InfoHub Logo

Baıaǵy zamanda bir han bolypty. Hannyń jalǵyz balasy bolypty, dáýleti sonsha - bir ózennen toqsan myń jylqy sýarady eken. Jylqylaryn qaıda sýarsa da sý shaq kelmepti. Kúnderdiń kúninde han bir jerden ekinshi jerge kóship, basqa bir qudyqqa qonys aýdarypty.

         Álgi qudyqtyń qansha jyl sýarsa da sýy taýsylmapty, móldirep shyǵady da turady eken. Han bul qudyq bir qasıetti qudyq eken dep, qudyqqa kelgen saıyn bir tý bıe tastap ketip otyrady eken. Birneshe jyl ótken soń, han qatty aýyryp, óler aldynda balasyna aıtady:

         — Balam, sen osy qudyqqa barǵan saıyn bir tý bıe tastap ketip júr, umytpa, ózi bir qasıeti bar qudyq, – deıdi. Ákesi ólgen soń, bala ýázirdiń balasy ekeýi aqyldasyp, munyń ne keremeti bar eken dep oılaıdy. Hannyń balasy aıtady:

         — Sen ne de bolsa, osy qudyqqa tús, osynyń bir keremeti bar shyǵar, áıtpese, qudyqqa jylyna bir tý bıe tastap ketemiz, nege ol sasymaıdy? – deıdi.

         Sóıtip ýázirdiń balasyn shyńyraý qudyqqa túsiredi. Bala túsip, qudyqtyń túbinen bir tas kóredi. Álgi tasty aýdaryp qarasa, ar jaǵy jap-jaryq, keń bir dúnıe eken. Bala aralap ketedi, bir jerge kelse, alty qanat aq otaý tur eken, ishine kirip barsa, úlde men búldege oranǵan qyryq sulý qyz otyr, olardyń ortasynda bir qyz mamyq tósektiń ústinde uıyqtap jatyr eken. Bala qyryq qyzdan munyń jaıyn surady. Sonda qyzdardyń aıtqany:

         — Bul qyz - peri patshasynyń qyzy, eger kimde-kim qyzdy ózine jar etip alǵysy kelse, qyzdy tizesine uıyqtatyp, oıatarlyqtaı úsh áńgime aıtyp berse, qyz soǵan tıedi, – deıdi. Ýázirdiń balasy qyzdy alýǵa nıet qylyp, oıatpaqshy bolyp, ne qyzyq áńgime aıtsa da qyz oıanbapty. Sonan soń bala qudyqtan shyǵyp, hannyń balasyna bolǵan ýaqıǵany baıan etedi. Endi hannyń balasy qudyqqa túsedi. Baıaǵy otaýǵa kelip, qyzdy tizesine jatqyzady da áńgime aıtýǵa kirisip, birinshi áńgimesin baıan qylypty.

         — Baıaǵy zamanda bir baıdyń úsh balasy bolypty. Baı bir kúni eń úlken balasyn shaqyryp alyp, bir túıe júk berip, «osyny bazarǵa aparyp satyp, pul qyl da qalaǵan nárseńdi al,» – deıdi. Bala aparyp satyp, bir aına alady. Onyń qasıeti jerdiń júzin túgel aldyńa ákep kórsetedi eken. Ekinshi kúni ortanshy balasyn qanshama dúnıemen bazarǵa jiberipti, ol satqan dúnıesine bir ǵajaıyp kilem satyp ákeledi. Ol kilemniń qasıeti sol, ústine otyrsań boldy, qalaǵan jerińe ushyp barady eken. Baı endi eń kenje balasyn jibergen eken, ol baryp bazardan bir taıaq satyp ákelipti. Sóıtse, ol ólgen adamdy qolma-qol tiriltetin taıaq eken. Bir kúni úsheýi jınalyp otyryp, aınadan qarasa, bir jerde hannyń ólgen bir sulý qyzyn qabirge qoıǵaly jatyr eken, úsh jigit kilemge otyryp alyp, saǵatynda ushyp baryp, qyzdy tiriltip alady. Endi úsheýi qyzǵa talasady. Aınasy bar jigit aıtady:

         — Eger meniń aınam bolmasa, ólgen qyzdy qaıdan kórer edińder? – deıdi.

         Al, kilemi bar jigit aıtady: «Eger meniń kilemim bolmasa, oǵan qalaı jyldam keler edińder, sender kelgenshe kómip qoıar edi ǵoı», – deıdi. Úshinshi jigit aıtady: «Eger meniń taıaǵym bolmasa, kelgenmen, kórgenmen ne bitirer edińder, qalaı tirilter edińder?» – deıdi.

         — Al, qyzdar, osy qyzdy endi úsheýiniń qaısysyna buıyrasyńdar? – deıdi jigit. Qyryq qyz taba almaıdy, jigitke: «Ózińiz sheshińiz», – deıdi. Sonda jigit: «Men aınaǵa buıyrar edim», – deı bergende, uıyqtap jatqan qyz ushyp turyp: «Joq, men taıaqqa buıyramyn, sebebi ol taıaq tiriltpese, ólgen qyz kimge kerek», – deıdi. Sóıtip qyz bir oıanyp, qaıta jatyp uıyqtapty.

         Osydan keıin jigit ekinshi áńgimesin bastapty.

         Bir jigit bir arqa shóp arqalap kele jatyp, bir eshkige kezdesedi. Jigit eshkini ertip alyp kele jatsa, bir qasqyr álgilerge joldas bolamyn dep birge erip júredi. Olar biraz júrgen soń bir darıaǵa kelip jetedi. Darıadan óteıin dese, qaıyqqa eki kisiden artyq syımaıdy eken. Jigit ne isterin bilmeıdi. Eń aldymen shópti alyp shyǵaıyn dese, qasqyr eshkini jep qoıady, qasqyrdy alyp óteıin dese, eshki shópti jep qoıady. Al, eshkini alyp óteıin dese, eshkini aparyp qoıǵasyn, qasqyrdy alyp shyǵyp, shópke ketkende, qasqyr eshkini jep qoıady. Al eshkiniń janyna shópti qoıyp, onan soń qasqyrdy áketeıin dese, eshki shópti jep qoıady. Al, osyny darıadan qalaı, qaıtip ótkizer edińizder? - degende, qyzdar shatasyp, biri bylaı dese, biri olaı deıdi. Uıyqtap jatqan qyz ushyp turyp: «Men bylaı ótkizer edim, – deıdi. — Men, eń aldymen, eshkini alyp shyǵar edim, sonan soń shópti alyp shyǵyp, eshkini ózimmen darıadan qaıta ótkizip tastap, qasqyrdy shóp qalǵan jaǵaǵa ótkizer edim, sonan soń baryp eshkini alyp óter edim», – dep, qyz ekinshi ret oıanyp, qaıta jatady.

         Endi jigit úshinshi áńgimesin baıan etedi.

         Baıaǵy zamanda kempir men shaldyń bir balasy bolypty. Bir kúni úsheýi bir jerden kele jatqanda, bala at basyndaı altyn taýyp alypty. Ony bala kótere almaǵan soń, ákesi kóterip ákeledi de kempirge saqtaýǵa beripti. Bir kúni otyryp úsheýi altynǵa talasady. Sonda bala aıtady: «Eger men tappasam altyndy qaıdan alar edińder?», – deıdi.

         Ákesi aıtady:

         — Eger men kóterip ákelmesem, qaıtip ákeler edińder! – deıdi. Sheshesi aıtady:

         — Eger men saqtamasam, bul altyn osy kúnge sheıin turar ma edi? – deıdi.

         Al, sheshińder, altyndy osynyń qaısysyna berer edińder? – deıdi jigit. Qyryq qyz sheshe almaıdy. Sonda uıyqtap jatqan qyz oıanyp: «Men altyndy saqtaǵan sheshesine buıyrar edim, sebebi bala jas bolsa da óz betimen kúnin kóredi, ákesi de qaıratymen kúnin kóre alady. Al, sheshesi, ári kári, ári qaıraty joq, kúnin kóre almaıdy, sondyqtan men sheshesine buıyramyn!» – dep, úshinshi ret oıanyp, ýáde boıynsha qyz hannyń balasyna tıedi.

         Sóıtip, olar mal-maldanyp, jan-jandanyp, muratyna jetipti.

---