InfoHub Logo

Burynǵy zamanda bir baıdyń eki uly, eki qyzy bolǵan eken. Úlken balasynyń aty Janaı, kishi balasynyń aty Qanaı eken. Úlken qyzynyń aty Apan, kishi qyzynyń aty Upan eken. Sóz salyp, quda túsem deýshilerden qaryndastaryn qyzǵanǵan eki aǵasy Apan men Upandy elden jasyryp, elsiz bir taýda saqtaıdy.

         Kúnderden kún ótti. Bir kúni eki aǵasy ańǵa ketti. Eki qyz bir kólge kelip, bastaryn jýyp otyryp syrlasty: «Osy eki aǵamyz bizdi ózderi alaıyn dep júr me, kisige bermeıdi»,– desti.

         Darıanyń yq jaǵynda bir han bar edi. Ol han darıanyń jel jaǵyna el qondyrmaıdy eken. Manaǵy eki qyzdyń bir tal shashy sýǵa aǵyp ketedi. Ol shashty sýǵa kelgen han saraıynyń kúńi taýyp alady.

         «Janym-aý, han darıanyń jel jaǵynan el júrgizbeıdi deıtin qaıda?» – dep, oılaıdy kúń. Sóıtip: «Sýdyń salyndysymen kelgen myna bir shashty taýyp aldym!» – deıdi hanǵa kelip.

         Han elin dereý jınap alyp, ózenniń bas jaǵyna toǵyz myń qol attandyrady. Hannyń nókerleri bir jerge kelip qonady. Qonǵan jeriniń jan-jaǵyna bir baqylaýshy jiberse, tútin shyǵady. Sonda ásker basy aıtady: «Áı, jarandar, munyń ózi jalǵyz úı eken, biz bárimiz barsaq qorqyp, qashyp keter, bireýimiz ǵana baryp bileıik!» – deıdi. Bári: «Jaraıdy», – dep maquldasady. Bilýge bir nókerin jiberedi. Nóker úıge kelip kirse, úıde aı men kúndeı eki qyz otyr. Nóker: «Ne qylǵan adamsyńdar?» – deıdi. Qyzdar jónin aıtady.

         — Eki aǵalaryńdy maǵan ustap beremisińder? – deıdi nóker.

         — Eki aǵamyzdyń alpys eki amaly bar. Qaıtyp ustap beremiz! Onan da biz qalaı ustaýdyń amalyn aıtaıyq: shańyraqqa temir tuzaq qur, esikke tor qur. Aǵalarymyz úıge kelgende, bizben qol tuzaq oınaıdy, sonda biz qoldaryn tuzaqqa túsirip bereıik. Ózderiń kelip baılap alyńdar! – deıdi qyzdar. «Jaraıdy» – dep, nóker ketip qalady. Biraz ýaqyt ótken soń, eki qyzdyń aǵalary keledi. Alyp kelgen ańdaryn soıyp, jaıǵasqan soń aǵalary:

         — Shyraqtarym, óne boıy úıde otyryp, erigip qalǵan shyǵarsyńdar, kel, qol tuzaq oınaıyq! – deıdi. Sóıtip qaryndastarymen qol tuzaq oınaıdy. Qyzdar eki aǵasynyń qoldaryn tuzaqpen býyp tastaıdy, sol kezde ańdyp turǵan áskerler jetip kelip, ustaı berem degende, Janaı kógershin bolyp ushyp jónelgende, shańyraqtaǵy tuzaqqa túsedi. Tuzaqty ala-mala bir muńdy taýdyń basyna qonady. Qanaı esikten dáýit bolyp jorǵalaı jónelgende, esiktegi torǵa ilinedi.

         Janaı qustyń tilin biledi eken, bir boztorǵaıǵa aıtady:

         — Áı, boztorǵaı, boztorǵaı!

         Aqbuqa degen atamyz,

         Aqmaral degen anamyz,

         Barsań sálem aıta bar!

         Janaı, Qanaı balasy.

         Janaı degen balanyń

         Moınynda temir tuzaq bar degeısiń.

         Apan, Upan eki qyz,

         Ótti bir sonyń yzasy-aı!

Onan soń, úsh kúnnen soń qasyna bir qarlyǵash keledi, oǵan taǵy da aıtty:

         — Áı, qarlyǵash, qarlyǵash!

         Aqbuqa degen atamyz,

         Aqmaral degen anamyz,

         Barsań sálem aıta bar!

         Qanaı, Janaı balasy,

         Qańaı degen balanyń

         Eki qoly baılaýly,

         Kóziniń jasy bulaýly.

         Kózdiń jasy kól boldy,

         Kól-darıadan mol boldy.

         Apan, Upan eki qyz,

         Baıǵa ketýdi oılapty,

         Sóıtip, bizdiń qolymyzdy baılapty.

         Úsh kún buryn ketken boztorǵaıdan qarlyǵash buryn baryp, Janaıdyń sálemin áke-sheshesine aıtty. Áke-sheshesi kelip, Janaıdy tuzaqtan jazyp aldy. Janaı endi inisin izdedi. İnisi Qanaıdy baılap áketip bara jatqan han áskerlerin qýyp jetti. Qoly baılaýly inisiniń janynan kógershin bolyp ushyp óte berdi:

         — Áı, baýyrym-aý, sekseýildi jerge keldiń ǵoı, Sekseýil bolyp qala ǵoı! – dedi.

         Qanaı sekseýil bolyp qala berip edi, eki qyz bilip qoıyp, hannyń ásker basyna:

         — Myna sekseýildi aldyra júr, tońsaq jaǵyp jylynarmyz, – dedi. Sonda Janaı ushyp óte berdi de Qanaı qaıta adam bolyp júrip ketti.

         — Áı, baýyrym-aý, qynaly jerge keldiń ǵoı. Qyna bolyp qalsań-aı! – dedi.

         Qanaı qyna bolyp qala berip edi, eki qyz taǵy bilip qoıyp, nókerge: «Dambal boıarmyz, myna qynany ala júr!» – dedi. Qanaı taǵy da adam bolyp júrip ketti. Janaı jalǵyz inisin janaı-manaı ushyp óte berip:

         — Áı, baýyrym-aı, ózenge keldiń ǵoı, tobylǵy bolyp qalsań-aı! – dedi.

         Taǵy da qyzdar aıtty:

         — Otqa jaǵarmyz, shaýyp ala júr, – dedi. Shaba bergende, Qanaı beıshara turyp ketti. Ásker hannyń eline keldi. Janaı túnimen sharq uryp izdep inisin taba almady. Janaı ıtelgi bolyp inisin izdep júrse, aıdalada bir qara býra shógip jatyr eken. «Itelgi» aspanǵa sharyqtaı shyǵyp, býrany teýip ketip edi, qara býra jeti bólek bolyp ketti. Býra jatqan jerdi qarasa, Qanaı tereń orda jatyr eken. Aǵaıyndy ekeýi jylasyp kórisedi.

         Sodan keıin Qanaı, Janaı ekeýi hannyń arǵymaǵyn ustap minip, hannyń áskerin qyrady.

         «Bizdiń senderge qastyq qylǵanymyz bar ma edi?» – dep, eki qaryndasyn da óltiredi. Sóıtip dushpanyn jeńip, eline keledi. Aǵaıyndy ekeýi óle-ólgenshe tatý-tátti ómir súredi.

---