InfoHub Logo

Joǵary qan qysymy — búgingi kúni keń taraǵan júrek-qan tamyr aýrýy. Eresek adamdardyń 20-30 paıyzy osy syrqattan zardap shegedi. Jas ulǵaıa kele bul aýrýdyń jıiligi artyp, 65 jastan asqan adamdardyń 50-65 paıyzynda baıqalady.

Bul syrqat mı ınsýltine, mıokard ınfarktine soqtyrýy múmkin, sondyqtan da asa qaýipti. Joǵary qan qysymy barlyq aǵzalar men tinderdi zaqymdaıdy: eń aldymen júrek, bas mıy, búırekter zardap shegedi. Sol sebepten de bul aǵzalardy nysana-aǵzalar dep ataıdy.

Joǵary qan qysymyn emdeý qan qysymyn retteýge ǵana emes, mindetti túrde aterosklerozdyń aldyn alýǵa da baǵyttalýy tıis.

Negizgi qaýip faktorlary: tektik beıimdik, temeki tartý, spırtti ishimdik tutyný, artyq dene salmaǵy, durys tamaqtanbaý, az qımyldaý, únemi streske ushyraý.

Dári-dármekpen emdeýdiń negizgi prınńıpteri: tuzdy shekteý; dene salmaǵyn túsirý; dene qımylyn arttyrý; alkogóldi shekteý; temekiden bas tartý; emosıalyq stresti jeńý.

Eger sizde joǵary qan qysymy anyqtalsa, myna kenesterge qulaq túrgenińiz jón: dáriger taǵaıyndaǵan tekserýlerden ótý; asqynýlar qaýpin anyqtaý; tıimdi tamaqtaný erejelerin saqtaý; zıandy ádetterden (temekiden, ishimdikten bas tartý, tuzdy shekteý) arylý; kalıı tuzdary bar azyq-túlikterdi kóbeıtý; dene kımylyn arttyrý.

Turaqty dene qımyldarynyń qan qysymyn tómendetetindigi anyqtalǵan. Ol artyq salmaq túsirýge de paıdaly, al artyq dene salmaǵy qan qysymynyń kóterilýine áser etedi.

Qan qysymynyn kóterilýine stress te yqpal etedi, sondyqtan jumys pen demalys tártibin saqtap, uıyqtaýǵa, taza aýada jaıaý serýendeýge, jyly bulaýǵa túsýge de kóńil bólgen jón. Jatar aldynda toıa tamaq jemeńiz, teledıdar da karamaǵanyńyz durys, tynyshtandyratyn shópterden daıarlanǵan jyly shaı ishińiz. Qarap otyrsanyz, qan qysymynyń kóterilýine jol bermeý negizinen ózińizdin qolyńyzda.

Qan qysymy kúrt joǵarylasa, qan qysymyn ólshep, dápterge jazyp qoıyńyz, jedel járdem shaqyrtyńyz, til astyna tez áser etetin nıfedıpın (korınfar — 10 mg), kaptaprıl (kapoten — 25-50 mg) salyńyz; qalǵan áreketterdi dáriger belgileıdi.

Eń bastysy, kóńil-kúıińizdi túsirmeńiz, kóbirek kúlińiz, ár tańdy qýana qarsy alyńyz, sonda bul dertti jeńip shyǵasyz.

R. Dáýrenbekova, terapevt

---