InfoHub Logo

OQO Shardara aýdany Shardara qalasy
№16 kolej G- 42 top stýdentti
Ońǵarbaı Baqbergen Daýtbekuly
Jetekshisi: Aıtenova Nurgýl Ydyrysqyzy

 

Meniń týǵan jerim – Shardara qalasy.

Shardara qalasy oblys ortalyǵy –  Shymkent qalasynan ońtústik-batysqa qaraı 300 km jerde, Syrdarıa ózeniniń oń jaǵyn ala, Shardara bógeniniń jaǵasynda ornalasqan. Aýdan ortalyǵy – Shardara qalasy. Qalanyń aýmaǵy 21,24 myń km2.

Jeriniń aýmaǵy 13 myń km2 (oblystyń 11,1%-yn quraıdy).

Aýdan 1969 j. qazan aıynda Qyzylqum aýdanynyń negizinde quryldy.

Shardara óńiri tarıhy men mádenıeti, órkenıeti men damýy qatar ushtasqan kıeli de shejireli meken. Aýdan ortalyǵy Shardara qalasynyń ataýynyń ózi ǵalymdardyń paıymdaýynsha parsy tilinen aýdarǵanda «tórt qaqpa» degen uǵymdy bildiredi. Iaǵnı, ertede bul jer toǵyz joldyń toraby kerýen joldarynyń túıisken jeri bolǵan.

Bul Syrdarıa ózeniniń oń jaǵasy. Shardara bógeni osy alqapta ornalasqan.

Shardara qalasynyń aýmaǵynda 8 ǵasyrda eginshilik, qolónermádenıeti damyǵan otyryqshy turǵyny bar úsh qala-qamal bolǵan. Olar: Birinshi Aqtóbe, Ekinshi Aqtóbe, Jaýshyqumtóbe. 1959-68 jyldary "Syrdarıa" kenti atalyp keldi. Shardara qalasy Meldebı, Qyzyljar, Abaı, Tómengi toǵaı, Óteǵul móltek aýdandarynan turady.

Aýdan kóleminde ornalasqan, búgingi kúnderi tarıh tuńǵıyǵyna enip, kóne dáýir syryn ishine búgip jatqan eski mekenderdiń biri- Sútkent qalashyǵy túrki taıpalary mekeni ekendigi anyqtalyp dáleldengen. Shejireli Shardarada búgindeı saqtalyp qalǵan orta ǵasyrlyq sırek eskertkishterdiń biri- Uzyn-ata kesenesi búgingi kúnge alystan munartady. Ol qazirgi Uzyn-ata aýyldyń okrýgi ortalyǵynan segiz shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan, XIV-shy ǵasyrdyń sońy men XV-shi ǵasyrdyń basynda dúnıege kelgen tarıhı jádiger. Eski derekterge súıener bolsaq Aqsaq Temir ámirimen salynǵan bul kesenede Orta Azıaǵa Islam dinin taratýmen aınalysqan, shyn esimi Asan-ata atalǵan áýlıe kisi jerlengen. Asan-Atanyń Aqsaq Temirdiń jaqyn keńesshileriniń biri bolyp, sol zamanda ómir súrgenin dáleldeıtin derekter akademık V.V.Bartold eńbekterinde de ushyrasady. 1970-1980 jyldary aýdan odaqtyq, respýblıkalyq sosıalısik jarystardyń birneshe márte jeńimpazy atandy. Aýdannyń tuńǵysh basshysy bolyp, aýdandyq partıa komıteti I-shi hatshylyǵyna Qaýysbek Turysbekov, al atqarý komıtetiniń tóraǵalyǵyna Áshtar Joldasov taǵaıyndaldy. 1980 jyldan bastap aýdannyń ónerkásip kesheninde taǵy bir jetekshi sala –maqta óndirisi jedel damı bastady. Sonymen qatar, bul óńirde 23 ulttyń ókilderi meken etedi. Shardarada «Shardara sý elektr stansıasy» AAQ, «Shardara maqta» AQ, «Qazaqstan maqtasy» korporasıasynyń fılıaly, «Myrzakent» AQ, «Shardara» AQ, qurylys materıaldar kombınaty, «Shardara sý-jylý júıeleri» JSHS, «Býdan» JSHS, «Talapty» ÓK, «Shardarabalyq», orman sharýashylyǵy, Shardara memlekettik qazynalyq balyq ósirý kásiporny, «Avtoservıs» ortalyǵy, asfált zaýyty, t. b. kásiporyndar qala ekonomıkasyn kóterýde.

Shardarada ortalyq emhana, týberkýlezge qarsy dıspanser, sanıtarlyq-epıdemıologıalyq stansıasy jumys isteıdi. Bilim berý, mádenıet salasy boıynsha jalpy bilim beretin mekteptermen kásiptik-tehnıkalyq bilim beretin №16 kolej, mýzykalyq, sport mektepteri, mádenıet úıi, ortalyq kitaphana, «Uly Otan soǵysynda qaza tapqandar» memorıaldyq eskertkishi bar.

Qazirgi ýaqytta Shardara aýdany aýyl sharýashylyǵy men óndirisi qatar damyǵan naryqtyq ekonomıkaǵa tolyq beıimdelip meńgergen aımaq.

---