InfoHub Logo

Ósimdik ónimderi – aǵzadaǵy negizgi bıologıalyq jáne fızıologıalyq prosester júzege asyrylýy úshin kerekti qundy mıneraldy zattardyń (kalıı, natrıı, magnıı, fosfor, temir, kálsı jáne t.b.) jáne mıkroelementterdiń (ıod, mys, kobált, t.b.) qundy kózi. Mıneraldy zattar jáne mıkroelementter jasýsha protoplazmasynyń ajyramas bóligi, aǵzadaǵy osmostyq qysym men qyshqyldy rettep, fızıologıalyq jaǵdaıyn qoldaıdy. Mıneraldy zattardyń tapshylyǵy, sondaı-aq shekten tys artyqshylyǵy aǵzada eleýli fýnksıonaldyq buzylýlarǵa ákelýi múmkin. Sondaı-aq, ósimdik óniminiń quramynda fıtonsıdter, totyǵý fermentteri, efır maıy, vıtamınder bar. Ósimdikter quramyndaǵy sýda erıtin vıtamınder (B1, B2, B6, C, PP) fermentterdiń túzilýine qatysatyn fızıologıalyq belsendi kúrdeli qurylysty organıkalyq zattardy túzedi, mıneraldy zattar men amınqyshqyldarynyń ózara árekettesýinde mańyzdy ról atqarady. Bul vıtamınderdiń jetispeýshiligi kezinde jasýshadaǵy fermentterdiń fýnksıasy jáne zat almasý buzylady.

Ósimdik ónimderiniń arqasynda adam aǵzasyna ózindik dámi jáne ıisi bar zattar túsedi. Bul zattar tek tábetti oıatyp qoımaı, sonymen qatar as qorytý sóliniń bólinýine jaǵdaı jasaıdy jáne as qorytý prosesin jaqsartady. Hosh ıisti (aromatty) zattarǵa kóptegen ósimdikterde kezdesetin efır maıy jatady.  

Efır maıy asqazan-ishek joldaryndaǵy ashytý prosesin tejeıdi, zat almasýdy asqazan-ishek jolyndaǵy bezder sekresıasyn jedeldetedi. Aromatty zattar fıtonsıdterdiń (pıaz, sarymsaq, shomyr, t.b)  bólinýi kezinde de bakterısıdtik áreket kórsetedi.

Vıtamınderdiń kóp mólsherde bolýy saý jáne naýqas adamdar úshin bul ónimderdi óte baǵaly etedi. Ásirese, kóktemde ósimdikter vıtamınderge baı keledi. Mysaly, ekiúıli qalaqaıda erte kóktemde apelsın men lımonǵa qaraǵanda askorbın qyshqyly kóp bolady; 20 g qalaqaı aǵzaǵa kerekti táýliktik K vıtamıniniń qajettiligin toltyrady.

Ósimdik ónimderin shıki nemese arnaıy taǵamdyq daıyndaýdan ótkizip, dámdeýish nemese qospa túrinde tamaqqa paıdalanady. Shıki ósimdik ónimderi ımýndyq qasıetterge ıe.   

Joǵaryda aıtylǵandardyń bári naýqas adamdardyń tamaqtanýy úshin óte mańyzdy bolyp tabylady. Osyǵan baılanysty sońǵy jyldary kóptegen ósimdik ónimderin taǵamdyq rólde paıdalanýǵa erekshe mán berilgen.  

TARAZ MEMLEKETTİK PEDAGOGIKALYQ ÝNIVERSITETİ
hımıa-bıologıa fakúltetiniń 2-kýrs stýdenti
Qojamuratova Janerke Erbolatqyzy

---