InfoHub Logo

1. Uıqynyń qanbaýy

Bárine tanys bul qubylys eleýli máselege aınalyp barady. BDU-nyń málimetinshe, sońǵy 100 jylda adamzat uıyqtaý ýaqytyn ortasha eseppen 20%-ǵa azaıtqan. Uıqysyzdyqtyń saldarynan adam sergek kúıinde mıdyń ár jeri baıaý uıqy fazasyna aýysa bastaıdy. Bul ýaqytta adam bir núktege «qadalyp» qalady, bytyrańqy júredi, usaq motorıkasy buzylady. Udaıy uıqysyzdyq mı jasýshalarynyń ólýine ákep soǵady.

2. Tańǵy as ishpeý

Tańǵy as ishpeý adamnyń eńbekke qabilettiligi men kúni boıǵy tonýsyna keri áser etedi. Bul túsinikti jaıt bolyp kórinýi múmkin, alaıda munda tek aǵzaǵa qajetti qýat alý máselesi ǵana emes, tańǵy asty ishpeý qandaǵy qant mólsherin azaıtady. Al bul óz kezeginde, mıǵa nárli zattardyń jetýin tómendetedi jáne qıyndatady.

3. Artyq qant mólsheri

Aldyńǵy tarmaqta mıdyń ónimdi jumys isteýi úshin táttini, ásirese ashshy shokoladty ne úshin jeý kerektigi túsindirildi. Alaıda aǵzada qanttyń shamadan tys kóp bolýy aqýyz ben nárli zattardy sińirýdi qıyndatady. Nátıjesinde qant deńgeıi tómen bolǵan jaǵdaı qaıtalanady: nárli zattar mıǵa jetpeı qalady.

4. Stress

Qatty psıhoemosıonaldyq stress neırondar arasyndaǵy araqatynasty ajyratyp, jaǵdaılardyń sebep-saldar baılanysyn jáne júıeliligin túsinýdi qıyndatady. Bul júıke júıeniń qatty qozýy men sharasyzdyq sezimin týdyrady. Jınalyp qalǵan stress este saqtaýdy qıyndatyp, ıntellektýaldyq múmkindikterdi tómendetedi.

5. Antıdepressanttar men uıyqtatatyn dáriler

Jaqsy áser etetin dári-dármekke jappaı qumar bolý máselesi ásirese AQSH-ta ózekti, sebebi mundaı dárilerdi satyp alý ońaı. Uıyqtatatyn dáriler men ksanaks sıaqty tanymal antıdepressanttardy ishý esti amnezıaǵa deıin nasharlatýy múmkin, sonymen qatar jarymes etip, sýısıdtik oılarǵa jeteleýi múmkin. 

6. Temeki shegý

Temeki shegýdiń aǵzaǵa keri áseri jaıly áńgime qozǵalǵanda, eń áýeli qaraıǵan ókpe men qurttaǵan tisterdi elestetemiz. Degenmen temekiniń mıǵa qalaı áser etetini jaıly kóp aıtylmaıdy: nıkotın qan tamyrlaryn taryltady. Mıǵa nárli zattardy jetkizbeý sıaqty keri áserimen qatar, bul zıandy ádet Alsgeımer aýrýyna shaldyǵý qaterin birneshe esege arttyrady. 

7. Kún

Adam aǵzasyna kún sáýlesiniń jetispeýi adamnyń tanymdyq qasıetterine tikeleı áser etedi. Birinshiden, kún sáýlesimen birge alynatyn últrakúlgin, qan aınalymyn retteıdi, ıaǵnı ottegi men nárli zattardyń tasymalyn. Ekinshiden, kún sáýlesi serotonınniń – adamnyń kóńil kúıine áser etetin gormonnyń bólinýine áser etedi. 

8. Sý

Aǵzaǵa sýdyń jetispeýi mı kóleminiń kishireıýine ákeledi, al bul onyń eńbekke qabilettiligin tómendetedi jáne aqparatty saqtaı alý qabiletin nóldik deńgeıge deıin túsiredi. Kúnine shamamen 2 lıtr sý ishý usynylady. 

9. Shamadan tys kóp aqparat

Jyl ótken saıyn adam qabyldaıtyn aqparat mólsheri ósip keledi. Bul mıdy jattyqtyrý men ony qalypty deńgeıde ustap turýǵa kómektesetin sıaqty kórinedi. Biraq shyn máninde, shamadan tys kóp aqparatqa mı qarsylyqpen jaýap beredi. Ol aqparatty múldem qabyldaı almaı qalýy múmkin, keıde tipti kóp nárse esten shyǵyp ketetin kezder bolady. 

10. Bir mezette kóp aqparatty qabyldaý

Aqparattyq dáýirdiń taǵy bir derti: adam bir mezette birneshe aqparatty ıgerýge tyrysady. Nátıjesinde, birde bireýi laıyqty túrde sińirilmeıdi, al es osy rejımge úırene bastaıdy. Aqparat atústi qabyldanady, ekinshisine aýyspaı, bireýine ǵana den qoıyp oryndaý kún ótken saıyn qıyndaı túsedi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Cport mıdy tynyqtyrady - ǵalymdar

Este saqtaý, zeıin salý jáne oı jınaqtaýǵa paıdaly 10 azyq

Mıyńyzdy jumys isteýden bas tartqyzatyn sebepter

Mıǵa zıan keltiretin azyqtar

Adam mıyna qatysty 30 qyzyqty derek

Zerdeńizdi damytatyn paıdaly 7 daǵdy

Temekiniń mıǵa beretin zıandary

Mıǵa paıdaly jáne zıandy ónimder

Mı jáne densaýlyq

Jańa málimetti eske saqtaýdyń úzdik ádisi

---