InfoHub Logo

Meniń shuǵylaly álemim
Maqsaty: Óskeleń urpaqtyń tulǵalyq damýyn, jeke tulǵanyń derbestigin kórsetý, shyǵarmashylyq jáne tanymdyq belsendiligin arttyrý, balalar men jastardyń izgilik sezimder júıesin jáne adamgershilik minez - qulyqtaryn qalyptastyrý.
Mindeti: Salaýattaný jáne ózin - ózi taný páni boıynsha muǵalimniń mindeti – oqýshynyń jan dúnıesine boılaı enip, ony tazalyq pen adamı jaqsy qasıetterge baýlı bilý.

1. Sálemetsizder me, Búgingi aýdan kóleminde ótkizgeli otyrǵan tárbıe saǵatyna qosh keldińizder.
2. Osyndaı álem bar,
Qyzyqty, shýaqty
Álemde ár el bar,
Baqytty, qýatty.
3. Ondaǵy balalar.
Jaıdary, kóńildi, - deı otyra
Shuǵylaly álemniń tańǵajaıyp joldarymen batyl attaı otyryp, ǵajaıyp aıaldamalarǵa saıahat jasaımyz.
Shuǵylaly álem adamnyń jany, júregi, sezimi.
Nurlanyp, aınalasyna jaqsy shuǵylasyn shashýy.

Endeshe balalar aldymen shattyq sheńberine turaıyq. Osy saǵatty qazir jaqsy sóz tilek aıtýdan bastaıyq.
(Áýen)
Qıal - ǵajaıyp, qyzyqty jáne jumbaqty álemge attanaıyq.
Alǵashqy aıaldamamyz
İ Jylylyq januıadan bastalady.
İİ Meniń rýhanı dúnıem
İİİ Densaýlyq – zor baılyq
İV Týǵan jer – altyn besik
atty aıaldamalarǵa toqtaımyz.

Alǵashqy aıaldamamyz «Jylylyq januıadan bastalady». Januıa – súıispenshilikti sezinýge úıretedi, jaqsy iske jeteleıdi, eńbektenýge, bilim alýǵa kómektesedi, úlkenderdi qurmetteýge izet bildirýge tárbıeleıdi.
«Jylylyq januıadan bastalady» degendeı januıa – bir úıde bir - birine týys jáne jaqyn jandardyń ómir sýrýi:
1 - oqýshy: Ata - asqar taý
Ana – baýyryndaǵy bulaq
Bala – jaǵasyndaǵy quraq
Januıa dep otbasyna jatatyn ata - áje, áke – sheshe, aǵa – apa, qaryndas. Osyǵan oraı jeti ata taraıdy: ata, áke, bala, nemere, shóbere, shópshek, nemene.
Januıanyń birligi jadyraǵan kún nury deı kele batyr anamyz aq jaýlyqty ájemiz Kúltaı apa, sóz kezegin sizge beremiz.
Kúltaı apa:
Ata bolyp, aqyl aıtyp kórińder
Áje bolyp, ertegi aıtyp berińder,
Áke bolyp, erkeletip kórińder.
Ana bolyp, meıirimdilik tógińder,
Aǵa bolyp, úlgi kórsetip kishige,
İni bolyp, kómektes sen isine,
Ápke bolyp, meıirińmen aıala,
Qaryndas bolyp, baýyryńa saıala.
Án:
2 - oqýshy: Óziń meni ósirgen,
Aınalaıyn aq ájem
Tentek bolsam keshirgen,
Baldan tátti, bal ájem.
3 – oqýshy: Aǵa degen, ini degen -
Barlyǵy bir týysqan,
Aǵa degen, ini degen
Jaralǵandaı quryshtan.
Anań – kúniń,
Ákeń - ómir tiregiń.
Sen – baqytty ulansyń,
Bári saǵan qýansyn.
Ájeń – asyl ardaǵyń,
Atań – dana, qorǵanyń.
Sen – baqytty ulansyń,
Bári saǵan qýansyn. – deı otyra kele «Meniń rýhanı dúnıem» aıaldamasyna attanamyz. Rýhanı baı adam eń aldymen ádil, meıirimdi jáne qanaǵatshyl bolady.
«Meniń» janymnyń jumbaǵy - áli ashylmaǵan, anyqtalmaǵan nemese adamnyń ishte saqtaǵan qupıasy. Sondyqtan balalar, oılanyńyzdar. Sen kimsiń?
Sen qandaısyń? Seniń janyńda qandaı jumbaq bar? Áńgimeleý.
Oqýshylar:
J: Men jaýapty, súıkimdi, senimdi, aqyldy, meıirimdi, janashyr, adal, tyńǵylyqty.
Adam segiz qyrly, bir syrly degen sózdi qalaı túsinesińder?
4 – oqýshy: Segiz qyrly degenimiz adamnyń túrli ónerge, bilimge, ǵylymǵa úırenýi. Bir syrly degenimiz – jalyqpaı izdenýi, eńbek etýi. Bizdiń aramyzda da segiz qyrly, bir syrly oqýshylar da bar. Mysaly: Aıdana, Asyltas, Altyngúlder bılese, Dıas án aıtady.
Óner: Bı: «Gúlder»
Án: «Ákeme» Dıas
Osymen balalar «Meniń rýhanı dúnıem» aıaldamasy tolyq ashyldy dep oılap kelesi «Densaýlyq – zor baılyq» aıaldamasyna toqtaıyq. Densaýlyq – adam deniniń jaǵymdy jaǵdaıy, onyń durys jáne bir qalypty is áreketi.
Al, balalar «Densaýlyq – zor baılyq» degendi qalaı túsinesizder?

Óz oılaryńyzdy jazyńyzdar. (Shyǵarmashylyq jumys)
Bir shýmaq óleń oılanyp jazyńdar.
Sizderge beriletin tapsyrma. Kúnniń sáýle shýaqtaryna densaýlyq qundylyǵyn qalaı túsinetindigińizdi jazyńyzdar.

Ertede adamdar tándi tazartyp, jandy jasartatyn. «Emdik sýsyn» oılap tapqan eken. Osy sýsyn adamǵa shyn kómektesken desedi. Al, sizder oǵan qalaı qaraısyzdar? Siz de óz «Emdik sýsynyńyzdy daıyndap kórińizder. Onyń quramyna enetin densaýlyq qupıalaryn jeke - jeke ydystarǵa jazyp shyǵyńyzdar.

5 – oqýshy: Tazalyqtan, salqyn sýdan
Qorqady eken jalqaýlyq
Shymyr bolyp shynyqqanda
Saqtalady eken densaýlyq.
Jany saýdyń - deni saý deı otyra densaýlyqtyń basty kepili – taza aýa, sýyq sý jáne eńbek ekenin este saqtaı otyra salaýatty ómir súreıik. Sonymen sońǵy «Týǵan jer – altyn besik» aıaldamasyna jettik.
Keń ekenin ǵalamnyń
Ańǵardyń ba zer salyp?
Týǵan jer altyn besiktiń
Túri de ózge sonshalyq.
Halqymnyń altyn qazynasy. Halyq – memleketti mekendegen jergilikti jurt, el turǵyndary. Halyq – týǵan jerdiń eń baǵa jetpes qazynasy. Halyq qazynasy - halyqtyń tili, mádenıeti, ádet – ǵuryp, salt - dástúrleri, aýyz ádebıeti.
Baqyt degenimiz ne? Qalaı túsinesińder?
6 – oqýshy: «Úsh baqytym»
Endigi sizderge beriletin tapsyrma halqymyzdyń rýhanı qazynasy men materıaldyq baılyqtardy anyqtap eki júıege bólip ilińizder.

Án: «Dostarym» (Mahambet, Dıas)
Óleń: Men jastarǵa senemin. (Janserik)

Júrekten - júrekke (Júrekshege jaqsy tilekter jazylǵan sózderdi qonaqtarǵa taratý)
«Bizder, qandaı ata – ana bolsaq ta balalarymyzdyń ár qaısysy qabiletti, tapqyr, talapty basqa balalardan kem emes, kerisinshe artyq bolǵanyn qalaımyz. Adam degen bıik ataqty ómir boıy syn – synaqtardan shań tıgizbeı alyp ótýi haqynda arman etsek deımin.
S. A. Nazarbaeva

Elbasymyz aıtqandaı, bolashaq Qazaqstannyń jastary salaýatty da, tárbıeli, ózin - ózi tanyǵan, ekologıalyq saýatty, aýasy taza, kókjıekti damyǵan elde turýy kerek.
1. «Salaýatty ómir saltyn bala kezden bastaıyq.
Salaýatty ómir saltyn halyq bolyp qoshtaıyq!»
2. Sabaqty oqyp tártipti bolý, bilimdi jınap dúnıeni sholý,
Ózińdi - óziń taný degeniń, óz boıyńdaǵy minińdi joıý.