InfoHub Logo

Burynǵy zamanda bir han bolypty. Ol zamanda han serikterimen júredi eken. Han serikterimen bir úlken taýǵa kelipti. Onyń baýyrynda bir úlken ózen bar eken. Han ózendi jaǵalap seıil qurypty. «Buǵan sen bas bol!» dep bireýdi han qoıypty. Ol óńirde bir úlken kópes baı bar eken. Kópestiń jalǵyz qyzy bar eken. Qyzy oqymysty, dúnıeniń tilin biledi eken.

         «Men ólgende, áıelime zorlyq qylmasyn» dep kópes hanmen tamyr bolypty. Sol shaǵynda baı dúnıeden ótipti. Ol elde bir úlken molda bar eken. Bir kúnderde qyz terezesinen tysqa qarap otyrsa, molda tereze aldynan ótip barady eken. «Bizdiń ákemizge bata qylyp, tamaq ishsin» dep, moldany qyz úıge shaqyrypty.

         «Jaraıdy, qyryq kisige jetkendeı tamaq jasap qoısyn!» – deıdi molda. Túnde molda qyzdyń úıine kelip tamaq ishedi. Tamaq iship bolǵan soń Molda ıek qaqqanda, serigi dalaǵa shyǵyp ketedi...

         Erteńgisin qyz hanǵa baryp:

         — Túnde bizdi jaý shaýyp ketti, – deıdi qyz.

         — Ol jaýdy siz tanydyńyz ba? – depti han.

         — Jaýdy tanydym, meni shapqan jaý anaý!– depti qyz hannyń qasynda otyrǵan moldany kórsetip.

         — Ótirik aıtasyń, bul kisi eshkimge tımeıdi. Myna qyzdyń ornyn opat qylyp, kózin joǵaltyńdar,– depti tóleńgitterine han. Sonda bir tóleńgiti turyp:

         — Eı taqsyr, qyzdyń ákesi bir kúnderde sizdiń jaqsy dosyńyz edi, óltirmeńiz, qyzdy sháriden qýyp jiberińiz,– deıdi. Han muny durys kórip qaladan aıdap jiberedi.

         Qyz anasymen beti aýǵan jaqqa qańǵyryp kete barady. Kúnder, aılar, jyldar ótedi. Kúnderde bir kúni jol júrip, kele jatyp sý jaǵasyndaǵy bıik báıterektiń túbine kelip sheshesimen saıalaıdy. Terektiń basynda bir top torǵaı otyr eken. Sheshesimen ekeýi jylap jatsa, torǵaıdyń bireýi: «Bular nege jylap jatyr?» deıdi.

         — Han bulardyń mal-múlkin shaýyp alyp qoıdy!– deıdi ekinshi torǵaı.

         — Endi bul baıǵustar qaıtip adam bolady?

         — Bulardyń jatqan jerinde jeti patshanyń maly bar.

         — Ol jeti patshanyń malyn qaıtip alady?

         — Sheshesi shárige baryp, bir súımen, bir kúrek surap alyp kelip qazsa, kisi boıy jerden asyl tas shyǵady. Sol tasty súımenmen uryp syndyrsa jeti patshanyń malyn kómgen qoımanyń aýzy ashylar edi. Onda neshe túrli kıim, saýyt saıman, arba bar. Oǵan bazardan baryp at satyp alyp, arbaǵa jegip, qaıtadan hanǵa baryp «qonaqpyz!» dese, han «qon» der edi. «Biz bul jerge úı salamyz!» dese, han «sal!» der edi: Onan soń bular óziniń burynǵy ornynasalyp alar edi, – deıdi torǵaı. Torǵaıdyń aıtqandaryn qyz estip jatady.

         Qyz túregelip, estigenin sheshesine aıtady. «Bazarǵa baryp, súımen, kúrek satyp ákel» deıdi. Sheshesi bazarǵa baryp súımen, kúrek satyp ákeledi. Kúrekpen qyz terektiń túbin qazady. Kisi boıy jer qazǵan soń astynan asyl tas shyǵady. Asyl tasty súımenmen uryp syndyrsa, tastyń astynan jeti patshanyń qazynasy shyǵady. Sheshesi bazarǵa qaıtadan baryp at satyp ákeledi. Atqa arbasyn jegip, erkekshe kıinip qyz hanǵa keledi. Hanǵa kelip: «Qonaqpyz!» deıdi. «Qonaq bolsań, kimsiń?» deıdi han. «Men bir sháride turatyn hannyń balasy edim!» deıdi qyz.

         — Qonaq bolsań, qon! – deıdi han.

         — Biz munda turyp saýda qylamyz, úı turǵyzamyz! – deıdi qyz.

         — Já, turǵyzyńyz! – deıdi han.

         — Úı turǵyzsaq, osy jerde turǵyzamyz! – deıdi qyz.

         — Bul jerde turǵyzbańdar, óıtkeni bul jerdiń ıesi ótirik aıtyp, jazaǵa ushyraǵan, bul jer qutsyz meken, – deıdi han.

         — Qutsyz bolsa da siz yqtıar bolsańyz osy jerge salamyz! – deıdi qyz.

         — Salsań, sal! – deıdi han. Qyz úı salyp, saýdasyn istep jatady. Úıiniń esigin terektiń túbinen shyǵaryp, terezeden qarap otyrsa, baıaǵy molda ketip bara jatyr eken. Qyz moldany «bizge qonaq bolyńyz» dep taǵy da shaqyrady. Molda: «Baraıyq, keshke alpys kisige jetkendeı tamaq daıarlap qoıyńyz» deıdi. Qyz serikterine:

         — Men dańǵyra soqqanda, qyryq esikti bekitip tastańdar, – dep tapsyrady. Keshke alpys kisi men molda keledi, keledi de tamaq ishedi. Tamaq iship bolǵan son, molda serigine «jaý ýaqyty!» deıdi, serigi shyǵyp ketedi.

         Sonda qyz baraban soǵady, serikteri tez esikti bekitedi. Tańerteń qyz júgirip hanǵa keledi.

         — Bul kim? – deıdi han.

         — Bul keshegi sháriden qýyp jiberilgen qyz, – deıdi ýázir. Hannyń jaqsy ýáziri bar eken.

         — Ótirigi úshin qýyp jiberilgen qyz bul jerden ne alady? – deıdi han.

         — Eı, taqsyr! Muny túnde taǵy da jaý shaýypty, – deıdi ýázir.

         — Shapqan kim eken? – deıdi han.

         — Muny taǵy baıaǵy molda shaýypty, – deıdi ýázir.

         — Molda ustaldy ma? – deıdi han.

         — Ia, ustaldy, – deıdi qyz. Moldany hanǵa alyp keledi.

         — Já, molda! Sen muny nege shaptyń? – deıdi han. Qarabet molda jaýap aıta almaı tómen qaraıdy. Sol jerde ólim jazasy berilip, molda óltiriledi.

         Moldanyń júz kisi serigi bar edi. Olardyń da kúnige bireýi óltiriledi. Eń sońynda qalǵan serigi: «Moldanyń tyqqan qazynasy bar, men sony aıtyp bereıin, meni óltirmeńiz»,– dep jalynady.

         — Já, seni óltirmeıik, bul molda qaıdan keldi? – deıdi han,

         — Jeti qalany qyryp keldi, – deıdi moldanyń serigi.

         — Ol jeti qalanyń qazynasy qaıda? – deıdi han.

         — Onyń bári munda kómýli, – deıdi serigi.

         Sóıtip, jigit aramza moldanyń dalaǵa tyqqan qoımasyn hanǵa taýyp berip, ózi hanǵa senimdi ýázir bolady.

---