InfoHub Logo

Jazǵyturym Túrkistan, Buharaǵa júrip bara jatqan Rossıanyń barlyq áskeriniń bastyǵy joldas Kanevpen qazaq áskerin jasaý retinde Orynbor vokzalynda bizdiń Qazaqstannyń úkimet adamdary sóılesken edi. Bul týraly «Eńbekshi qazaq» gazetiniń bir nómirinde jazylǵan-dy.

Kamenev qazaq áskerin jasaýdyń ýaqyty jetkendigin maquldap, áýeli áskerdi az-azdan jınap úıretýdi qoshtaǵan edi.

Qazaqstannyń aımaqtyq áskerı komısarıatynyń Máskeýge jibergen kisisinen jaqyn arada Orynborǵa habar keldi. Ol habarynda mynany aıtady.

«Jalpy Rossıa qyzyl áskerin bıleýshi joǵarǵy áskerı mekemesi qazaqtar úshin Qazaqstanda aımaqtyq tómengi ásker bastyqtaryn daıarlap shyǵaratyn shkola ashylýyna qarsy emes. Jáne orta ásker bastyqtaryn daıarlaıtyn Qazandaǵy musylmannyń áskerı shkolasyna qazaqtan 50 jigit alýǵa buıryq qyldy» degen.

Bul buıryq Orynborǵa Qazaqstannyń áskerı komısarıatyna kelisimen gýbernıaǵa 50 oryn bólinip jiberilmek. Ám qandaı jigit, qandaı jastaǵy, qandaı maǵlumaty barlyǵy kerek ekendigi jarıa qylynyp jiberilmek.

Ásker isin úırenip, jalpy eńbekshil tabynyń týynyń astyna shyndap kirý bizdiń qazaq eńbekshilderiniń zor maqsatynyń biri edi. Dúnıe eki jikke bólinip, bir jaǵyna baılar taby jasaq salyp, týyn tigip, ekinshi jaǵyna jalpy eńbekshilder taby jasaq salyp, týyn tigip, maıdan ashyp jatqanda, bizdiń qazaq eńbek shilderi nadandyqtyń arqasynda bilim retinde ózge halyqtardyń eńbek shilderinen qara úzip, artta qalǵanynyń arqasynda shyndap qolyna qarý-jaraq alyp quraldanyp, jalpy eńbekshil týynyń astyna baryp turyp, bolashaqtaǵy jalpy adam balasynyń baqytty turmysy úshin jaýyna baılar tabyna qarsy oq atyp, qylysh sermeı alǵan joq edi.

Árıne, ár jerde, biren-saran ýaq otrádta bolyp maıdanǵa shyqqan qazaq jigitteri de boldy. Biraq jalpy qazaqtyń eńbekshil taby tutas kirise alǵan joq edi.

Mundaı zor is bir-aq kúnde ózinen-ózi bolyp qalmaıdy. Birte bolmaq.

Buryn qazaq ásker dese úrkýshi edi. Endi jastaryn áskerge bermeı, sóıtip Rossıanyń jalpy eńbekshil tabynyń qyzyl áskerimen birge, solarmen qatar qoldaryna qarý-jaraq almaı qatarǵa kire almaıtynyn bildi. Kóp jerde ózi tilenip áskerge kirgen jastar bar.

«Zamanyń túlki bolsa, tazy bolyp shalyp qal»,—deıdi. Bul — aqıqat sóz.

Qazirgi zaman — jaýgershilik zamany. Dúnıedegi barlyq álem eki tapqa bólinip jaýlasyp, turmys, qojalyǵyna talasyp jatqan zaman. Bul qandy maıdan ashyp, beldesip kúresip jatqan eki tap qanyna, zatyna, týysyna qaramaı, turmysyna qaraı jiktelgen baılar taby ám eńbekshilder taby, qazirgi ýaqytta kúnde qan tógip, Germanıada bul eki tap soǵysyp jatyr.

Bolgarıada bul eki tap jasaq salysyp jatyr. Ám basqa jerlerdiń bárinde de bul eki tap kúshterin ólshep ańdysýda.

Mine, osyndaı jaýgershilik zamanda tazy bolyp shalyp qalý úshin qazaq eńbek shilderiniń jas azamattary jalpy ásker isin úırenýi kerek.

Bolmasa — shyndap qatarǵa kirý joq. Eńbekshil qazaq jastary ásker ǵylymyna umtylyńdar! Áıtpese, teńdik ám bostandyq quqyqtaryn paıdalana almaısyńdar! Qazanda berilgen 50 oryn bos qalyp júrmesin!

1923 jyl

---