InfoHub Logo

Men — Qylmyskermin. Meni elektrli oryndyqqa otyrǵyzyp nemese dar aǵashyna asyp qoıyp, ólim jazasyna kesińder. Erikti túrde. Bul azdyq eter, attyń quıryǵyna baılap, qasqyr talaǵandaı alba-julbasy shyqqan denemdi dalaǵa tastańdar. Etimdi qarǵa-quzǵyndar shoqysyn. Súıegimdi qorqaý qasqyrlar kemirsin. Inkvızısıa sotyndaı qorlap óltirseńder de qarsy emespin. Qaqym joq, jer basyp júrýge. Qylmyskermin. Júregimdi atyp tastaǵanmyn jaıratyp. Tań qalyp otyrǵan shyǵarsyz, bul qalaı dep. Ózim de tańqalýdamyn.

* * *

Men ómir súrip júrgen ortamdy, ásirese qoǵamymdy túsinbeımin. Ózińdi tanymaı adasyp júrgeniń... Bir danyshpannyń tal túste qolyna shyraq alyp, adam izdep júrgenin oqyǵanmyn. Bálkim, ol adam emes, top arasynan ózin izdep sarylyp júrgen shyǵar dep oı túıgenmin sonda. Sol oıdyń ushyna jetýdiń dál qazir qıyndyǵyn sezindim. Biraq ózińdi izdeý úshin ózińe senim artý kerek. Meniń pendelik qaǵıdamnyń buljymas aqıqaty — osy. Ózine senbeıtinder ómir kiltin ózgeden izdep, soǵan arqa súıep, nebir qarama-qaıshylyqtardyń týyndaýyna septesetindeı kórinedi. Kelispeýińiz de múmkin, adasyp júrgen bireýdiń ómiri jaıyndaǵy oı-tolǵamdarymen. Yqtıaryńyz. Al óz topshylaýymdaǵy ózińe senim artýdy júregińe úmit artý dep baǵaladym.

Ne kerek, jaı-japsardy bilý muratynda Júregime júgindim. Aınasyna úńildim. Kórdim. Jalbyr shashty bireýdi. Jyndy súreı áldekimge uqsattym, qolyna tek gıtarasy jetispeıtin, áıtpese, basyn julqyp sahnada án aıtyp turatyn. Artynan bul oıymnan tezirek qutylýǵa tyrystym. Ol — ózim. Sol ǵana. Ózgesine kózim de, kóńilim de jetpedi. Aıǵyz-aıǵyz. Las. Sýyrtpaqtap edim, Júregim syr ashpady. Esesine ekilenip, meni kinálady.

— O basynda taza ustaýyń kerek edi, — dedi. Beti búlk etpesten. Biz sol ýaqytta tazalyqtyń ne ekenin uǵynyp pa edik. Joq. Tazalyq týrasynda ózin perishtege balaǵan Júregimnen alǵash estigenimdi aıttym. Jasyrýdyń qajeti joq bolatyn.

— Aqymaqsyń. Sol aqymaqtyǵyńdy maǵan aýdara salyp, ózińdi aman alyp shyǵýǵa qumarsyń, — dedi Júrek. Jyn ıektegen-aý shamasy, doldanyp tur. Tútigip ketken. Júregimniń bulqynysyn túsinbedim. Qabyldaýǵa qıǵashtaý... Men sharasyz kúıde:

— Talanyma jazylǵan taǵdyr tizbeginiń bárin seniń súzgińnen, elegińnen ótkizgenime kýásiń. Túbinde sol aqymaqtyǵyma ekeýmiz qosylyp jaýap beremiz ǵoı, — dedim.

— Al sen, — dedi Júrek buıyra sóılep, — ómirdiń kúlli qubylystaryn men arqyly qabyldap, maǵan bar salmaqty artyp qoıǵanyńdy bilmeısiń, bilgiń de kelmeıdi.

— Qalaısha? Senen ózimdi bóle-jara almaımyn ǵoı. Sondaı-aq, senen jasyryp jaman ádetterge barǵan kezim bolǵan emes.

— Jaltarma! Kóńilińniń ortaımaýyn qalaımyn dep júrip, talaı kúná arqaladym. Toıyp bittim, seniń turlaýsyz tirligińe. Osy da jeter, ketemin.

Júrek taısalmaı, nege bolsa da daıar qalpynda otyr.

— Qaıda?

— Senen aýlaqqa. Endi ekeýmizdiń eki bólek ómir súrgenimiz tıimdi bolmaq. Bálkim seniń ornyńda basqa jan bolsa da, osyndaı sheshim qabyldaýym múmkin edi.

— Men qaıtpekpin? Soǵan jaýap bershi.

Sál jumsardym. Júregimdi aldaýsyratyp, qolymnan kelgenshe sabasyna túsirip, raıynan qaıtarýǵa nıettendim.

— Aıttym ǵoı saǵan basynda. Endi sen úshin jaýap bermeımin dep. Ne degen túsinbeıtin jansyń. Sońyma Aqyldy ertip ketpegenime shúkir degeısiń. Ol da usharǵa qanaty joq, áreń otyrǵan shyǵar, -dedi Júrek. Kúshine minip, qorqyta bastaǵandaı. Odan ári meni jek kóretindigin, men jaıly oılarynyń laılanǵanyn, sanasyndaǵy jaryq sáýlesin túnek basqandyǵyn, túńiletindigin jetkizdi. Amalym taýsyldy. Júrekpen qyrsyǵyp, qyrǵı-qabaq bolýdyń jaqsylyqqa aparmaıtynyn boljaǵandaımyn. Múmkin sizderdiń Júrekterińiz aıtqandaryńyz ben buıryqtaryńyzdy eki etpeıtin shyǵar. Meniń Júregimniń jaratylysy, bolmys-bitimi bólekteý-aý... Óz degenin istep tynbaıynsha, kóńili kónshimeıdi. Bir qıtyqsa, qısyq bitken butaq dersiń. Túzetý qıamet. Sirá, múmkin emes. Aqyrynda Júrek menen qashyp ketip tyndy. Bári kóz aldymda ótti. Keýdemnen sytylyp shyǵyp, qasha jónelgen. Baǵytyn bilmedim. Habar-osharsyz. Áýelgide qatty alańdadym. Jazataıym bir nársege urynyp, jazym bola ma dep taǵatsyzdandym. Ashýy tarqaǵasyn qaıtyp kele me dep te dámelendim. Beker eken. Sol ketkennen mol ketti. Kúnder syrǵydy. Aılar jyljydy. Biraq Júregim jaı júrmepti. Qıt etse, meni tilge tıek etip, tabalap, syrtymnan sylqıta sybap, jamandap júrgen kórinedi. Estigenmin. Basynda senbedim. Al munyń bárin gazet-jýrnaldar men teledıdar jarysa jarıalap jatqanda ári-sári kúı keshtim. Alǵash ret Júregime renjip, kóńilim qaldy. Nalydym. Jala japqanyna qalaı kúımeısiń. Onyń bulaısha oraǵytýy orynsyz. Óz qolyn ózi kesip jatqan joq pa?! Topasqa, ońbaǵanǵa balapty. Masqara! Dúnıedegi jamandyq ataýly meniń ón boıymnan ósip-ónip, mańaıǵa taraıdy eken. Tipti, ótkende jumystan sharshap-shaldyǵyp shyǵyp, avtobýsqa mingenimde uıqyly-oıaý, meń-zeń kúıde otyryp, bir qart kisige oryn bermeýim (onyń turǵanyn baıqamaýym da múmkin ǵoı) naǵyz azǵyndyqtyń kórinisi bolyp shyqqan. Birde ǵashyǵymdy qoltyqtap kele jatyp, janymyzdan qysqa kóılek kıip bara jatqan qyzǵa kózimdi súze qadaýymdy nápsiniń quly dep baǵalapty. İshki syrymdy jarıa etýine qarsylyǵym sheksiz. Shyndyǵynda, ol qyzdyń ashyq denesine suqtanatyn talaı kózderdiń qýlyq-sumdyǵyn oılap qapalanǵanmyn. Júrek tereńine úńilmeı, ústirt qana nápsiniń quly depti. Qysqasy meni adamgershilikten jurdaı etipti. Qoı terisin jamylǵan qasqyrdan artyqshylyǵym joq eken. Mine, Júregim jalǵyz kózdi dáýden beter jaýǵa aınalyp shyǵa keldi. Júregimniń sodyr, sotqar(ózimniń baǵalaýym) isterine qarsy qımyl jasaýǵa bel býdym. Uzyn-yrǵasy taýsylmaıtyn bir kúndik jýrnalısik tirligimdi jınastyryp qoıyp, oılanyp-tolǵanyp, Júrekke hat jazý úshin ústel basyna otyrdym. Týrasyn aıtýǵa bekindim.

«Qurmetti, Júrek!

Ózge emes, ózińdi osynshama jaýyǵýǵa barady degen oı úsh uıyqtasam túsime enbepti. Bir japyraq et — búkil ǵumyrym ediń. Munyńyzǵa jol bolsyn. Eńkeıseńiz jaıylyp jastyq-tósek bolýǵa daıar edim, seniń kóksegeniń ósek bolyp shyqty. Biraq mundaı jamandaýdy sizdiń atyńyzǵa qıǵym kelmegen. Kózim jetkende kórge kirerdeı qynjyldym. Sondyqtan aldyńǵy áreketterińdi erkelikke balasam da, meni adamdyq pen adaldyq tórinen tyqsyryp, kúresinge tastaǵanyńdy eshqashan keshirmeımin. Sol úshin seni dýelge shaqyryp otyrmyn. Bálkim ǵumyrymdaǵy betpe-bet kelip bet jyrtysyp, hantalapaı taǵdyrdyń ústemi bolǵysy keletin adamdarmen aıqasymnyń alǵashqy tizimin senen bastaıtyn shyǵarmyn. Kimniń aq, kimniń qara ekenin jurt bilsin. Osymen barlyq daý sheshiledi degen úmittemin. Tezirek jaýap kútemin. Sálemmen — Men».

Hatty jazyp bitirgesin úsh buryshty etip orap, hat tasıtyn kepterlerime senim artyp Júrekke joldap jiberdim. Kóp keshikpeı odan úshbý sálemin arqalaǵan jaýap hat keldi. Basyn shaýyp alsa da pikirinen taımaıtyndyǵyn, biraq «dýelge shaqyrýdyń» óte sátti usynys ekenin aıtypty. Ýaqytyn osy jeksenbige belgilepti. Hattyń osy tusyn qyzyl sıamen jazyp, tarıh jáne adamzat ómirinde «Qandy jeksenbi» degen atpen qalady depti. Muny Júrektiń kekesini dep túsinbeseń, ekeýmizdiń aramyzdaǵy jeke máseleniń ózgelerge, qala berdi tarıhqa qandaı qatysy barlyǵyn bilmedim. Kezdesýge aspan men jerdiń ortasy — alyp keńistikti tańdapty. Barlyq aıtqandaryn maquldadym. Meniń de sarǵaıa kútkenim osy edi. Esemdi jibergim kelmedi. Belgilengen kúni ekeýmiz keńistikte jolyqtyq. Qoldarymyzda myltyq. Betpe-bet turmyz. Maǵan jaqtyrmaı qarady. Dýeldiń sharty boıynsha bir-birimizge jon arqamyzdy berip, adymymyzdy sanamalap júre berdik. Dál tıgizý jaǵyn oılap kelemin. Tánimdegi bólshekten sharasyz kúıde jeńilgenim uıattyraq is. Júrek te solaı oılaıtyn bolýy kerek. Sol jaǵymnan bireý sybyrlady. Eshkim kórinbese de gújildegen bir daýys anyq estildi. «At, oqystan atyp jiber. Ózine de sol kerek» degen belgisiz daýys úzdikken saıyn suq saýsaǵym shúrippege jaqyndaı berdi. Jalt buryldym. Júrek sol qalpynda ketip barady eken. Qaraqustan kózdep atyp jiberdim. Burq etken tútinnen soń qalyqtaı sulap jatqan Júrekti kórdim. Tanaýymdy oq dáriniń ısi jaryp barady. Myltyǵymdy jerge qaraı laqtyryp jiberdim. Tómenge kóz tastadym. Jerdegiler abyr-dubyr. Aspandy qaqyrata naızaǵaı oınady. Jańbyr tópeledi. Jańbyr emes, qan jaýyp tur. Álde, meniń kózim qanǵa tolyp ketken. Bireýleri aspannan myltyqtyń túskenine máre-sáre qýanyp, adam qolymen jasalǵan zattyń Allanyń buıryǵymen jerge jetkenin, tylsym álemnen ushyp kelgenin jaqsylyqa balaýda. Olqysynǵandary «budan da qýatty qarý bere gór» dep jalbarynady. Taǵy bir top aspannan júrektegi ımanǵa nur quıatyn tórt kitaptyń túskenin estigenimen, sol nurdy, ımandylyqty zulymdyqqa bastaıtyn ot-qarýdy kórip, jaǵalaryn ustaýda. «Súrinip-jyǵylyp aqyrzamannyń jetkeni-aý» dep joramaldaıdy. Asyǵys adymdap, Júrektiń janyna jaqyndadym. Kózim qaraýytyp, janyna sylq etip otyra kettim. Basynan demedim. Nege ekenin bilmeımin, ony ólimge qımadym. Ol: «Báribir bir múddege toǵysý» dep bir aýyz tilge keldi. Júrek sóndi. Máńgilikke baıyz taýyp, tynystap jatty. Adam aıaǵy baspaıtyn jerge aparyp, óz qolymmen jerledim. Meniń oıymsha, eger adamdar onyń múrdesin izdep jatsa Shyńǵys hannyń molasyn izdegennen beter sandalyp, sergeldeńge túsýi tıis.

Jerge tústim. Bári sap tyıylǵan. Kún de ashylypty. Opasyzdyq dertiniń Menen nemese Júrekten ushqyndap taraǵanyn ańǵara almadym. Sózsiz sol jaǵymdy kináladym. Qaqpanǵa túsken arlan qasqyrdyń aıaǵyn shaınap tastap, shoınańdap kete beretin essiz hám aqyldy erligi boıymdy qysyp, sol qolymdy kútir-kútir shaınadym. Aıaýsyz tisteledim. Aınalamdy qorshaǵan qalyń adam eshteńeden qapersiz. Ortasynda qylmysker — Men kelemin. Júreksiz.

---