InfoHub Logo

Aqynnyń tutas bir álemge aınalýy kez kelgen talant­tyń, tipti, keıde tegeýrindi talanttyń da mańdaıyna bite bermeıtin qubylys. Árıne, aqyn tutas bir tvorchestvolyq álemge baǵy janyp, joly bolyp ketkendikten nemese áldeqandaı jelep-jebeýshilerdiń qolynan tartyp, qoltyǵynan demegendiginen aınalmaıdy. Óıtkeni aqyn ol tvorchestvolyq álemdi óziniń talant, zeıin, zerde, ilim-bilim, mańdaı ter qýatymen dúnıege keltiredi. Shynynda ol tvorchestvolyq álemniń tutas bir tabıǵatyn, aýa raıyn, kóli men shólin, qysy men jazyn, qysymy men qyzýyn túzip,jaratylysqa aınaldyrý ońaı sharýa emes. Ondaı jandy jaratylysty ǵumyr boıy tolastamaıtyn qýatty tvorchestvolyq tolǵaq qana dúnıege keltire almaq.

Arǵy-bergi qazaq óleńindegi at tóbelindeı juldyzdy shoǵyrdyń ishinde Farıza Ońǵarsynova atty tutas bir tvorchestvolyq álemniń de bar ekeni aıdaı aqıqat. Ol álem, árıne, jylyǵa orap, jumsaǵyn aldyna tartyp, seni boıkúıez, beı-jaı kúıge túsiretin, bir sátke bolsyn ótkenińdi umyttyryp, erteńińdi esten shyǵaratyn kógiljiń aspan astynda kóz ben kóńildi qatar arbap kósilip jatqan kókoraı shalǵyndy álem emes. Ol álem — daýyl turǵyzyp, dabyl qaqtyryp turǵan álem. Ol álem — sharpylystar men tartylystardan, qaqtyǵystar men soqtyǵystardan, bulqynystar men silkinisterden turatyn álem. Iaǵnı ol tvorchestvolyq álemniń klımaty — tóbeńnen sebezgilep sáýle tógip, álsin-álsin aspannan jańbyr búrkip, tabanyńa shúıgin shalǵynnyń ulpa mamyǵyn tósep, janyńdy jadyratyp, rahatqa bóler sýbtropıkalyq jibekteı jumsaq klımat emes, ol tvorchestvolyq álemniń klımaty — ańqańdy keptirer aptap pen ańyzaqtan, qutyńdy qashyrar qubylǵan boran men saqyldaǵan sary aıazdan turatyn sýbkontınentaldi qatal klımat. Sondyqtan da onyń poezıasy — óz oqyrmanynyń kóńilin aýlap, kishkentaı kirbiń-renishin jýyp-shaıam dep sylap-sıpap, báıek bola qalatyn elgezek poezıa emes, qaıta qalǵyp ketken oqyrman kóńilin alaı-dúleı etip, astan-kesteńin shyǵaratyn, kirbiń-renishin kúl etip ushyryp, onyń jan júregindegi jarany qandaýyrmen qanyn sorǵalatyp turyp sylyp tastaıtyn adýyndy poezıa.

Ajalmen aıqasqan sátte
Qyrshyn jas kóz ilgenin kórip,
ótkinshi sezimderdi kórip,
keshegi dospyn degenniń
mınýtta jeringenin kórip,
kimnen ósh alarymdy bilmeı,
kimderge kiná taǵarymdy bilmeı,
aldyńa lapyldap kelem,
jarylýǵa jaqyndap kelem.

Aqyn jany quıyndaı úıirilgen qubylystarǵa toly. Ol qasqaǵym sátte qyrshyn jastyń kóz jumǵanyna qaıǵyryp, ótkinshi sezimniń órtine sharpylyp, opasyzdyqqa opynyp úlgerdi. Endi ol óleń bop quıylmaq...

Biz bul maqalamyzda sol Farıza Ońǵarsynova atty óleń — álemniń boıynda júrip jatqan jandy qubylystardyń keıbir sátterine kóz jibermekpiz.

Farıza Ońǵarsynova da jurttyń bári sekildi ádebıet tabaldyryǵyn el men jer, áke men ana, tabıǵat pen tirshilik, erlik pen eńbek, ómir men taǵdyr, dostyq pen mahabbat sıaqty aqyndar qansha jyrlasa da tozyp tot baspaıtyn, kónerip, kómeski tartpaıtyn atamzamannan beri kele jatqan ejelgi taqyryptardy jyrlap attady. Taǵy da, ol taqyryptar dástúrli kanonda — sert pen senim, ańsaý men saǵynysh, maqtanysh pen súısiný negizinde jyrlandy.Biraq osy taptaýryn nusqaýdyń tar kóılegin kıip alǵan sol alǵashqy óleńderdiń ózinde bir bulqynǵan kúsh, arnasynan asyp tógilgeli turǵan aǵys, qajyrly qaırat, adýyn minez seziletin. Aqynnyń talant tabıǵatynan ses berip qalatyn osy bir qasıetter ásirese mahabbat taqyrybyna arnalǵan óleńderinde erekshe kózge tústi.

Shynyn aıtý kerek, Farıza Ońǵarsynovaǵa deıin qyz-kelinshekterimizdiń de mahabbat taqyrybyna arnalǵan óleńderi, negizinen, bir qalyptan shyqqandaı bir-birinen aýmaı jatatyn. sondyqtan da ol óleńder adam janynyń tabıǵı sezimine emes, zavodtyń ónimine kóbirek uqsaýshy edi. Jasandylyq. Shtamp. Ol kezderdegi óleńderde eki jas qalaı da tolysqan aı astynda qol ustasyp, jymyńdaǵan juldyzdardyń sáýlesi túsken kól ústinde qaıyqpen qydyryp, quıyp turǵan jańbyr astynda qushaqtasyp, syldyraǵan bulaq basynda kezdesip, sybdyrlaǵan japyraq astynda súıisip turatyn. Ózgeris bolǵan jaǵdaıda da, tek olardyń orny aýysatyn da, sózi men isi sol qalpynda qalýshy edi. Sonymen birge, qyzdarymyz ol óleńderde tym ımenshek, tym buıyǵy bop keletin. taǵy da ol ımenshektik pen ol buıyǵylyqty ıbalyq pen izetke telip áspettep baǵýshy ek. Sodan baryp mahabbat taqyrybyna arnaǵan óleńderimizde lakke malyp alǵandaı jyltyr sóz, maılap qoıǵandaı kúlimdegen kóz qaptap ketti. Osy biriniń aýzynan biri túskendeı «djentelmender» men «bıkeshter» obrazdary biz úshin úırenshikti obrazdarǵa aınala bastaǵan-dy. Tipti, ol óleńderdegi mahabbat dramalary da (aırylysý, rejisý) birer jattandy arzan senalarmen bastalyp, aıaqtalyp jatatyn. Osy sireý-sireý qardaı siresip jatqan shtampty alǵash buzǵandardyń sany ekeý bolsa, bireýi — Farıza, bireý bolsa — ózi.

Farıza Ońǵarsynova alǵashqy óleńderiniń birinde-aq «syılasýdan taǵdyrdaı shyn mahabbat týmaıtynyn» kesip aıtty. Óıtkeni mahabbatqa aı astynda serýendep qaıtý emes, taǵdyr dep qarady. Sondyqtan da ol:

Shynymen bolyp júrse janyń ǵashyq,
Sen maǵan jalynbashy,
Tabynbashy.
Er minezdi jigitti unatady
Osy bir qaryndasyń, —

dep ábden mezi qyp bara jatqan áligindeı sharttylyqqa qarsylyq kórsetti. Bul «siz», «biz» dep syzylyp, qylymsyp turǵan jasandy sóz, jattandy sóz,jattandy qylyqqa qarsylyq bolatyn. Aqynnyń mahabbat taqyryby óleńderindegi lırıkalyq keıipker oqyrman kóńiline asaý minez, shalt qımyldyń adamy bolyp endi. Onyń ádemi sózderge jany qas, onyń «súıeri — ashshy shyndyq». Sondyqtan da onyń jany «júrektiń jalynymen súıgize alatyn jigitti» qalaıdy. Mine, ol lırıkalyq keıipker de ómirdiń san taraý tarmaǵynan, tar jol, taıǵaq keshýlerinen ótti. Eseıdi. Ol mahabbattyń qyzyǵynan góri, azabyn kóbirek tartty. Biraq moıyp, jasyǵan joq. Deı turǵanmen...

Qýanyshty mendegi
seniń qaıǵyń ýlaıdy.
Eshbir adam jerdegi
bilmeıdi bul muń jaıly.
Súıse, baqyt emes pe —
men bireýge táttimin.
Túsesiń de sen eske,
sap bolady shattyǵym.
Aıaz sharpyp deneni
súıgen bolam beker kep.
Seni izdegim keledi,
qaı jerde otyr eken dep.
Sen jaıly oıdy jasqadym,
qalmasyn dep ol bilip.
qushaǵynda basqanyń
seni oılaımyn. Sorlylyq.

Ómirde eń bolmasa «ıks pen ıgrekti» qosatyn algebramen de emes, eki men ekini qosatyn arıfmetıkamen ólshep úırenip qalǵan beıshara pedant pen adam janynyń ıirim-qaltarystaryndaǵy sezim quıylystary men qubylystarynan beıhabar, tońazytqyshtan shyqqandaı qara muzdaı sup-sýyq, sezim ataýlydan jurdaı moralıst úshin bul óleńdegi lırıkalyq keıipkerdiń minezi — qaýipti minez. Biraq ol qaıdaǵy bir beıshara pedanttar men qaıdaǵy bir temir-mı, temir-júrek moralısterden qorqyp, jan-syryn jasyryp, búkil bolmysyn búgip qala almaq emes. Onyń jan-syryn jasyryp, bolmysyn búgip qap, óleń aldyna kúnaǵa batar jaıy joq. Óıtkeni ol úshin óleń — ar men ojdan sózi. Al ar men ojdan aldynda syryn jasyryp, bolmysyn búgip qalsa, onda onyń kim bolǵany?! Onda onyń aqıqat, shyndyq aldynda qıanat jasaǵany da. Al aqıqat pen shyndyq ylǵı da kózben kórip, qolmen ustaıtyndaı qasań faktiden turmaıdy. Keıde ol osyndaı kózben kórip, qolmen ustaýǵa bolmaıtyn ishki alaı-dúleı arpalysqan sezim faktilerinen de turady.

Biraq bul óleńge qarap Farızanyń lırıkalyq keıipkeri ekiudaı seziminiń ortasynda órtenip júrgen jan eken dep oılap qalýǵa bolmaıdy. Ol sol bir qıyn, qubylmaly sátten tez arylǵan. Endi ol burynǵysynan da batyl, burynǵysynan da jigerli:

Kerek emes mekerlik, aıla maǵan:
Súıem seni seskenbeı aınaladan.
Mensiz sezbeı, uǵa almaı qalasyń sen —
qaıda júrsiń, turǵanyń qandaı alań.
Bireýler bar seskenip aıaq bassa,
bireý kórip tur ma dep taıǵanaǵan.
Jaltaqtama solardyń barlyǵyna,
Tirligińdi bir ózim jaılap alam.
Aq sezimdi aldyńa seldetemin,
Tek sen shydar ma ekensiń.... qaıdam, oǵan...

Lırıkalyq keıipker óz sezimin aıtqanda nege sonshalyqty batyl, al jigit sezimine kelgende nege úrgelek? Bul da ómir. Bul da taǵdyr...

Jalpy, Farıza Ońǵarsynova mahabbatty báz bireýlerdeı tatqan saıyn tata bergisi keletin qyzyqty tátti dáýren, júrgen saıyn júre bergisi keletin saýyq-saıran kezeńi dep qarastyrmaıdy. Tipti ol ony belgili bir kezeń men dáýrenge bólmeıdi de. Óıtkeni ol mahabbatty búkil adam ómiriniń ǵumyrlyq jan serigi dep uǵady. Bul jerde áńgime seniń súıgenińe qosylǵan, qosylmaǵanyńda emes. Bul jerde áńgime seniń mahabbatsyz ómir súre almaýyńda. Iaǵnı aqyn sen súıgenińe qosylsań, mahabbat bar da, al taǵdyr-talaıyńnyń qalaýymen súıgenińe qosyla almasań, seniń boıyńnan da mahabbat qurıdy degen toǵyshar, egoıstik pikirge bar bolmys-bitimimen qarsy.

Farıza Ońǵarsynovanyń tvorchestvosynda aıtpaı ketýge bolmaıtyn taǵy bir kezeńdi sala bar. Ol — tarıhı tulǵalar men óz kókireginde qorytqan taǵdyrlar arqyly dúnıege keltirgen qazaq áıelderiniń rýhanı portretteri. Ol portretter baq pen sordyń, muń men qýanyshtyń, úmit pen kúdiktiń, nala men shattyqtyń, ý men baldyń, kóz jasy men kúlkiniń, ashý men sabyrdyń, kóleńke men kúnshýaqtyń, kek pen keshirimniń kontrasty boıaýlarymen salynǵan.

Biz bul jerde Aqbóbek, Maıra, Saralardyń rýhanı portretterin az-kem jınaqtap qarastyryp kóreıikshi. Ol tarıhı tulǵalardyń qaı-qaısysy da óz basynan ótken aýyr hal, tartqan taýqymetterin saýsaǵyn búgip sanap, olardy saǵan belgili qashyqtyqta turyp baıandap jatpaıdy. Olar senimen aralyqtaǵy qashyqtyq — dıstansıany tas-talqan etip, sol áleýmettik teńsizdikter men alysyp-arpalysqan, nalyp-kúıingen, bulqynyp-burqanǵan qalpynda seniń ishki dúnıeńe enip ketedi. Óleńdi odan ári oqı berseń, óziń de Aqbóbek, Sara, Maıra bop sóılep ketkenińdi ári-beriden keıin ańdamaı qalasyń. Sen endi birte-birte ómirge, zamanǵa sol Aqbóbek, Sara, Maıralardyń kózimen qaraı bastaısyń. Budan da dálirek aıtsaq, olar sen arqyly sóılep, sen olar arqyly óleń oqyp turǵandaısyń.

Aqbóbek:
Qusa bop ótse, qyzdary eldiń sáni me,
Halqym-aý, qalaı tózgeniń!
Aldamshy eken ǵoı mynaý jalǵanda bári de,
Mahabbatymnan ózgeniń.

Sara:
Ádilet ketse handardan,
halqyna shattyq az shyǵar,
jazyqsyz kózden jas shyǵar,
birligi taıyp basynan,
irmekti sútteı ashyǵan
abyroıy eldiń shashylar,
jaýlary taptap basynar.

Maıra:
Bolǵanmen jyrym — jaqut, ánim — asqaq,
almastaı ómirimniń ári qashpaq, —
shyrqaıtyn sandýǵash ún saıraı almaı,
jyr kóshin bara jatsa jaby bastap!....

Ókinishtiń órti, yza men nalanyń úni, ýaqyt pen zamannyń rýhy sińgen bul joldarda seniń de toryǵyp, jabyqqan jan-júregińniń nazy, bulqynyp aqqan qan tamyrlaryńnyń sazy bar ekeni sózsiz. Asyly, naǵyz aqynnyń keýdesinde el men jerdiń rýhy uıa salatyn bolsa kerek. Aqyn júregin jaryp shyqqan jyrdan sen óz júregińniń lúpili men óz qan tamyrlaryńnyń aǵysty sarynyn estısiń, bálkim, sondyqtan.

Farıza Ońǵarsynova da — dál sondaı keýdesinde el men jerdiń júregi soǵyp, janyna el men jerdiń rýhy uıa salǵan aqyn.

Aqyn álgindeı tarıhı tulǵalarǵa aınalyp ketken Aqbóbek, Sara, Maıralardyń rýhanı portretterin salyp qoımaıdy, sonymen birge solardyń kózimen sol bir zaman men ýaqyttyń keskin-kelbetin, dálirek aıtsaq, obrazyn da somdaıdy.

Farıza, sondaı-aq, esimderi «qos ishekten shyǵatyn» bir únge aınalyp ketken, «alaý kóńilderi bozbalanyń demine emes, soǵystyń jalynyna sharpylǵan» aıaýly Álıa men Mánshúkter jaıynda «tabysyna anasyndaı qýanyp» otyratyn Márıam Hakimjanova men «álemdi ánmen arbap tastaı alatyn» qudiretke ıe Bıbigúl Tólegenovalar týraly, dalasynyń «taǵdyryn, taýqymetin kóterip bara jatqan» Kámshat pen anasymen syrlasyp otyrǵan aqyn áıel haqynda jazǵan óleńderinde osy bir kredony Temirqazyq etip ustanady.

Bul jerde taǵy bir aıta ketetin nárse, Farıza Ońǵarsynova qazaq óleńiniń túr-úlgilerin barynsha keń qoldanǵan aqyn. Jalpy, Farıza jyrlarynyń o basta kindik qany dástúr topyraǵyna tamyp, sol dástúr topyraǵynyń qyzýy men qunaryn boıyna molynan sińirip erjetkenine búginde kóz jetkizý qıyn emes. Qasıetti jerimizdiń qara topyraǵynda armansyz aýnap-qýnap ósken tula boıy qazaqy qajyr men qaırattan turatyn ol kúnsindi qyzý óleńder búginde óziniń el aldynda áleýmettik, mádenı, rýhanı mindetterin atqarýda.

Qazir de Farıza Ońǵarsynova — dástúrli poezıamyzdy odan ári jalǵastyrýshy irgeli aqyndarymyzdyń biri. Bul jerde oraıy kelip turǵanda bir máseleniń basyn ashyp alǵanymyz durys. Bireýler dástúr jalǵastyrýshy degen sózdi tym ushqary túsinedi. Olardyń túsiniginshe dástúr jalǵastyrýshy aqyn — óleńdi belgili bir dástúrlerde, ulttyq kolorıtpen jazatyn aqyn dep biledi. Bul — tym saıaz túsinik.

Bizdiń túsinigimizde dástúrli aqyn — dástúrdi jańa mazmunmen, tyń obraz, tereń fılosofıamen, tosyn teńeý, jańa saz oralymdarymen baıytýshy aqyn. Olaı bolmady ma, onda ol — daıyn asqa tik qasyq! Onda ol — dástúr topyraǵynyń bar qunaryn boıyna qunyǵa soryp, obyp jatqan, biraq óziniń bereri joq, baryp turǵan asyrandy jatypisher. Al mundaılar, saq bolmasa, qunarly dástúr topyraǵyn azdyryp-tozdyryp, tuıaqkeshti etip, aqshańdaqqa aınaldyryp jibereri sózsiz. shynyn aıtý kerek, qazir qazaq poezıasynda jurtty eleń etkizerlikteı alyp kelgen bir obraz, bir teńeýi joq, biraq dástúrdiń eń qunarly shúıgin jerlerine qosyn tigip ap shalqaqtaǵan asyrandy jatypisherler kóbeıip ketti. Já, muny taǵy birde keń kósilip otyryp sóz etermiz. Biz negizgi áńgimemizge oralaıyq...

Jetpisinshi jyldardyń sońy men sekseninshi jyldardyń basynda Farıza Ońǵarsynova tvorchestvosy jańa bir kezeńge kóterildi deı alamyz. Al shyn aqyn kóterilgen jańa kezeń — qaı ýaqta da, qaı jaǵdaıda da — ádebıettiń de aıtýly sáti bop sanalyr haq. Olaı bolsa, ol kezeńdi aınalyp ótý, kóre tura kórmegensý tek aqyn aldynda ǵana emes, ádebıet aldynda da kúná bolar edi. Dál osy kezeńde aqyn da óziniń boıyndaǵy sol dúleı qýatty, tyń kúshti sezip, ómirge, tirshilikke basqasha qaraı bastady.

Endi úńilsem:
jer basqa, aspan da erek,
Kúshter de ózge júretin jasqap, jebep.
tegi, maǵan azabyn, aqiretin —
bárin, bárin qaıtadan bastaý kerek.

Osy tustaǵy Farıza Ońǵarsynovanyń óleńderi jarq etip tutanyp ketýge, lap etip órtenýge, burq etip qoparylýǵa daıyn turǵan qasıetterge ıe. Beınebir aqyn sózderdi ishki dúnıesine salyp qorytqanda, olarǵa tez tutanǵysh, tez qoparylǵysh bir elementterdi qosyp jiberetindeı. Sodan ba eken, Farıza Ońǵarsynovanyń árbir óleń joly qoparylystar men jarylystar týdyratyn bıkfort shnýrlaryn eske túsiredi. Bul jerde zańdy suraq týýy múmkin. Aqyn sonda kúıretýshi, qıratýshy kúshke ıe bolǵany ma? Dál solaı. Biraq onyń qıratý, kúıretý kúshi adam janynyń túpkir- túpkirine, jyqpyl-qýystaryna endep kirip, ony rýhanı jaǵynan iritip-shirite bastaǵan áleýmettik dertterge — menmendikke, opasyzdyqqa, nemquraıdylyqqa, nemkettilikke, ázázildikke, jaǵympazdyqqa, jaramsaqtyqqa qarsy baǵyttalǵan, dálirek aıtsaq, aqyn sózi — álgindeı áleýmettik dertterdiń adam janynyń jyqpyl-qýystaryndaǵy uıalar men kúrkelerin órtep. qoparardaı qudiretti qýatqa ıe. Taǵy da, aqyn ol órt pen qopyrylysty ózgeden emes, ózinen bastaıdy.

O bastan bergi shetin isterim,
elemeı kózdiń eti de iskenin,
toıǵanym tasyp...
solardan búgin
boıyma sińbeı otyr ishkenim.
Keýdeńdi qysqan menmendikterdiń
talqandap qursaý-bekinisterin,
órteńder meni, ókinishterim!

Mine, aqyn óz boıyndaǵy qursaý-bekinisterin talqandap. olardy órtke berip otyr.

Biz keıingi kezde azamattyq degen sózdiń de qunyn túsirip, qýatyn álsiretip alyp júrgendeımiz. Biz qóbine-kóp azamattyq degen sózdi minbege shyǵyp alyp jurttyń bárin jaqsy bolýǵa úgittep, durys júrip-turýǵa shaqyryp, japyryp jumys isteýge úndeıtinderge qoldanamyz. Sóıtip, biz azamattyq degen uǵymǵa tym jeńil mindet júktep qoıǵandaımyz. Qazir bizdiń áleýmettik ómirimizde «árkim ózinen bastaý kerek» degen sóz jıi atylady. Úlken maǵynaǵa ıe sóz. Biraq ózinen bastap júrgen adamdy kórip júrmiz be? Olar kóp pe, az ba? «Ózinen bastaý» degen sóz tek jumys isteý ǵana ma? Múmkin, solaıda shyǵar. Biraq men óz basym «árkim ózinen bastaý kerek» degen sózdi, eń aldymen, árbir adam óziniń boıyndaǵy kemshiliktermen, óziniń boıyndaǵy áleýmettik derttermen aıaýsyz kúrese bilý dep bilem. Al biz óz boıymyzdaǵy kemshiliktermen, keleńsiz qubylystarmen kúresip júrmiz be? Óz boıymyzdaǵy sol kemshilikter men keleńsiz qubylystardyń atyn atap, túsin tústep, aıdaı álemge jarıa etýge bizdiń batylymyz jete me? Jetse, sen naǵyz azamatsyń! Óıtkeni bireýdiń boıyndaǵy kemshilikti, tipti, zaman men qoǵam boıyndaǵy keleńsiz qubylystardy aıtý búgingi tańda sonshalyqty qıyn emes. myqty bolsań, sen óz boıyńdaǵy kemshilikti aıtyp kór. Sonda ǵana sen naǵyz batylsyń, sonda ǵana sen naǵyz azamatsyń.

Farız Ońǵarysnova dál osyndaı batyl da, azammat aqyn.

Óleń jazam ózimshe danyshpansyp,
Jandaı menen basqaǵa namys tańsyq.
Jaramaımyn sóıtsem de qulap jatqan
Saz balshyqtan alýǵa tanysty arshyp.
Júrsem deımin jurt jetpes baǵany alyp,
qarsy kelmes ómirde maǵan anyq, —
bireýlerdi jıyp ap aınalama,
kósem bolyp otyram daralanyp.
Kóre tura jandardy eńbegi shyn,
kerdeńdeımin erekteı elden isim.
Qalý úshin adam bop, óz keýdemniń
menmendigin basa alsam — sol jeńisim!

Shynyn aıtý kerek, ózin ózi jurt aldyna shyǵaryp dál osylaı aıytpaý kezinde kóbimizdiń qolymyzdan kelgen joq, áli de kele qoıýy ekitalaı. Óıtkeni biz uzaq jyldar boıy tabıǵı minez qubylystaryn emes, áleýmettik dertti qubylystardy aqtaý úshin qoldanylyp kelgen «kemshilik kimde joq deısiń» degen toǵyshar prınsıptiń tasasyna tyǵylyp, sony panalap úırenip alǵanbyz... Iaǵnı osy bir shirik prınsıp arqyly ózimizdiń boıymyzdaǵy kemshilikpen kelisimge kelip, ol kemshilikti syrt kózden búrkep jasyryp, tipti, kerek kezinde ony qyzmetke jegip qoıatyn dárejege jettik. Al óz boıyndaǵy kemshilik, keleńsiz qubylystarmen kelisimge kelgen, olardy tumshalap, jasyryp baqqan jan basqa adam men zaman boıyndaǵy kemshilikterge de keleńsiz qubylystarǵa da kóz jumyp qaraıdy. Mine aqynnyń almastaı ótkir aqıqatty aıtqan óleńinen alar tálim biz úshin osy.

Ózin kópshiliktiń aldyna shyǵaryp, shyndyqtıyń aptabyna kúıdirip, aıazyna tońdyryp shyńdap, shynyqtyryp alǵan aqyn endi adam men zamannyń tula boıyn jaılap bara jatqan áleýmettik keleńsizdiktermen anyq kúreske shyqty:

Qyzyqtyrmaı ózgeniń ataq, áni
júrgenimnen kóp ýdy tatam áli.
Dosyn satqan jandardan jırenemin,
Otanyn da ondaılar sata alady, —

dep kesip tastaıdy da:

Keı adamda qylyq joq aıar asa,
boıy bıik baqandaı, oıy alasy.
Bolmysymen turý joq, júre almaıdy
betterin de, mánin de boıamasa.
Biraq olar keńeıtip jıi órisin,
taýyp ala qoıady súıenishin.
Olar solaı. Olarǵa qol soǵatyn
jandar úshin órtenip kúıedi ishim, —

dep kúızeledi.

Ádiline júginsek, ár sózden seziktenip, ár útirden kúdiktenip, ár bir áripti ejiktep oqyǵan tosqaýyly kóp keshegi toqyraý zamanynda Farıza Ońǵarsynova syndy aqıqatty aıqaılap, shyndyqty shyryldap aıtqan aqyn kemde-kem. Bul rette ol taımas tabandylyq kórsetti. Bul joldan ol:

Jylap jatam, tósekten turam jylap,
jeńildik joq janyma munan biraq, —

dep kúıinse de qaıtqan joq. Qaıta, burynǵydan da shıryǵyp, burynǵydan da ójettene tústi. Solaı bola tura, aqynnyń aýzyn ashqyzbaǵan únsizdik kezeńge degen, buryn aıtylmaı kelgen oılaryna degen ókinishi qandaı demeńizshi! Aqyn qasiretine qabyrǵań qaıysady:

Perishtesip, adalsyp júrgenimmen,
sozǵan bolam qolymdy kúlgen bolyp.
oı-balamnyń talaıyn tunshyqtyryp,
búrisemin tyshqandaı inge kirgen.
Týǵyzýǵa oıymnyń jalqylaryn
uıatsyndym, qoryqtym, qaltyradym.
Sábılerin jerlegen ana syndy
Jer betinen jaı tappaı sharq uramyn.

Qansha oıy men sózin jerge berip, «jer betinen jaı tappaı sharq urǵan» anany, rýhanı anany kóz aldyńyzǵa elestetińizshi. Sózi men oıyn sábıindeı kóretin aqyndy rýhanı ana demeı, ne dersiń! Olaı bolsa, onyń qasiretin bar jan-tánińmen egilip, ezilip sezinbeý múmkin be?

Jalpy Farıza Ońǵarsynova jyrlarynda qaıǵy-qasirettiń sýyq lebi sezilip turady. Aıdyń kúnniń amanynda aqyndy alyp bara jatqan ol ne qasiret deısiz ǵoı. Ol — manadan beri aıtyp otyrǵan adam men zaman boıynan merez bop jabysqan áleýmettik dertter. Ázir ol dertter bar bop turǵanda aqyn ózin qaıǵysyzben, qasiretsizben dep aıta almaq emes. tipti, ol óziniń baqytyna da osyndaı qaıǵy-qasiret arqalap júrip qol jetkizgen. Endi ol óz baqytyn qaıǵy-qasiretten bólip ala almas halde.

Meniń baqyttylyǵym sol jalǵanda — qasiretten turady baqytym da!

Halyqtyń, adamnyń, zamannyń rýhanı tazalyǵy úshin bitispes kúreske shyqqan naǵyz azamat aqyn ǵana osylaı sóıleı alsa kerek.

---