InfoHub Logo

Qazirgi qoǵamda adamzatty rýhanı jáne áleýmettik turǵydan tuqyrtyp, adamı bolmysymyzdy eseńgiregen essizdikke aınakldyryp bara jatqan jahandyq dert- nashaqorlyq.

Aýzynda ana súti keppegen jetkinshekterdiń burysh-buryshta turyp alyp, nasybaı, temeki, esirtki, shóp sıaqty zıandy nárselerge áýestenýi beleń alyp barady. Sana sezimderi ózine degen senimsizdikpen, jigeri janyna jetekshi bola almaǵan, óz densaýlyǵyna nemquraıly qaraıtyn jas býynnyń rýhy álsiz, óresi tómen bolýy otbasyndaǵy tárbıeniń jetispeýinen dep túsinemin.

Otbasynyń materıaldyq jaǵdaıyn ǵana basty nysanaǵa alyp, tań sáriden qara keshke deıin jumysta júretin ata-ananyń úıdegi balasyna bóletin ýaqyty bolmaıdy. Sharshap jumystan kelgende, jan – jaǵyna qaýmalaǵandaryn qalamaı, basqa bólmege jóneltetindikten, balanyń jalǵyz serigi – uıaly telefon bolary anyq. Symsyz baılanystyń aqyr sońy jaqsy men jamandy, ońy men solyn, aq  pen qarany aıyra bilmegen jasóspirimder úshin durys baǵyt bermesi sózsiz. 12-14 jasqa jetip, ata-anadan tyǵylyp júrip ár nárseniń dámin tatyp kórip júrgen jetkinshek,  erteńgi táýeldi bolyp qalaryn qaıdan bilsin?!

Uıaly telefonnan bólek júrgen ortasy da adam balasynyń tárbıeshisine aınalady. Sol ortadan qalmaıtyn, ońashalanbaıyn dep-aq, ne bolmasa sol toptyń basshysyna elikteımin dep, tipti ózinen mysy basym, kúshti artyq balanyń janynda ózininiń qorqynyshyn bildiremin dep temeki, nasybaı, snús sıaqty, qor-qor nasha sekildi nárselerge áýes bola bastaıdy. Bala tárbıesi tal besikten bastalady. Ana súti, áke qanymen boıǵa daryǵan bar asyl qasıet urpaqtan - urpaqqa amanat retinde tabystalýy kerek dep oılaımyn.Sebebi ul – shańyraqtyń ıesi, áýlettiń tegin jalǵastyrýshy bolsa, qyz – óris, bútin bir eldiń otanasy bolatynyn tıtteıinen uǵynǵany jón. «Áke kórgen oq jonar, sheshe kórgen ton pisher» degendeı, ár balany eńbekke baýlysa, bilim alýǵa jetelese, úıirmelerge qatystyryp, bos ýaqytyn, artyq kúsh- qýatyn paıdaly iske jumsasa, túbinde jaman jolǵa túspeıdi.Urtyndaǵy ana sútin ýlamaı, tamyrdaǵy áke qanyn bylǵamaı ómir súrýge úıretý kerek dep bilemin.Áıtpese búkil bir ulttyń azǵyndap, jer betinen joıylyp ketýi  múmkin.

Sózime arqaý bolatyn bir oqıǵany baıadaıyn.Ol joldasymen temir jol stansıasynda jumys istep júrip tanysty.Jastar úılenip, shańyraq kóterdi.Tikken otaýlary kóziniń aǵy men qarasyndaı bolǵan er balanyń dúnıege kelýimen shattyqqa bólendi.Biraq jalǵyz ulǵa der kezinde ýaqyt bólinbedi, shańyraqtyń tiregi bolar degen úmitteri esh ketti.Óskeleń jigit esirtkige áýestendi, odan jarym –jan urpaq dúnıege keldi.Ózi de balasy da naýqas bolǵandyqtan, shańyraq shaıqaldy.Osyndaıdy estı tura, qalaı zıandy nárselerden alystamaısyń?! Bútin bir áýlettiń tegi úzildi.

Bundaı otbasylar ót kóp.On  úıdiń ekeýin ashsań, osyndaı januıalar jetip artylady.Endi birde estigenim bar-tyn.Osyndaı januıalar jetip artylady.Endi birde estigenim bar-tyn.Naǵashy jurtynda erkek kindik ataýlydan jalqy tuqym bolypty.Kelinshegi shekesi torsyqtaı 2 er balany ómirge ákelipti.Ózi azannan keshke deıin shahtada, áıeli mektepte muǵalim, 2 balany kógildir ekran tárbıelep jatty.Jatar orynǵa sharshap- shaldyǵyp shaqqa keletin áke men sheshe balalarynyń  úlkeni anasha shegip júrgenin kesh baıqapty.Úıdegi dúnıe- múlikti, jıǵan- tergen aqshalardy, altyn- kúmis tastardy birtindep satyp, qulqynyna kerekti qý shópti shege bergen.Mektepti ıtteı bolyp shaqqa aıaqtap, kolej ben 2 ınstıtýtty da aıaqtamaı qor bolǵan ul aldymen asqr taýdaı ákesiniń, sonan soń óziniń órimdeı jas ǵumyryn jalmap tyndy.Jalqydan jalqy bop bir ul qalypty.Azǵyndaý emeı nemene?!

Aıadaı aýyl bolǵan soń ár balany bes saýsaǵyndaı bidetin muǵalimder, mektep ınspektolary, ýchaskelik polısıa qyzmetkerleri únemi baqylaıdy.Jıyndar ótkizip, túsindirme jumystaryn júrgizedi, saýalnamalar alady.Keshki shektik ýaqytqa deıin úıine qaıtpasa, túngi reıdke shyǵyp, beıbastaq júrgenderdi qadaǵalaıdy.Der kezinde jasalǵan is-sharalar nátıjesinde aýyl jastary sportqa, ónerge, bilimge nazar aýdaryp, kóp ýaqytyn tıimdi paıdalanady. Aragidik «jigit emessiń be, tatyp kór» degenderdi tártip saqshylary únemi baqylaýda ustaıdy. Onyń ústine qora, aýla, mal, baý-baqsha sharýashylyǵynan ábden sharshaıtyn jas jetkinshekter tek jastyqqa bastary tıse, uıqyǵa ketedi.Sondyqtan olardyń esirtkige esteri keterdeı ýaqyttary bolmaıdy.Abaı atamyz «Tamaǵy toqtyq, jumysy joqtyq – azdyrar adam balasyn» dep beker aıtpaǵan bolar.Bizge memleket retinde zańdy, ereje, qaǵıdalardy kúsheıtý kerek.Jastardy jumyspen qamtyp, túrli eńbekke baýlyp, durys baǵyt- baǵdar berip otyrsa jón bolar edi.Zeınet jasyna kelgen ata- ájeler nemere shóberelerniń tárbıesimen aınalyssa, jastar alańsyz jumys jasap, tabysqa qol jetkizer edi.

Meniń esirtkiniń áserinen januıalarynyń shyrqy buzylǵan otbasylar týraly aıtqan mysaldarym ómirden alynǵan.jalpy araq, syra, temeki, nasybaı, nasha, esirtki, snús degen dúnıeniń bári haram.Sondyqtan dinı aram delingen dúnıelerdi, adam sanasyn ýlaıtyn apıyndardy tek medısınada qodanyp, qalǵanyn naryqtan alyp tastaý kerek.Ondaı dúnıelerdi satatyn, tasymaldaıtyn alypsatarlardy qoǵamǵa qasaqana zıan keltirgeni úshin aıyptaý kerek.

№69 orta mektebiniń 7- synyp oqýshysy
Talapbaeva Aımıra
#ÝPNDPKZO

---