InfoHub Logo

Túnde quıańy qatty ustap, tula boıy kótertpeı tursa da, Kıstýnov tańerteń qyzmetine baryp, aryzshylar men bank klıentterin qabyldaı bastady. Onyń reńinde qajyǵan, qınalǵan kisiniń syńaıy bar edi, demin zorǵa alyp, áreń-áreń sóılep otyrdy.

Kóne salop kıgen, syrt beınesi sasyq qońyzǵa uqsas bir aryzshy áıelge:

— Ne kerek edi sizge? - dedi. Aryzshy áıel sýdyraı jóneldi:

— Mártebeli myrza, nazar aýdarsańyz eken, meniń kúıeýim kollejdik asessor Shýkın, bes aı boıy aýyryp, sóıtip, aıyp ete kórmeńiz, emdelip úıde jatqanynda ony sebepsizden -sebepsiz otstavkaǵa shyǵarypty, mártebeli myrza, al onyń aılyǵyn alǵaly barsam, olar, nazar aýdarsańyz eken, onyń aılyǵynan jıyrma tórt som otyz alty tıyn ustap qaldy! "Ne úshin?" deımin. "Ol joldastyq kasadan aqsha alǵan, oǵan basqa chınovnıkter kepil bolǵan", deıdi. Qalaı bolǵany bul? Ol meniń rızalyǵymsyz aqsha ala alatyn ba edi? Bul bolmaıtyn is, mártebeli myrza. Munyń ózi nelikten? Ózim beıshara janmyn, páter jaldap qana jan saqtaımyn... Álsiz, qorǵansyzbyn... Jurttyń bári renjitedi meni, eshkimnen jaqsy sóz estimeımin... — dedi.

Aryzshy kózin jypylyqtatyp, oramalyn alǵaly salopynyń janqaltasyn qarmandy. Kıstýnov onyń aryzyn alyp, oqı bastady.

— Keshirińiz munyńyz qalaı? — dedi ol ıyǵyn kóterip. Dáneńe túsinip otyrǵanym joq. Hanym, siz jańsaq kelgen bolsańyz kerek. Siz erińiz qyzmet istegen vedomstvoǵa barǵanyńyz jón, — dedi ol

— Onsyz da bes jerge baryp shyqtym, ákem-aý aryzymdy da almaıdy! Aqylymnan aljasyp bittim. Borıs Matveıch - kúıeý balama raqmet, qudaı qol-aıaǵyna aýrý - syrqaý bermesin, sizge bar dep aqyl bergeni. "Sheshe, siz Kıstýnov myrzaǵa baryńyz, ol bedeldi kisi, siz úshin ne isteımin dese de isteı alady..." dedi... Bir járdem kórsetińiz, mártebeli myrza! — dedi Shýkına.

— Biz esh nárse isteı almaımyz, Shýkına hanym... Meniń túsinýimshe, sizdiń erińiz soǵys -medısına vedomstvosynda qyzmet istegen, al bizdiń mekememiz jeke menshiktegi komersıalyq mekeme, ıaǵnı bank. Munyń túsinbeıtin nesi bar!

Kıstýnov taǵy bir ıyǵyn kótere túsip, áskerı kıim kıgen, jaǵy isip ketken myrzaǵa qaraı buryldy.

— Mártebeli myrza, erimniń aýrýlyǵyna dárigerdiń kýáligi bar! Mine, soǵan kóz salsańyz eken! - dep Shýkına jalbarynǵan daýyspen sóılep qoıa berdi.

— Bári oryndy, men sizge senemin, biraq bul bizge tıisti jumys emes deımin. Ersi, tipti jurt kúlerlik! Qaıda barýyńyz kerek ekenin erińizdiń bilmegeni qalaı? - dedi Kıstýnov ashý shaqyra.

— Ol eshtemeni de bilmeıdi, mártebeli myrza. "Seniń isiń emes ket ári!" degendi taýyp aldy, bar bolǵany sol.. Al kimniń isi masyl bolyp moıynymda otyrǵan joq pa meniń! Meniń!

Kıstýnov Shýkınaǵa qaraı taǵy burylyp, oǵan soǵys - medısına vedomstvosy men jeke menshiktegi banktiń jaıyn taǵy túsindire bastady. Áıel onyń sózin zeıin qoıa tyńdap, maquldaǵan kisishe basyn ızep te qoıdy.

— Solaı, solaı, solaı... Túsinemin, áketaıym, ondaı bolsa, mártebeli myrza, maǵan 15 som bolsa da ber dep buıyrsańyz eken! Biraq túgel berilmese de kónemin, - dedi.

Kıstýnov shalqaıa berip, bir kúrsinip qoıdy:

— Ýh! Uqtyra almadym sizge! Túsinseńizshi, aıyrylysý týraly aryzben dárihanaǵa barý ne altyn-kúmiske tańba soǵatyn dúkenge barý qandaı ersi bolsa, bizge mynadaı aryzben kelý sondaı ersi ǵoı. Sizge kem tólegen bolsa, oǵan bizdiń qandaı jazyǵymyz bar? - dedi.

Shýkına jylap qoıa berdi:

— Mártebeli myrza, ómir boıy qudaıdan tileýińizdi tilep óteıin, esirkeńiz men sekildi jetimdi. Men bir qorǵansyz, álsiz janmyn... Dińkem quryp, ólerdeı boldym... Ári pátershilermen sottas, ári erińniń daýyn qý, ári sharýańa júgir, onyń ústine oraza ustaımyn, onyń ústine jezdem de qyzmetsiz... İship-jemniń aty ǵana bar, aıaǵymdy áreń basyp turmyn... Túnimen uıqy kórmeı shyqtym, - dedi.

Kıstýnov júregi qaqqanyn sezdi. Óńine qaraǵanda jany qınalǵan adam sıaqty bolyp ketti, bir qolymen júregin basyp, Shýkınaǵa taǵy túsindire bastap edi, biraq daýsy shyqpaı qaldy...

— Aıyp etpeńiz, sizben sóılese almaımyn, — dep qolyn bir-aq sermedi. - Tipti, basym da aınalyp ketti. Siz ári bizdiń mazamyzdy alyp, ári ýaqytymyzdy bosqa ótkizip otyrsyz. Ýh!.. Alekseı Nıkolaıch, siz túsindirińizshi, Shýkına hanymǵa! - dedi qyzmetshilerdiń birine.

Kıstýnov aryzshylardyń bárine soqpastan, óz kabınetine bardy da onshaqty qaǵazǵa qol qoıdy, al Alekseı Nıkolaıch Shýkınamen áli arpalysyp jatty. Kabınetinde otyrǵan Kıstýnovqa Alekseı Nıkolaıchtiń bir saryndy, sabyrly jýan daýsy men jylamsyrap, baı - baılaǵan Shýkınanyń daýsy kópke sheıin estilip turdy...

— Men bir qorǵansyz, álsiz janmyn, men bir dertti áıelmin. Syrt qaraǵanda densaýlyǵym myqty adam sıaqty kórinetin shyǵarmyn, al anyqtap qarasańyzdar, tula boıymda birde-bir saý tamyr-taramysym joq. Aıaǵymdy áreń basyp turmyn, asqa da zaýqym shappaıtyn boldy... Búgin kofe ishken bolyp edim, tipti de súısingenim joq, - dep jatty Shýkına.

Al Alekseı Nıkolaıch oǵan vedomstvolardyń jaıyn, qaǵazdardy joldaýdyń tártibin túsindirýmen bolyp jatty. Kóp uzamaı ol da qajyp, ornyna endi býhgalter keldi.

— Tańǵalarlyq jeksuryn qatyn eken! Toń moıyn keshshe eken! Meniń de dińkemdi qurtyp edi, endi analardy da turalatatyn boldy-aý, ońbaǵan! Ýh... júregim qaǵyp ketti! - dep kijinip otyrdy. Kıstýnov sóıtip, kúıgelektene saýsaǵyn sytyrlatyp, sý quıýly grafınge qaıta-kaıta umtyla berdi.

Jarty saǵattan keıin ol qońyraý syldyrlatty. Alekseı Nıkolaıch kelip kirdi.

— Ne bolyp jatyr onda? - dedi Kıstýnov sharshaǵan túrmen:

— Qansha aıtsaq ta uqtyra almaı jatyrmyz, Petr Aleksandrych! Dińkemiz qurydy. Biz bas desek, ol qulaq deıdi...

— Men... men onyń daýsyn estýden yǵyr boldym... Aýyryp otyrmyn... kótere almaımyn.

— Shveısardy shaqyrtý kerek, Petr Aleksandrych, shyǵaryp jibersin ózin.

Kıstýnov shoshynyp:

— Joq, joq! Oıbaılap tóńirekti basyna kóteredi, bul páteri kóp úı, kim biledi, biz týraly ne dep oılaryn... Jarqynym, siz oǵan bir jónin taýyp, túsindirýge tyrysyńyz.

Bir mınýttan keıin Alekseı Nıkolaıchtiń gújildegen daýsy taǵy estildi. Shırek saǵat ótken kezde onyń jýan daýsynyń ornyna býhgalterdiń jińishke, ashshy daýsy shańqyldap shyǵa bastady.

Kıstýnovtyń zyǵyrdany qaınap, eki ıyǵyn kúıgelektene selkildetip:

— Naǵyz ońbaǵannyń ózi eken! Kókmı eken baryp turǵan. Taǵy da quıańym kúsheıip kele jatyr-aý deımin... Saqınam da ustap keledi-aý... - dedi.

Kórshi bólmede Alekseı Nıkolaıch ábden sharshap aqyr aıaǵynda, saýsaǵymen mańdaıyn kórsetip ústeldi taqyldatyp qoıdy.

— Qysqasyn aıtqanda, sizdiń ıyǵyńyzdaǵy bas emes, mine mynaý... - dedi ol

Kempir shamdanyp:

— Já, já, áı... óz áıelińe kórset... Soraıǵan neme! Qolyń júırik bolsa, betaldy erbeńdete berme, - dedi.

Alekseı Nıkolaıch ashýlanyp, jep qoıardaı kijine qarap, býlyqqan aqyryn daýyspen:

— Joǵal! — dedi.

— Ne deıdi! Qalaısha aıtyp tursyń sen muny? Men bir álsiz, qorǵansyz janmyn, munyńa kóne qoımaspyn! Meniń erim kollejdik asessor! Úńireıgen ǵana neme! Dmıtrıı Karlych advokatqa baramyn, seniń ataq - laýazymyńnan jurdaı qylamyn. Úsh pátershini sottatqanmyn men, al sen myna óktem sózderiń úshin aıaǵyma talaı jyǵylarsyń áli! Men senderdiń generaldaryńa baramyn! Mártebeli myrza! Mártebeli myrza! - dep Shýkına baıbalam salyp qoıa berdi.

— Ket ármen, joǵal, sumyraı! — dedi Alekseı Nıkolaıch tistenip.

Kıstýnov esikti ashyp, aryzshylar otyrǵan bólmege qarady.

— Nemene bul? — dedi ol jylamsyraǵan daýyspen.

Shýkına bólmeniń ortasynda kózderin alaqtatyp, saýsaǵyn súıreńdetip, qyzara bórtip tur eken. Bank qyzmetshileri de qajysa kerek, betteri albyrap ne isterin bilmeı, bir-birine qarap qalypty.

Shýkına Kıstýnovqa tura umtylyp:

— Mártebeli myrza. Mynaý, mynanyń ózi... dál mynanyń ózi... (Alekseı Nıkolaıchti nusqap) saýsaǵymen mańdaıyn kórsetip, ústeldi taqyldatty... Siz buǵan meniń isimdi tekser dep buıyryp edińiz, bul meni mazaq qyldy! Men bir álsiz, qorǵansyz janmyn... Meniń erim kollejdik asessor, ózim de maıordyń qyzymyn! - dedi.

— Jaqsy hanym, men teksereıin... sharasyn isteıin... Baryńyz... keıin! — dedi Kıstýnov ahylap-ýhilep.

— Sonymen men qashan alar ekenmin, mártebeli myrza? Maǵan búgin aqsha kerek!

Kıstýnov qaltyraǵan qolymen mańdaıyn sıpap, bir kúrsinip qoıdy da, taǵy túsindire bastady:

— Hanym, sizge aıttym ǵoı. Bul jer - bank, jeke menshiktegi komersıa mekemesi... Bizge ne iste deısiz endi? Bizdiń mazamyzdy bosqa alyp turǵanyńyzdy túsinseńizshi, - dedi.

Shýkına onyń sózin tyńdap bolyp, bir kúrsinip qoıyp.

— Solaıy solaı... - dedi oǵan kónip,- Tek, mártebeli myrza, siz bir qaıyrymdylyq ete kórińiz, ómir boıy qudaıdan tileýińizdi tilep óteıin, týǵan ákemdeı bolyp, qorǵan bola kórińiz. Al dárigerdiń kýáligin az deıtin bolsańyz, onda ýchaskeden senim qaǵaz ákep tapsyrýyma bolady... Aqsha ber dep buıyrsańyz eken! - dedi odan keıin.

Kıstýnovtyń eki kózi qaraýytyp ketti. Bar demin sarqa bir kúrsindi de, áli quryp, oryndyqqa otyra ketti.

— Qansha kerek edi sizge? — dep surady ol solǵyn daýyspen.

— Jıyrma tórt som, otyz alty tıyn.

Kıstýnov qaltasynan ámıanyn alyp, odan bes somdyq bıletti sýyrdy da Shýkınaǵa usyndy.

— Alyńyz da... jónelińiz! — dedi.

Shýkına aqshany oramalyna orap, tyǵyp qoıdy da qylymsı jymıyp:

— Mártebeli myrza, endeshe erimniń qaıtadan jumysqa turýyna bolmas pa eken? — dedi.

— Men ketemin... aýrýmyn... Júregim qatty qaǵyp tur, — dedi Kıstýnov talyqsyǵan únmen.

Ol shyǵyp ketkennen keıin Alekseı Nıkolaıch Nıkıtany jiberip, dárisin aldyrdy da, bári jıyrma tamshydan iship alyp, jumystaryna otyrdy, al Shýkına Kıstýnovtyń qaıta kelýin kútip, aýyz bólmede shveısarmen sóılesip, taǵy eki saǵat otyrdy. Kelesi kúni ol jáne keldi.

Aýdarǵan A.Elshibekov

---