InfoHub Logo

«Jas alash». Ámirhan Mendekemen áńgime.

5 maýsym, 2007 jyl

— Tem-aǵa, sizdiń sońǵy jyldardaǵy jazyp júrgen poetıkalyq-kórkemdik jaǵynan bolsyn, qoǵamdyq-áleýmettik jaǵynan bolsyn ári ótkir, ári tegeýrindi óleńderińizge, sondaı-aq ártúrli basylymdarda jarıalanyp júrgen suhbattaryńyz ben pýblısısıkalyq maqalalaryńyzǵa qarap, kóp jurt sizdi opozısıada júrgen shyǵar dep oılaıdy...

— Birden aıtaıyn, men opozısıada emespin. Eshqandaı partıaǵa da múshe emespin. Árıne, men bul sózderdi bıliktiń túıilgen qabaǵy men qyryn kózine iligip qalamaý degen qorqynyshtan aıtyp otyrǵam joq. Onyń sebebi mynaý: Budan birer jyl buryn «Túrkistan» gazetiniń tilshisine bergen suhbatymda aıtqam: «Eger sen bir partıaǵa múshe bolsań, onda sen meıli qala, meıli qalama, sol partıanyń shoqparyn kóterip, soıylyn soǵyp ketesiń de, basqa básekeles nemese qarsylas partıanyń durys isin de burys deýge yńǵaı turasyń, obektıvtilikten aıyrylasyń», — dep, sondyqtan men eshqandaı partıaǵa múshe bolǵam joq. Bolmaımyn da! Men qazir keıbir máseleler jóninde, ásirese qazaq halqynyń ulttyq múdde máseleleri jóninde bılikke de, opozısıaǵa da opozısıamyn. Zıaly qaýym ókilderiniń birer-jarymy bolmasa, kóbine-kóp bılik partıasyna da, opozısıalyq partıalarǵa da múshe bolmaıtyny sondyqtan. Mundaı pozısıa durysty burys dep, burysty burys dep, atyn atap, túsin tústep otyrý úshin qajet.

— Iaǵnı, eki jaqtyń da dattaıtyn jaqtarymen birge maqtaıtyn jaqtary da bar dep bilesiz ǵoı?

— Dál solaı.

— Ondaı bıliktiń qandaı maqtaıtyn jaqtary bar dep oılaısyz?

— Qarap otyrsańyz, búginde bılik degen jalpylama aıtylmaǵanmen, biz úshin ol uǵym jalqy uǵymǵa, ıaǵnı naqty bir tulǵany meńzeıtin uǵymǵa aınalyp ketti. Óıtkeni búgingi tańda bıliktiń tizgini de, tutqasy da bir-aq adamnyń, Nursultan Nazarbaevtyń, ǵana qolynda. Kezinde «partıa degenimiz — Lenın, Lenın degenimiz — partıa» dep bar daýyspen shyrqamaıtyn ba edik. Meıli, bireý qosylar, bireý qosylmas, birak, bárimiz kórip-bilip otyrmyz ǵoı, qazir de solaı, bılik degenimiz — Nazarbaev, Nazarbaev degenimiz — bılik.

Eshqandaı bura tartpaı, týrasyn aıtsak, Nursultan Nazarbaev, sóz joq, memleketimizdiń aıaǵynan tik turyp ketýine asa zor eńbek sińirip, kóptegen aýqymdy jumystar atqardy. Táýelsizdigimizdiń alǵashqy jyldarynda ol reforma jasap júrip respýblıkany ekonomıkalyk, áleýmettik tyǵyryqtar men daǵdarystardan alyp shyqty. Álgi áıtqandarǵa sol tústaǵy saıası sapyrylystardy, saıası dúrbeleń-dúbilisterdi qosyńyz. Nesin jasyramyz, Qazaqstannyń taǵdyry, ıaǵnı áýpirimdep júrip qol jetkizgen táýelsizdigimiz qyl ústinde turdy. Byrt etip úzilip ketse, qurdymǵa ketýimiz kádik edi. Sol tústaǵy prezıdenttiń eńbegi joıqyn boldy. Ustasyp júrip, tistesip júrip Qazaqstańdy sol daǵdarystardan da, sapyrylystardan da aman-esen alyp shyqty. Jalpy, adamnyń jady taqtaǵa jazylǵan bor sıaqty, tez súrtilip qalatyn bolsa kerek. Ásirese, toıynǵan kezde. Qazaqstan qazir, ne bolǵanda da, toǵaıdy. Umytshaqtyǵymyz sodan bolsa kerek.

Men ótken prezıdenttik saılaý tusynda ol kisi týraly «Egemen Qazaqstanǵa» «Er jigittiń ishinde at basyndaı sher óser» degen kólemdi maqala jazǵam. Sol maqalamda prezıdentimizdiń elimizdi ekonomıkalyq daǵdarystardan, saıası sapyrylystardan alyp shyǵýdaǵy eren eńbegin aıta kelip, qazaq memleketi úshin, qazaqtyń últtyk, múddesi úshin atqarǵan tórt eńbegine aıryqsha toqtalǵam.

Birinshisi, astananyń Aqmolaǵa kóshirilýi. Búl oqıǵany men strategıalyk. tarıhı uly oqıǵa dep bilem. Kez kelgen ýaqytta qoldy bolyp ketýi nemese daý-damaı, alaquıyn obektige aınalýy kádik aımaqty yń-shyńsyz baýyrymyzǵa kirgizip aldyq.

Ekinshisi, shekara máselesi. Bireý olaı, bireý bylaı desin, báribir shekaramyzdy bekitip aldyq. Búl da — úlken jeńis. Óıtkeni qazir biz shekara bólise almaı bir-birine alakóz bolyp otyrǵan elderdi kórip otyrmyz ǵoı. Ol daý-damaılardyń túbi nemen tynaryn qúdaıym bilsin.

Úshinshisi, «Mádenı mura» baǵdarlamasy. Ol da ultymyz úshin jasalynǵan ıgilikti is boldy. Tarıhyńdy, murańdy tanymasań, bolashaǵyńdy taný múmkin emes. Biraq bul ıgilikti istiń, átteń, nasıhaty da, jurtqa taralymy da kemshin soǵyp tur. Tek kóńilge demeý bolary, jınalǵan dúnıelerdi qaıta basyp shyǵarý isi úzdiksiz júre beretin proses qoı.

Tórtinshisi, oralmandardyń elge kelýine jol ashýy. Kvotanyń az bólinýine, kelgen aǵaıyndarǵa jóndi jaǵdaı jasalmaýyna, taǵy da basqa problemalaryna qaramastan, bul da prezıdenttiń aıta qalarlyqtaı eńbegi dep bilem. «Kósh júre túzeledi» degendeı, bul kósh te bara-bara túzý jolǵa túsip keter degen úmittemiz.

— Árıne, bul atqarylǵan isterdi joqqa shyǵarý qıyn. Sózimizdi basqa arnaǵa buryp almaı turǵanda, bir suraqty indetip bitirip alaıyq. Endi opozısıanyń maqtaıtyn tustaryna da toqtala ketseńiz...

— Bizdegi opozısıa jas. Onyń áli býyny bekip, súıegi qatyp kete qoıǵan joq. Opozısıanyń shyn máninde jarqyrap kóringen kezi «Aq jol» partıasynyń shańyraq kótergen tusy edi. Bárimiz de ol partıany úlken kúshke aınalar dep oılaǵanbyz. Biraq óz aralarynan jik shyǵyp, ókinishke qaraı, ekige jarylyp ketti. Sodan judyryqtaı jumylǵan kúshterin álsiretip aldy. Qaıta kóterilip keter me edi, eger Altynbek Sár-senbaıuly jaýyzdyqpen óltirilmegende. Bul qaza jurttyń bárine aýyr tıdi. Opozısıa Zamanbek Núrqadilovtiń ólimi tusynda da, Altynbek Sársenbaıulynyń qazasy tusynda da zor jigerlilik tanytty. Eshqandaı bultaqtamaı, eshqandaı jaltaqtamaı, joǵary jaqtan kóp nárseni prınsıpti túrde talap etti. Áli de talap etip otyr. Bolashaqta da talap ete bermek. Árıne, qazir de opozısıa qarap otyrǵan joq. Bıliktiń saıası bolsyn, áleýmettik bolsyn, qazirgi júrgizip otyrǵan jumystaryn úzdiksiz synǵa alýda. Maılap-saılap, sylap-sıpap jurtty aldarqatpaı, túbegeıli saıası reformalar júrgizý kerek ekenin tolassyz sóz etýde. Búkil Qazaqstan denesin órmekshinińtoryndaı sybaılas jemqorlyqtyń orap alǵanyn, ol tordan qutylmasaq elimizdiń múlde talan-tarajǵa túsip, tonalyp, sodan keıin áldekimderdiń artyna jutylyp ketetinin búkil dálel-dáıekter kóltirip, aıtýdaı-aq aıtýda. Qarańǵy jaǵy da, kóleńkeli jaǵy da joq ashyq demokratıalyq memleket quraıyq dep jatyr. Qazirgi júıe tusynda eshqandaı baǵdarlama, sonyń ishinde búkil qoǵam asa dilgir bolyp otyrǵan ınovasıalyq,-ındýstrıalyq baǵdarlama da eshqashan júzege aspaıdy dep dabyl qaǵýda. Olardyń bilim, densaýlyq salalaryn damytý jóninde qundy pikirleri bar dep bilem. Men óz basym osy talaptardyń kóbisine qosylam.

— Onda nege opozısıaǵa ótpeısiz?

— Bul endi plasınkanyń ekinshi beti. Taǵy da ol bet — men úshin, tek men úshin ǵana emes, kóp jurtshylyq úshin de eń basty beti. Iaǵnı, opozısıalyq kúshter búkil qazaq halqy úshin eń ózekti, eń kókeıkesti máseleni, ult múddesin múlde jyly jaýyp qoıǵan. Beıne bir ondaı másele joq sıaqty. Qarap otyrsań, bári de qabiletti, qaısar, bilimdi ári bilikti azamattar. Qazaktar.Biraq qazaq halqynyń ulttyq múddelerin aýyzdaryna alǵylary kelmeıdi. Árıne, ondaı opozısıaǵa, dálirek aıtqanda, ulttyq rýhtan jurdaı ondaı opozısıaǵa jalpy qazaq, birli-jarymy bolmasa, ermeıdi. Mine, bizdegi opozısıalyq kúshterdiń eń osal tusy, jazylýy qıyn dertti tusy — osy. Olar túptiń-túbinde tarap kete me, tarap ketpeı me, ony bilmeımin. Biletinim, budan bylaı da olardyń qatarynyń molaıa qoıýy ekitalaı.

— Túsinikti, Endi bıliktiń osal tusy, ıaǵnı dattaıtyn tusy dep qandaı máselelerdi atar edińiz?

— Árıne, bılik keıbireýler aıtyp júrgendeı, kózin tars jumyp alǵan kórsoqyr, qulaǵyn tars bekitip alǵan taskereń emes. Birden sergektik tanytpasa da, opozısıa aıtqan keıbir máselelerdi kesheýildep bolsyn, birtindep engizip keledi. Ony opozısıalyq kúshterdiń ózderi de aıtyp júr. Jurt ta kórip otyr. Sondyktan álginde joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı, opozısıanyń qoıyp júrgen talaptarynyń birazy birtindep oryndalýy da múmkin. Birazy oryndalmaýy da múmkin. Bul zamanda bári múmkin ǵoı...

Biraq, bul jerde meniń aıtpaǵym basqa. Qarap otyrsaq, bılik pen opozısıanyń bir-birinen aýmaıtyn, beıne bir sol másele jóninde bir-birimen kelisimge kelgendeı uqsas jeri de bar. Uqsas jeri — taǵy da sol ulttyq múdde máselesi. Ulttyq múddege kelgende, ıaǵnı ulttyń omyrtqasynyń ishindegi julyny, ózegi bolyp sanalatyn tilge kelgende, eki jaqtyń da sonshalyqty salǵyrt, sonshalyqty nemketti bola qalatyndary. Til — rýhanı anamyz. Al anańa, Qudaı-aý, salǵyrt, nemketti qaraýǵa bola ma? Onda seniń qatigez, jatbaýyr bolǵanyń ǵoı. Óıtip seniń bar bolǵanyńnan ne úmit, ne qaıyr? Joǵaryda, bılikte júrgenderdiń bári derlik kazaq halqynyń perzentteri. Bári de qazaqtyń aıaly alaqanynda, qazaqtyń omyraýyn emip óskender. Óz tilin, ıaǵnı óz anasyn telmendetip, telmirtip qoıatyndaı, olarǵa sonshama ne boldy? Ne kórindi? Eń bolmasa, olar osy eldiń jerin qorǵap, jandaryn pıda etken arýaqtardyń, ata-babalarynyń rýhtarynan ımense qaıtedi? Joq, shimirikpeıdi.

— Qattyraq aıtyp qalyp otyrǵan joqsyz ba? Prezıdentimiz «qazaq qazaqpen qazaqsha sóılessin» dep jatqan joq pa?

— Deýin dep jatyr. Men óz basym bul sózdi alǵash ret estigende sumdyq áserlendim. Jalǵyz men be, jurttyń bári sondaı áserde boldy. Erteńnen bastap Qazaqstandaǵy búkil kazaqtar bir-birimen qazaqsha sóılesip ketetindeı kórdik. Biraq olaı bolǵan joq qoı. Qazir ol sózdi biz tıtimdeı de zandyq qýaty jok, jaı bir kóńil aýlaý úshin aıtyla salǵan sóz retinde qabyldaımyz. Nege? Óıtkeni biz joǵaryǵa qarap úırengen halyqpyz. Iaǵnı, prezıdenttiń aýzynan shyqqan sózdiń bárin qaqshyp ap, sol sátinde ony iske qosýǵa umtyla kirisetin úlkendi-kishili sheneýnikterge qaraımyz. Sol joǵary jaqqa kóz tigip, qulaq tosyńyz. Ondaǵy qazaqtar bir-birimen qazaqsha sóılesip jatyr ma? Sóılesip jatqan joq! Qazaqshany shala-sharpy biletin premer-mınıstr Másimov myrza men onyń qaraýyńdaǵy mınıstrlerdiń bári qazaqsha sóılesedi eken degenge kim senedi?! Nemese, Jaqsybekov pen Qaraqusova bir-birimen qazaqsha sóılesedi eken degenge siz ózińiz ılanasyz ba? Tipti, meniń prezıdentimiz óziniń bala-shaǵasymen, nemerelerimen qazaqsha sóılesetinine kúmánim bar. Álde olardyń bári qazaqtar emes pe? Sonda «qazaq qazaqpen qazaqsha sóılessin» degen «qanatty» sózińizde ne qasıet, ne qadir qaldy? Solardy kórip, bilip otyrǵan ber jaqtaǵy qazaqsha bilmeıtin qazaqtar bir-birimen qalaı qazaqsha sóılóspek?! Sondyqtan búl sóz qazir rýhanı aınalystan shyǵyp qaldy deýge bolady. Shykpasa, tek jelókpeler men jelbýazdardyń aýzymen aıtylady. Jelókpeler men jel-býazdarǵa qazir kim senedi?

— Memlekettik mekemelerge qazaqsha biletin qazaqtar alynsyn degen de sóz aıtyldy ǵoı...

— Áldeneshe aıtyldy. Biraq ol oryndalyp jatyr ma? Eger oryndalyp jatsa, oryndaıyq degen shyn nıet bolatyn bolsa, onda qazaqsha bilmeıtin Másimov myrza premer-mınıstr bolyp taǵaıyndalmas edi ǵoı. Prezıdenttiń ózi oryndamaıtyn zańnyń kóregi ne? Aıtylǵan sóz qaıda, atqarylǵan is qaıda? Alshaqtyǵy jer men kóktóı. Ony aıtasyz, prezıdenttik apparat pen Úkimet apparatyna baryp kórińizshi. Bári derlik qazaq, biraq bári derlik oryssha sóıleıdi. Qazaqsha sóılep júrgender ilýde bireý. Beıne bir sen Qazaqstannyń emes, Reseıdiń bılik oryndarynda júrgendeısiń. Qúdaı biledi, sol Reseıińizdiń sýbektileri bolyp sanalatyn Tatarstan men Saha eliniń bılik organdarynda da bulaı emes shyǵar. Sonda deımin-aý, aıtylǵan sóz atqarylmasa, halyqty aldap ne kerek?

— Kóptegen oblystar men mınıstrlikter is qzǵazdaryn qazaqsha júrgizýge kóshken joq pa?

— Bul áreketke alǵashqyda men de sendim, sen de sendiń, jurtshylyq ta sendi. Bajaılap qaraǵan adamǵa bul másele de «baqsam baqa eken» bolyp shyqty. Óıtkeni qazaqshaǵa kóshti degen oblystardyń bári de joǵary jaqqa is-qaǵazdaryn eki tilde jiberedi. Al álgindeı oryssha sóılep otyrǵan joǵary jaqtaǵy apparattardyń qyzmetkerleri seniń jibergen qazaqshańdy oqyp otyrady deısiń be, álbette qasyna qosaqtap jibergen orysshasyn oqıdy. Sondyqtan bul máselede kóńil aýlaý ǵana emes, kózboıaýshylyq oryn alǵan. Iaǵnı, mýndaı keńil aýlaý, kózboıaýshylyq tamyr salǵan jerde qazaq tili eshýaqytta órkendemeıdi, órisin jaımaıdy. Bir jerdi shıyrlap júremiz de qoıamyz. Al bir jerdi shıyrlap júre berseń, ol jer aldymen taptaýryn bolady da, sonan keıin ol jerden tozań men shań kóterilip tozyp bitedi. Qurý degen sol. Ózińiz qarańyzshy, biz kazir birde bylaı, birde olaı júgirip, bir jerdi aınalyp júrip jatqanymyz ótirik pe? Joǵary jaqtyń birde bylaı degenine de, birde olaı degenine de senip qalamyz. Onyń bári ánsheıin aldarqatý ekenin keıinnen baryp bilemiz. Endi qazir senýden de qalyp baramyz.

Taǵy bir mysal. Mádenıet jáne aqparat mınıstri Ertisbaev myrza bıylǵy jyldy óz mınıstrliginde «qazak, tiliniń jyly» dep jarıalady. Sony estigende jerge kirip kete jazdadym. Sonda ne, olar kelesi jyly kaıtadan orys tiline kóshe me?! Osydan keıin qalaı senemiz?

— Sonda ne isteý kerek dep oılaısyz?

— Qoǵamda qazaq tiline degen qajettilik, májbúrlik týdyrý kerek. Onsyz bári beker. Ol úshin, eń aldymen Konstıtýsıadaǵy resmı til degen tarmaqty alyp tastaý kerek. Ózin-ózi syılaıtyn memlekette dıasporanyń tili memlekettik júıede ústemdik qurmaıdy. Bılep-tóstemeıdi. Árıne, Shveısarıa, Belgıa sıaqty elderde memlekettik til birnesheý. Biraq ondaǵy halyqtar ózderiniń ejelden kele jatqan ataqonystarynda otyr ǵoı. Al bizdegi halyqtardyń qazaqtardan basqalarynyń bári — dıasporalar. Dıaspora degen eshqandaı qorlyq ta sóz emes, shettetetin de sóz emes. Tek ne nárseni de óziniń ataýymen ataý kerek. Olardyń dıaspora bolatyn sebebi, olardyń ata-babalary bizdiń ata-babalarymyzben tize qosyp, osy el men jerdiń táýelsizdigi úshin kúresken joq. Qanyn berip, janyn bergen joq. Qazaq jerin qazaq qana qorǵady. Iaǵnı, el ıesi de, jer ıesi de — qazaq! Árıne, bizge kelgen halyqtardyń birazy zorlyq-zombylyqpen kelgender. Olarǵa eń aldymen qazaqtar qamqor bolǵan. Panalatqan. Qolyndaǵysyn bólip bergen. Qazir de olarǵa eshkim ket dep jatqan jok,.

— Kóp ultty, kóp dindi memleketpiz dep jatyrmyz ǵoı...

— Mine, osy durys sóz emes. Máselen, Túrkıada 13 mıllıon kúrd bar. Olar ata konystarynda otyr. Basqa da ult ókilderi tolyp jatyr. Biraq túrikter biz kópultty memleketpiz dep eshýaqytta aıtpaıdy. Olaı dese, Túrik memleketiniń mártebesi tómendeıdi. Fransıada da, Germanıada da, Anglıada da dıasporalar tolyp jatyr. Sonda olar aqymaq ta, biz aqyldymyz ba?

— Kerisinshe sıaqty...

— Biz ózimizdi qazaq elimiz, qazaq memleketimiz deımiz. Keýde urǵanda jer dúnıeni dúńkildetip jiberemiz. Shyqqan bıigimiz mynadaı-mynadaı dep aıqaılaǵanda daýysymyz Alataýdan asyp ketedi. Al rýhanı shyqqan bıigimiz sonshama pákene, sonshama pás. Áıtpese, rýhanı bıik, rýhanı asqaq el dıasporanyń tilinde sóıleýshi me edi?! Qazir qazaq halqy óz jerinde (!), óz elinde (!) dıaspora sıaqty. Olaı demeı ne deıin, qalalardaǵy kóshe attaryn surasaq ta bireýlerden jalynyp-jalpaıyp júrip surap alamyz. Qazaqsha mektep ashyp berińder, qazaqsha balabaqsha kerek dep ıilip-búgiletinder de — qazaqtar. Dıaspora ǵana osylaı etedi. Keıbir elderde dıaspora eshteńe suraı da almaıdy. Búıte bersek, kúnderdiń kúninde bizdiń de eshteńe suraı almaı qalýymyz múmkin.

Búginde qazaq tili dekoratıvti tilge aınaldy. Ózimiz kúnde kórip otyrmyz ǵoı, prezıdentimiz bastap, qalǵandary qoshtap jıyn bitkenniń bárinde bas jaǵynda 5-6 mınýt, sońynda 3-4 mınýt qazaqsha sóıleıdi. Iaǵnı, memlekettik tilde memlekettik máseleler sheshilmeıdi. Búl — qorlaý.

Qazir men óz jerimizde ózimizdiń dıaspora deńgeıine túsip ketkenimizge tańqalam. Orystar respýblıka halqynyń 25-26 paıyzy ǵana. Qalǵan ulttar men ulystar 3 pen 1 paıyzdan aspaıdy.

«AıF» gazetinen mynadaı aqparatpen tanysqanym bar: Reseı eń jaqyn tutatyn Armenıanyń ózi jáne birqatar TMD elderi orys tilin shet tili, qalǵan birqatary ony shaǵyn halyqtar tili deńgeıine ysyryp tastapty.

Belgili orys rejıseri, qoǵam qaıratkeri Govorýhın «Izvestıa» gazetindegi sózinde rossıanın jáne orys degen sózderdi sınonım retinde qarastyrypty. Iaǵnı, ol úshin ózderin rossıanınbiz deıtinderdiń, ıaǵnı tataryńyz da, bashqurtyńyz da, qalmaǵyńyz da — orys.

Endi men saǵan mynadaı bir mysal keltireıin. Kókterek degen aǵash bar. Sulý aǵash. Biz kórip júrgen terekterdiń qaı-qaısysynan da ádemi. Japyraqtary alaqandaı-alaqandaı. Dińgekteri de jup-jýan. Butaqtary da, bir qaraǵanda, qaıratty. Jasyl boıaýy syrtqa teýip turatyn toq. Aınalasyndaǵy qaı aǵashtan da ári aıbarly, ári qýatty kórinedi. Biraq, sol aǵash qatty daýyl soqqanda birinshi bop qulaıdy. Onyń qasynda buta sıaqty jarbıyp kórinetin jıde, qaraǵashtar qulamaıdy. Nege? Óıtkeni kókterekte kúre tamyr jok, sol kúre tamyrmen jalǵanyp jatatyn ózek joq. Túsinip otyrsyz ba, ózek!

Biz de qazir sol kókterek sıaqtymyz. Memleketimizde ózek joq. Qazaq halqy Qazaqstan memleketiniń ózegine aınalmaı tur. Bul qaýip pe? Qaýip. Qudaı betin ári qylsyn, eger daýyl soǵa qalsa, árıne kózge qorash kórinetin jıde, qaraǵashtar aman qalady. Al kókterekteı sán-saltanatymyz kelisip turǵan, biraq ózegi joq bizdiń kúnimiz ne bolmaq?

Óleń jazatyn adammyn ǵoı, taǵy bir metafora keltire keteıin. Biz memleket qurylysyn endi salyp jatqan elmiz. Al kez kelgen qurylys armatýrasyz salynbaıdy. İrgetasynda da, ustap turatyn ustyndarynda da armatýra bolýy kerek. Onsyz qaı qurylys ta jaı bir silkinisten qulap qalady. Memlekettik qurylystaǵy armatýra — ulttyq rýh. Kez kelgen memleketti ustap turatyn bir ult. Iaǵnı, Reseıdi ustap turatyn armatýra — orys, Germanıaniki — nemis, Fransıaniki — fransýz. Al bizdiki kim? Belgisiz. Óıtkeni biz «kópultty memleketpiz». Biz qazir Keńes odaǵynyń túbine jetken ınternasıonalızm ıdeıasyn ustanyp otyrmyz. Ótkennen sabaq almaıtynymyz kalaı? Túsinbeımin.

— Memlekettiń kópulttylyǵy elimizdegi turaqtylyqtyń kepili dep jatqan joqpyz ba?

— Turaqtylyqty qalamaıtyn adam túp-tamyrymen joıylyp ketsin. Kim turaqtylyqty qalamaıdy? Biraq turaqtylyq tek búgin ǵana emes, erteń de bolýy kerek qoı. Biz úshin, tipti barlyq halyq úshin de, erteńgi turaqtylyq búgingi turaqtylyqtan da qymbat. Óıtkeni erteńgi kúni bizdiń urpaǵymyz ómir súredi ǵoı. Biraq ol turaqtylyq memleketti quraýshy halyqtyń esebinen júrgizilmeýi kerek. Birden aıtaıyn, óziniń memleketinde óziniń tilin shyn máninde memlekettik tilde sóılete almaı otyrǵan halyqtyń ishinde qordalanyp qalǵan búgingi ókpe-naz burq etip tútep shyǵa keletin ashý-yzaǵa aınalýy múmkin. Ony búginnen bastap oılamaý - erteńgi turaqtylyqka qater.

Qazir búgejektemeı týrasyn aıtatyn bolsaq, qazaq halqynyń ulttyq múddesi óte múshkil halde. Aldarqatqanǵa halyq senýden qalyp barady. Bir gazetten oqydym, belgili bir qadirli depýtatymyz qazaq tili quryp barady, ony qutqarýǵa qolushyn berińizder dep OBSE-ge hat jazypty. Qaıtsin, amaly taýsylǵan ǵoı. Qazir bizdiń janymyz nala, tánimiz jara...

— Aldymen neden bastaý kerek dep oılaısyz?

— Jańa aıttym ǵoı, Reseıde orys tilin bilmeseń ómir súre almaıtynyń sıaqty, Qazakstanda da jurttyń qazaq tiline degen qajettiligi men májbúrliligin týdyrý kerek. Orys tiline degen kiriptarlyqtan sonda ǵana qutylamyz. Ol úshin aldymen memlekettik mekemelerde jumys isteıtin qazaqtar bolsyn, qazaq emester bolsyn, olarǵa qazaq tilin bilý kerek degen qatań talap qoıylsyn. Ol talap áıteýir aıtyla salǵan sóz bolmaı, tolyq iske asýy kerek.

Osy jerde orys gazetterinen oqyǵan bir aqparatty keltire keteıin. Byltyr Reseıdiń Ýlánovsk qalasynyń ákimshiliginde isteıtin sheneýnikterdi testiden ótkizgen. Búkil sheneýnikter orys tilinen dıktant, shyǵarma jazǵan. Qate jibergen sheneýnikterdiń bári júmystan shyǵarylǵan. Mine, óz tiline degen qamqorlyq. Al biz bolsaq, aıtamyz da, ol aıtqan sózimizdiń údesinen shyǵa almaımyz. «Ýa, asa mártebeli prezıdent myrza, aıtqan sózińiz ben isińiz qabyspaı jatyr ǵoı!» deýge shamamyz jetpeıdi. Aıtpaq túgili, bul rette túk bitpeı jatsa da maqtaımyz kep, maqtaımyz kep... Árıne, prezıdentti syılaý kerek, qurmetteý kerek. Biraq ulttyq másele sıaqty asa úlken máselege kelgende, qateligi bolsa, aıtýǵa mindettimiz. Óıtkeni ol da men, sen sıaqty kazaqtyń balasy. Bul memleket qazaqtyń arqasynda memleket bolyp otyr. Olaı bolatyn bolsa, prezıdent basqa ult ókilderine túsindire otyryp, eń aldymen, qazaq halqynyń múddesine, onyń tiliniń mártebesi men mereıin ósirýge qyzmet etsin. Áriberiden keıin bul jumys onyń prezıdenttigimen birge perzenttik te boryshy. Aldarqatýdyń, kóńil aýlaýdyń túk te qajeti joq. Tabandy, naqty is kerek.

Nesin jasyramyz, bizdi qazir orystildiler bılep-tóstep otyr. Eń aldymen osy bir jaǵymsyz qubylystan arylǵan jón. Qazir, Qudaıǵa shúkir, qazaq tilin de, orys tilin de jaqsy biletin maman azamattar jetkilikti.

— Solaı bola tura, qazaqtyń ulttyq múddesi degen máselege kelgende basqa ult ókilderiniń tek biren-sarany bolmasa, kóbisiniń qyryn qaraıtyny nesi?Solar kezinde qazaq halqynan qaıyrym men meıirimnen basqa jat qylyq kórgen joq. Bul nelikten dep oılaısyz?

— Bul eń aldymen Keńes odaǵy kezindegi bizge qarsy júrgizilgen sumpaıy ıdeologıadan. Sol sumpaıy ıdeologıa qalyptastyrǵan psıhologıadan. Bizdi de, basqalardy da ol kezende qazaqtar ǵasyrlar boıy saýatsyz bolǵan, tarıhy da, mádenıeti de joq kóshpeli tirlikte, ıaǵnı turpaıy, jabaıy deńgeıde ómir súrgen dep oqytty ǵoı. Oǵan ózimizdi de, ózgelerdi de ılandyryp baqty. Eń, sumdyǵy, bul sózderdi taǵy da óz aýzymyzben aıtqyzdy. Al óziń «men osyndaı sorly, beıshara edim» dep sarnap tursań, basqa jurt seni qalaı ǵana syılaı qoımaq? Sorly, beısharany kim syılaýshy edi?! Al táýelsizdik alǵannan keıin de olarǵa ózimizdi tanytatyndaı eshteńe jasaı almaı jatyrmyz. Ras, tarıhymyzdaǵy aqtańdaqtar birshama ashyldy, mádenı, rýhanı muralarymyz aınalysqa túse bastady. Biraq olardy negizinen ózimiz ǵana oqyp-bilip jatyrmyz. Iaǵnı, óz bıdaıymyzdy ózimiz qýyryp jep jatyrmyz. Bizdi tanyp-bilsem degen basqa halyqtardyń ynta-yqylasy joqtyń qasy. Basqa jurt túgili, kosmopolıttik sanamen ómir súrip júrgen orystildi qazaqtardyń ózderi de qazaq tiliniń mártebesi bıiktep, mereıiniń ósýine múlde yntaly emes. Olardyń ishindegi qazaqtyń tarıhyn, mádenıetin biledi degen azamattardyń ózderi qazaq tilin, múmkindigi bolsa, shettetip tastaýǵa daıar júr.

— Atap aıta alasyz ba?

— Atap aıtqanda, solardyń úlgisi, etalony — búkil halyq alaqanyna salyp ardaq tutatyn Oljas Súleımenov. Ol kisige ustanyp otyrǵan pozısıasynyń durys emes ekenin jurttyń bári aıtýdaı-aq aıtyp jatyr. Men de aıtqam.

Byltyr Oljekeńniń 70 jyldyǵyna oraı QazUÝ-diń Stýdentter saraıynda kezdesý ótti. Sonyń aldynda ǵana ol kisini, sizderdiń gazetterińizde bolý kerek, «men qazaq tiline qarsy emespin, biraq onyń áli kóptegen problemalary bar, aldymen solardy sheship alaıyq» degen ispetti maqalasy shyqqan. Maǵan sóz bergende men Oljas Súleımenov degen esimnin tek ádebı ǵana emes, tarıhı tulǵa ekenin aıta kelip: «Qurmetti Oljeke, siz aldymen qazaq tiliniń problemalaryn sheship alaıyq deısiz, biraq barsha tiri dúnıe sıaqty tiri tildiń de problemalary eshýaqytta taýsylmaıdy, tek óli tilde ǵana problema bolmaıdy», — degem-di. Basqa jurt ta tolassyz aıtyp jatyr. Deı turǵanmen, meniń kózimniń bir jetkeni, qazirgi tańda ol kisi qazaqtyń pikirin qulaǵyna ilýden qalǵan adam. Onyń ótken jolyn, ataq-abyroıyn, qurmetteı otyryp aıtar bolsaq, dál osy kezeńde Oljas Súleımenov qazaqqa, ókinishke qaraı, jat, bógde. Ol qazir eshqandaı qaýip tónip turmasa da, orys tiliniń korǵaýshysy, qoldaýshysy. Mine, sodan bolsa kerek, ol Pýtınniń jarlǵymen Reseı ordenimen marapattaldy. Endi ol bul baǵytynan múlde qaıtpaıdy.

Mine, qazaq halqynyń qazirgi ulttyq múddesiniń hal-kúıi. Ashyǵyn aıtý kerek,búgingi tańda qazaq tili qazaq halqy alaqanyna sap kóterip otyrǵan azamattarynyń ózinen teperish, shet qaqpaı kórip otyr. Olaı demeı ne deıin, Oljas Súleımenov sıaqty azamattardy bylaı qoıǵanda, qazaq tilin bir kisideı biletin prezıdentimizdiń ózi shetelderden kelip-ketetin qonaqtarmen nemese ózi shetelderge shyqqanda jáne basqa da resmı kezdesýlerin tek qana orys tilinde ótkizedi ǵoı. Apyr-aý, japon, aǵylshyn, nemis, fransýz, arabtar ol kisige «joq siz bizben tek qana orys tilinde sóılesińiz» dep talap qoımaıdy ǵoı. Ózi ǵoı qazaq tilin ysyryp tastap, orys tilinde sóılesetin. Áıtpese, dál qazir, Qudaıǵa shúkir, sol tilderdiń bárin meńgerip alǵan qazaq tildi aýdarmashylar jetedi. Bul jerde áńgime nıette. Nıet joq.

Dıplomatıalyq korpýstarymyz da solaı. Bári oryssha.

Osylardyń bárin kúndelikti kórip otyrǵan ózin syılaıtyn árbir qazaq, sóz joq, óz ana tiliniń bolashaǵyna qatty alańdaýly. Óıtkeni aıtylyp jatqan sóz basqa, jasalynyp jatqan is basqa.

Álemdegi básekege qabiletti aldyńǵy qatarly elý eldiń qataryna qosylamyz deımiz, sonda biz sol elý eldiń qataryna dıasporanyń tilimen sóılep baramyz ba? Uıat qaıda?

Meniń kóńilge myqtap bir túıgenim, prezıdentimiz Nursultan Nazarbaev Qazaqstandy qazaq ultynyń memleketi etýdi oılamaıtyn sıaqty. İshki rýhanı qýatyn jumsaǵysy kelmeıtindeı. Iaǵnı, ol Atatúrik te, Mahathır de emes. Ókinishti...

— Onyń esesine halqymyzdyń áleýmettik jaǵdaıy jaqsaryp keledi ǵoı.Ekonomıkamyzdyń qarqyny jaman emes. Jalpy ishki ónim barǵan saıyn artyp keledi. Bir sózben aıtqanda, kóılek kók, tamaq toq...

— Bári ras. Mynadaı baılyq ústinde otyryp, olaı bolmaýy múmkin emes. Qanshama baılyǵymyz ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýzynda ketti degenmen, áıteýir dastarqanymyz nansyz, qaltamyz tıyn-tebensiz emes.

Biraq, bul jerde de qazaq halkynyń múddesi durys qorǵalyp jatyr dep aıta almaımyz. Qorǵalmaq túgili, aıaqasty bolyp jatyr. Áleýmettik ádiletsizdik pen teńsizdiktiń qurbany bolýda. Qurbany bolýda demeı ne deıin, eger olar sol áleýmettik teńsizdikke qarsy áreket etse, birden solar aıypty bop shyǵady.Buǵan Teńizdegi, Aqtaýdaǵy, Baıqońyrdaǵy oqıǵalar men máselelerdi qosyńyz. Bul oqıǵalar men máselelerdiń arǵy astaryna úńilip qarasańyz, olardyń bári qazaq halqynyń ulttyq, múddesiniń múlde umyt qalýynan, elep-eskerilmeýinen týyndap jatyr. Taıaý arada bir gazet jazdy, Qarashyǵanaqtaǵy jergilikti jumysshylar syrttan keletin júmysshylardan jeti ese az aılyq alady eken. Iaǵnı, qazaq óz jerinde qul bolyp júr degen sóz. Netken masqara! Basqa memleketter óz halqynyń áleýmettik jaǵdaıyna osylaı qaraı ma? Qaramaıdy! Aldymen óz halqynyń jaǵdaıyn jasaıdy. Mundaı qorlyqqa jol bermeıdi. Oǵan júzdegen mysaldar keltirýge bolady. Qarap otyryp kúıinemin, ashynamyn.

Kúıinbeı, ashynbaı kaıtesiń! Qazaqtar qazir óz jerinde ógóılik kórip otyr. Kez kelgennen teperish kórýde. Men saǵan bir oqıǵa aıtaıyn. Erterekte bolǵan oqıǵa.Qystyń kóktemge aýysatyn alasapyran tusy bolsa kerek. Aıaq astynan qatty boran soǵady. Jylqylar ókpek jelden yqtap jóńkı jóneledi. Jylqyshylar qaptaldasyp, qalmaı júrip, ıesiz qalyp qoıǵan kóne bir qoranyń qalqasyna jóńkigen jylqylardy áýpirimdep júrip áreń kirgizedi. Sonan keıin qoradaǵy kóńdi qoparyp jiberip, ot jaǵyp jylynýǵa kirisedi. Birazdan keıin bir jylqyshy janyndaǵy kóńniń arasynan, sabynan úzilgen qamshydaı bop sozylyp jatqan jylandy sýyryp alady. Álginde kóń aýdarystyryp júrgende syrtqa shyǵyp qalǵan jylan sýyqtan múp-múzdaı bop qata bastaǵan eken. Álgi jylqyshy jylannyń saýabyn alǵysy kep, ony otqa jaqyndatyp jylyta bastaıdy. Shamalydan keıin ottyń qyzýynan jylanǵa jan kiredi... Endi taǵy bir shamaly ýaqyt ótkende jylan tipti áldenip ketedi. Ony ustap otyrǵan álgi jylqyshy jylannyń búlǵaqtap, shıyrshyq ata bastaǵanyn qyzyqtap, joldastaryna kórsetpek bop, ony taǵy kótere bergende, jylan... jylqyshynyń qolyn shaǵyp alady. Jylannyń tilindegi qys boıy pisip, ábden qutyryp turǵan ý jigitti sespeı qatyrady.

Men osy oqıǵany esime alǵan saıyn óz halkymdy esime alam. Ol da tońǵandy, jaýraǵandy jylytam dep qushaǵyna alyp, baýyryna basyp, pana bolyp, aqyrynda sonysynan ózi opyq jep, ýlanyp, qanshama ret ólim aýzynan qalǵan joq pa?!Ásili, jylanǵa meıirim júrmeıdi-aý. Biz osy ashshy sabaqtan taǵylym alar ma ekenbiz?!Ekonomıkamyz asyp jatyr, baılyǵymyz tasyp jatyr dep kúmpildeı bergenshe, eń aldymen osyndaı máselelerge kóńil bólý kerek.

Osynyń bári óz baılyǵymyzǵa ózimizdiń ıe bola almaı qalǵanymyzdan. Kezinde kelisim-sharttardyń durys jasalmaǵanynan. Qazir energetıkalyq resýrstarymyzdyń 85 paıyzy sheteldikterdiń qolynda. Al Reseıdiń energetıkalyq resýrstarynyń 27 paıyzyna ǵana sheteldikter ıelik etedi. Osy jyldyń basynda Múnhende bolǵan halyqaralyq konferensıada Pýtın osynyń ózin kóp dep eskertip ótti.

Qoryta aıtqanda, búgingi tańda qazaq halqy áleýmettik ádiletsizdiktiń zardabyn tartýdaı-aq tartyp otyr. Biz keremetpiz dep dúńkildetip keýde soǵa bergennen góri, osy bir kókeıkesti máselelermen durystap aınalyspaımyz ba? Bar nárseni eshkim de qolymyzdan tartyp almaıdy, eń aldymen joq nársemen shuǵyldaný kerek.

— Qazir biz baımyz dep jatyrmyz ǵoı. Mıllıarderlerimiz de jyl sanap kóbeıip keledi...

— Baı ekenine baımyz. Ulttyq qordaǵy qarjymyzdyń ózi 17 mıllıard dollarǵa jaqyndady. Biraq ol aqsha qazir bizdiń múddemizge qyzmet etip jatqan joq. Bolashaqta qyzmet ete me, etpeı me, ony bir Qudaıdyń ózi biledi. Reseıde de Turaqtylyq qory deıtin qor bar. Pýtın óziniń joldaýynda onyń bir bóligi eldiń áleýmettik máselelerin sheshýge jumsalatynyn aıtty. Eger biz de ulttyq qordyń bir bóligin syrtta júrgen qandastarymyzdy kóbirek alyp kelýge, olarǵa jaǵdaı jasaýǵa jumsasaq, bolashaǵymyz úshin qanshama ıgilikti is tyndyrǵan bolar edik.

Baılar men kedeıler arasy barǵan saıyn alshaqtap barady. Baılar odan saıyn baıyp, al kedeıler ólmestiń kúnin kórýde. Eldiń baılyǵy baılarynyń sanymen ólshenbeıdi. Eldiń baılyǵy eldiń tutas ál-aýqatymón ólshenedi. Japonıany baı etken ne? Orta bıznes. Al bizde orta bıznes ólimshi halde.

Gazetten oqydyq, Jak Shırak prezıdenttikten keter kezde óz múlkine Fransıa zańy boıynsha deklarasıasyn jarıalady. Budan 3-4 jyl buryn jarıalanǵan deklarasıa boıynsha onyń baılyǵy 1 mıllıon 720 myń eýro bolǵan eken. Al prezıdenttikten keter kezde onyń baılyǵy 1 mıllıon 400 myńǵa azaıyp qalǵan. Azaıyp qalǵan sebebi, qala ortasyndaǵy óziniń jeke menshik úıin qyzyna syıǵa tartypty. Fransıany on eki jyl boıy bılegen kezinde Jak Shırak qyzyna jibi túzý jóndi bir úı alyp bere almaǵan. Al bizdiń prezıdenttiń qyzdary men kúıeýbalalarynyń, inileriniń basqa baılyqtaryn bylaı qoıǵanda, qanshama kotejderi bar. Sýdyń da suraýy bolmaıtyn ba edi?! Túptiń-túbinde olardyń da bir suraýy bolar-aý..

Basqa jaqtan mysal izdemeı-aq, Qonaevty mysalǵa alaıyqshy. Bárimiz jaqsy bilemiz, Kolbın kelgen boıda birden Qonaevty tekserýdiń astyna aldy. Biraq, tyrnaq ilinerlikteı eshteńe tapqan joq. Netken taza, netken adal adam edi deseńshi!

Kózinde jaryq kórgen shyǵarmalaryna alǵan qalamaqylaryna deıin balabaqshalarǵa aýdaryp otyrypty. Túbirtekterin saqtap, tigip qoıypty.

Jalpy qoǵam qunyǵyp barady. Qazir «Kedeı baı bolsam, baı Qudaı bolsam» degen psıhologıa berik ornyqty. Ondaı jerde halyq qamy, ulttyq múddeni túbegeıli sheshý máselesi umyt qalady da, onyń ornyn aldarqatý, aldaý, kózboıaýshylyq basady. Biz dál qazir, ókinishke qaraı, osyndaı kezeńdi bastan keship otyrmyz.

Men saǵan «Kók túrik qaǵanyna qart abyzdyń aıtqany» atty óleńimdi oqyp bereıinshi:

Ýa, aspannyń sýyna,
Táńiriniń nuryna
Shomylyp otyrǵan
Uly Qaǵanym,
Aldyńa kep
Belimdi búgip,
Basymdy ıip turmyn.
Aıaǵyńa jyǵylyp,
Súırik saýsaqtaryńdy
Súıip turmyn.
Men seni búgin
Maqtaıyn dep te
turǵanym joq.
Aqıqatty attap
Bále-jaladan
Aqtaıyn dep te
turǵanym joq.
Táńiriniń dárgeıi men
Pármeni arqasynda
Murtyńnan maı,
Saqalyńnan bal aǵyp tur ǵoı.
Al, halqyńa karashy,
Jaman-jáýtikke aınalyp
Jan baǵyp tur ǵoı.
Qatyn, balalary
Zar qaǵyp tur ǵoı.
Solarǵa kóz salsań qaıtedi.
Álde kúndeı kózińdi
Shel basyp qaldy ma?!
Kóldeı kóńilińdi
Shól basyp qaldy ma?!
El basyna kún týsa
Shoqpyt kıgen
Kileń jaman-jáýtikter
Sermep qylysh siltep,
Shirep naıza ura ala ma?!
Seniń altyn taǵyń men
Altyn shatyryńdy
Qorǵap tura ala ma?!
Oılansań qaıtedi!
Sen sengen
Ýázirler men bekteriń
Sheksiz qazynańnyń
Altynyn dorbalap,
Kúmisin arbalap
Tasyp jatyr.
Qyryq kún oıyn,
Qyryq kún toıyn jasap
Asyp-tasyp jatyr.
Tyıym bolmaı ma?!
Nur dıdarly Hanym,
Aı dıdarly Hanshalar men
Nur dıdarly Hanzadalar
Eldi ıt qurly kórmeı,
Sózin bıt qurly kórmeı
Basynyp barady.
Ýa, Uly Qaǵanym,
Halqyń yza men namystan
Jarylardaı bop
Ashynyp barady.
Moıyndaryna qyl shylbyrly
Quryq salmaısyń ba?!
Aýyzdaryna qara tastaı aýyr
Qulyp salmaısyń ba?!
Sın elinen kelgenderdiń de,
Sum elinen kelgenderdiń de
Kóńilin tabamyn dep
Bireýine ıilip,
Bireýine búgilip barasyń.
Nege sen biraq
Ózińdi aq kıizge orap,
Aq sútke shomyldyryp,
Aq túıeni soıyp
Qaǵan etken elińnen
Túńilip barasyń?!
Shalqaıǵanǵa shalqaıyp,
Eńkeıgenge eńkeıip,
Tik kelgenge
Tik kelseń qaıtedi?!
Shik kelgenge — shik,
Búk kelgenge
Búk kelseń qaıtedi?!
Bári de —
Jel sıaqty! —
Keledi, ketedi.
Ýa, Uly Qaǵanym,
Sýy men aýasyn jutqyzyp
Saǵan qýat bergen
Jerińmen birge bol!
Seni qaǵan etip
Altyn taqqa otyrǵyzǵan
Elińmen birge bol!

— Tem-aǵa, ózińiz jaqsy bilesiz, jaqynda saıası reformanyń basy retinde Konstıtýsıaǵa ózgertýler engizildi. Sizdiń osy ózgertýlerge kózqarasyńyz qandaı?

— Árıne, búkil el bolyp kópten kútken bul reformanyń, kim qalaı desede, múlde bolmaı qalǵanynan bolǵany durys. Olardyń keıbireýleri búgin tolyqqandy jumys istemese de, erteńgi kúni jumys isteıtin bolady. Biraq men, ne bolǵanda da, eki máseleni qabyldaı almaımyn.

Birinshisi — halyq Assambleıasynyń usynysymen ózge ult ókilderin depýtattyqqa saılaý. Qudaı-aý, Qazaqstanda ózge ult ókilderiniń ketip jatqan esesi joq qoı. Qazaqstanda qazaq múddesi ǵana bar. Ketse, qazaqtyń ǵana esesi ketip tur. Endi qazaq múddesi burynǵydan da nasharlaı túsedi. Bunyń túbi jaqsylyqqa aparmaıdy.

Ekinshisi — tuńǵysh prezıdentimizdiń qansha saılanamyn dese, sonsha saılana alatyndyǵy. Nemene, sonda qazaq halqy el basqara alatyn basqa azamatty týýǵa qaýqarsyz bolǵany ma?! Muny men óte uıat dep bilem. Óz halqyn bulaı kemsitýge bolmaıdy.

— Rahat Álıev oqıǵasy týraly ne aıtar edińiz?

— Kezinde Altynbek Sársenbaıuly «Rahat Álıevtiń elge oralýy — qantógis» dep aıtqan bolatyn. Aıtqany aıdaı keldi. Ony 2001 jyly-aq alastap tastaý kerek edi. Rahat Álıev — ylań, búlik, oıran. Prezıdenttiń bul sheshimin búkil jurtshylyq qoldap otyr. Ári qaraı da osyndaı batyl sheshimder kerek-aq...

— Taǵy bir suraq. Erteń jazýshylardyń kózekti Quryltaıy ashylady. Bul Quryltaıdan ne kútesiz?

— Ótken-ketkenniń bárin terip, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń qoǵamdyq rólin aıtpaı-aq qoıaıyn. Bir-aq oqıǵany eske túsireıin. Kezinde Jazýshylar odaǵy Kolbınniń tizesin dirildetken edi. Sondyqtan men jazýshy qaýym ult múddesin óz múddesinen bıik qoıatyn iri minezdi, jigerli bir azamatty saılap alady dep oılaımyn. Kútetinim osy.

— Áńgimeńizge rahmet!

---