? Bu mańǵa maı bitkeni turmystyń ras jaqsarǵany da! Salt atty osylaı tolǵap, bir kúrsingende Ashaq shoshaǵynyń qubyla baýyryndaǵy jantaq úrpekke kep shyqqan, úrpektiń jyǵylar astyndaǵy qaýymdy ázer tanydy. Beıitter myj-myj, qaısybiriniń orynynda balshyq úıindi — minbeleı ósken qalyń jýsan arasynan erek sarǵaıyp, aıqyn shalynady. Shaǵyrdan turǵyzylǵandary ǵana buzylmaǵan, tek olar qýrap, shógip ketipti. Bergi Qýantaı, Jaǵypar molalary sur, alystan qaraǵanda qaqsyǵan qaraǵaı ispetti. Qaq ortadaǵy tórt qulaqty tas qorǵannyń syńar qulaǵy qapty, elden erek edireıedi. Ár qatarda qısaıyp, synyp qaýsaǵan aǵash saıǵaqtar aǵal-jaǵal — baıǵyz sańǵyp tastaǵan...

Júrginshiniń júregi taǵy bir shym etti. Qyryq qadamdaı qashyqtyqty kózimen mólsherlep ap, atynan tústi, bata yrymyn jasap, bet sıpady. Beıitti jaıaýlap bir aınalyp shyqqan soń ǵana erge qonǵan. Kókiregi qaıta qulazydy. Janyna molanyń tozǵandyǵy emes, jańarmaǵandyǵy batty. Sońǵy tórt-bes jylda eshkim qoıylmap-ty. «Nemene, bul el ólýdi de umyt qylǵan ba» degende óz oıynan ózi shoshydy. Qarttar «Jalǵyzdyqta mola da es» dep jatatuǵyn, taǵdyr muny tap búgin sondaı «esten» de aıyrǵanǵa usady. Kelesi mezette Japan túzdegi jalǵyz atty adam qylt-qylt jelip, Jaıyqbaıǵa óter qoltyqtaǵy qara bydyrǵa sińip bara jatty.

İshi álem-jálem. Jaqyn adamy dál mundaı jaýyzdyqqa barady dep oılamaǵan-dy. Aqymaqtyǵy ma? Áıtse álgi áıeldiń (on jylǵa taıaý otasqan jaryn tuńǵysh ret osylaı, at-esiminen bólip oılady) sózi shyn boldy ǵoı? Aqymaq, aqymaq! Osy sózderdi aıtqanda onyń tisteri aqsań qaǵyp, eń túpki azýyna sheıin kórinetin. Basy erek qaqshańdap ketedi. Aqymaq! Sóılegende asap, jep qoıa jazdaıtyn. Netken qý áıel! Qarshadaı bop qaıdan úırengen sonsha páleni? Áı, biraq adam balasynan ıttik aýysqan ba! Bul da bir kezde sondaı bolǵan. İsin oınap júrip bitiretin. Iá-ıá, ómir solaı, bir áıelge ózi bergen qorlyqty ekinshi áıeldiń qolynan qaıtyp aldy. Dúnıe kezek, aqymaq!

Kún bet qaratpaıdy. Jańaǵy aq shaǵyldar kóz kóre kúıip, kúreńitip ketken sekildi. Jel joq, alaý esedi. Qumnyń aıqulaq batpasy ǵana álsin-álsin qyzyl qabaqtarǵa tyrbalańdaı shyǵyp, typyr-typyr bata qalady. Dala tirshiliginen damyl almaǵan sol dersiń. Qaısybiriniń terileri jalbyrap, túlep otyr. Álgin-degideı buta syldyrap, kóńil bólmeıdi, saı-salada josyp jatatyn mal izi de shalynbaıdy — jym-jyrt. Jolaýshynyń qulaǵyna baıaǵy kóne daýys qaıta oraldy. Bu joly jańaryp, jaqyn estildi: «menen kettiń ǵoı, qaıteıin, qaıt deısiń!» Qaıdaǵy sóz, qashan aıtylyp edi? On jyl buryn ba, qazir me? Myna qum sekildi ár deminen kúıik lebi ańqıdy, jalyn soǵady. Ábden órtenip, sarqylyp aıtqan eken-aý. So bir sózderdiń maǵynasy mıyna qazir jetken qusady. Jigit aınala eleń qaqty. Kez kelgen butanyń kóleńke-daldasyna úńildi. Eski, syralǵy joldas áldebir shoqaldyń tasasyna tyǵylyp ap, qyzyq izdep qańǵyryp ketken qyrma saqal azamatyn mazaq qyp, kúlip turǵan sıaqtandy. Dereý tebinip-tebinip jiberip, aldyndaǵy kúreń qabaqqa asyqty: bıikke shyqsa, bálkim, bireý-mireý kóriner, keziger...

Jýsandy, ebelekti budyrǵa kep tizgin irikti, uzyn qyl shylbyrdyń ushyn qoltyǵyna qysyp, aıdalada iz kesken kisi qusap jaıaý aıańdaǵan, bes-alty qadam attaǵanda-aq balaǵyn qarǵyz tutyp qaldy. Eńkeıip, sypyryp tastaýǵa oqtala túsip, qolyn bir silikti. Qatar ósken eki túp saǵyz-sabaqtyń ortasynan óte berip, búıiniń arqanyna oraldy. Aq búıi. Baýyry sary-tarǵyl, arqanynyń boıymen tarbalańdaı júgirip baryp, bir butaǵa jarmasty. Qoıdyń joqtyǵy-aý dep oılady jolaýshy, áıtpese tuqymyn qurtyp jep túgeser edi ǵoı. Kenet áldenege mazasyzdana shyryldaǵan boztorǵaıdyń úni shalyndy. Bul toqtaı qap jylan arbap tur ma degen oımen aıaǵynyń astyna úńilgen — aqseleý men ebelek ulpasynan shegendep salynǵan, sháshkeniń aýyzyndaı ǵana uıa kórindi. Endi bir attasa basyp ketkendeı eken. Uıada bota qumalaǵyndaı tórt jumyrtqa jatyr. Túsi sur-teńbil. Sonsoń ǵana júrginshi kókke, tóbesine qarap edi: kún kózine shaǵylysyp, kúmisteı jyltyldaǵan jumyryqtaı qus — kádýildi ana-torǵaıdyń osynsha nege shyrqyraǵanyn aqyly ańǵarǵanda júregi shym etti. Ne degen sulý sezim! Mynaý ulan-asyr mol dúnıede balapan, uıa qorǵaýdan artyq baqyt bar ma eken! Áı, maıtalman-aı... dúnıe-aı. Azamattyń alqymyna túıinshek turdy, janaryna jas úıirildi. Ǵumyrynda tuńǵysh márte shyndap qaıysa oılanǵany edi. Tirlik, ómir atty uǵymnyń naǵyz maǵynasyn túısingen saǵaty da osy boldy. Tym kesh emes pe?

Kelesi saıǵa qulaı bere aty úrikti; tory besti miner jaǵyndaǵy úıirim qańbaqqa syńar shekesimen qaraıdy, sonyń astynan áldene atyp shyǵyp, jabysa keterdeı ańdı attap, aınalyp ótip barady. Jigit er ústinen eńkeıip, qalyńdyq arasynan jyltyraǵan bir nárseni tańdana ańǵardy. Jartysy topyraqqa batqan, temir; qańyltyr, túrli mólsherli buranda, tútikshe, taıaqshalar. Aspannan túskenin dońǵalaǵy joq-tyǵynan túsindi. Mundaı múlikti keshegi uly maıdannyń yń-jyń mashına-apparaty ishinen de kezdestirmegen-di. Dál osy sátte budan tórt-bes jyl buryn estigeni esine túsken, denesi shymyr etti.

Endigi qańǵyrystyń jóni qaısy! At basyn bura jazdap, qaıta oılandy. Taban astynda baǵytyn ózgertýge dáti jetpedi. Sol ishi álem-jálem, ábden toryqqan, biraq kúder úzgen saıyn jantalasa úmit, dáme ańsap, jylt etkenge óz erkimen, tilenip aldanatyn pánde tabıǵatyna mansuq bolǵan kúıi, tepeńdep kete bardy.

Uly besin shaǵyńda eski kúldigine jetken, áreń tanydy. Qystaýdyń bel aǵashtaryn áldekim ashyp alyp ketipti. Qulap, qýrap shókken kóń, oba. Aınala qaýlaı ósken qara baraq. Shyǵys jaqtaǵy, ózi ketkendegi kıiz úı orynyn qansha úńilip tappady. At kemirip, ár jerin býyltyqtap tastaǵan qaıyń qazyq shirip, qulap jatyr. Qaq bólingen sháýlim-qazannyń bir jartysy ǵana kózine ottaı basyldy. Sony ustap apanǵa tústi, bitip qalǵan sý kózin ashyp, shól basty, kólik sýardy. Sonsoń jyńǵyldy shoqaldyń kóleńkesine er-turmanyn basyna jastap jata ketken — kózi ilinbeı qoıdy. Saharanyń sanaýly dybysy san saqqa qubylyp kep qulaǵyna quıylady: sona dańyldaıdy, zyń-zyń qara shybyndar ushady; usaq bytyqanalar eringe, kirpikke oınap maza bermegen soń ter múńkigen qol oramalymen betin japty. Moıynyna jorǵalaǵan birer qumyrsqany, kózin jumǵan qalpy qaǵyp tastady. Naq osy mınýtta qumnyń alys, bóten bir túkpirinen lypyl salqyn lep eskendeı sezildi. Lep ǵaıyptan týǵan darıanyń — sýdyń lebi. Darıa kóz aldynda, bir saıdan asyp, ekinshige quıdy, odan úshinshige... sóıtip, ilez ósip, ulǵaıyp aldy. Jańaǵy jarty qazanmen kósip qalyp edi, ilingen sý emes, kileń ýaq jylan, kún sáýlesinde jalt-jult oınaıdy, júz buralyp bıleıdi. Laqtyryp jiberip, artynan qarasa... óziniń úsh balasy, áıeli — bári jarty sháýgimge mingesip ap, batyp-shyǵyp júr. Sábıler shyr-shyr etedi, betteri kir, ıinderi jyrtyq, kózderinen jas bulaq bop aǵady. Darıany tasytyp jatqan sol jas, sonyń moldyǵy. Bul janyn jaldaı umtylady. Jar-jar tolqyndar jańǵaqsha atyp, jaqyndatar emes. Darıa oqtyn-oqtyn aýyr kúrsinip, yńyrana tolqıdy. Tolqyǵan saıyn betine byj-byj qaınap kóbik shyǵady. Kóbikter shúpir-shúpir etip jarǵa qaraı júzedi. Jaǵaǵa jete bere qaısybiri jarylyp, o da sý bop joǵalady, qaısybiri kózge, ıá, kádimgi adamnyń kózine aınalady. Kók, surqaı — shetinen shatynaǵan ashýly, ári obyr kózder jep, jalmap barady. Endi bir qarasa: bala-shaǵasynyń mingeskeni — manaǵy mashına, dál sol, mashınanyń tula-boıy tola buranda, sym-sypata. Áıeli alǵa, tumsyqqa mingen, syq-syq kúledi. Kishkene balalary shyrqyrap jylaıdy...

Bir kezde mashına gúr etip ot aldy, darıadan tik kóterilip usha jóneldi de sol zamatynda aq bultqa kirip joǵaldy. Bul álgi apattan úı ishiniń qutylǵanyna qýanyp, ne kózge kórinip, qolǵa tımeı ketken myna aldamshy kóriniske ókinip úlgermegen del-sal kúıde... oıana keldi: tóbeden dóńbekteı qońyr vertolet ushyp ótip barady, bas jaǵyndaǵy jyńǵylda shyqylyqtap jalǵyz ala saýysqan otyr.

* * *

Kún ekindige taıanǵanda bet-júzi túıe moınaǵyndaı qatpar-lana kepken qara shal qatqylǵa taqaý shaǵyldardyń birine kóterildi. Tory besti boldyrýǵa aınalǵan, ıesi qaqpaılap ázer barady. Qamshy-lamaıdy, tebinbeıdi, tizginimen ǵana demeıdi. Aldynda eni eki júz shaqyrymdaı jerde el joq, sapar tym uzaq, biraq ol úı ishin — eski jurtyn kózi jumylǵansha izdeýge bel baılap edi. Kim biledi, bálkim, tabar da?!

---