InfoHub Logo

Shart etken shapalaq daýysy kofehanany qaq jara jazdady. Gý-gý sóz sap boldy, kartanyń sýsyly, asyqtyń tyrsyly tyıyla qaldy. Jurttyń bári oqshaýlaý eki jigitke jalt qarasty. Ekeýdiń biri — eńgezerdeı dáý de, ekinshisi — shynashaqtaı tapal jigit. Dáýdiń sol jaq betinde tapaldyń tarbıǵan shapalaq tańbasy alaýlap tur. Kimniń kimdi salyp qalǵanyn polısıa da op-ońaı bile qoıǵandaı.

Dáýdiń tapaldy bas salyp myjǵylap tastaıtynyna eshkim de shúbalanǵan joq. Biraq olaı bolmady.

— Men seni sotqa beremin! — dep bajyldady dáý.

Jurtta ún joq.

— Sizder kýá bolasyzdar! — dedi dáý. Sonsoń óziniń kóleńkesindeı ǵana bolyp otyrǵan tapalǵa buryldy. — Júr, ýchastokke baramyz!

Tapal mazasyn ala bergen shybyndy úrkitkendeı bop qolyn erbeń etkizdi de, ernin shúıirip:

— Shshsht-pa! — dedi.

Dáý tura jóneldi. İshtegiler kartalaryn sýsyldatyp, asyqtaryn ıirip, oıynǵa taǵy kiristi. Kofehana ishi qaıtadan gýledi.

Sálden soń dáý qaıtyp keldi. Janynda polıseı bar. Dáý tapaldy suq saýsaǵymen nusqap:

— Mine, mynaý, — dedi de, jaǵalaı qarady. — Bári de kórdi.

Polıseı tapalǵa jáne kórshi stolda otyrǵan tórt kisige sońymnan erińder dep buıyrdy.

Ýchastokke barǵan jerde dáý alaýlaǵan jaǵyn ustap turyp:

— Komısar myrza, men myna sotqardy sotqa beremin. Bul meni urdy. Mynalar kýá, — dedi.

Komısar shaǵym ıesiniń, jábirleýshiniń jáne kýálardyń kim ekendikterin anyqtap aldy da, jazý mashınkasyn saılap ázir otyrǵan polıseıge olardyń aty-jónderi men adresterin jazdyrdy.

Dáý ózin urǵan kisimen buryn tanys emestigin aıtty.

— Biz dáneńe de kórgen joqpyz! — desti kýálar.

Dáý túnere qaldy.

— Shapalaq daýsyn da estigen joqsyńdar ma?

— Eshteńe kórgen de joqpyz, estigen de joqpyz!

Shynashaqtaı sotqarymyz komısardyń janyna bardy.

— Men aıybymdy moıyndaımyn, — dedi ol. — Uryp jibergenim ras.

— Ne úshin? Janjaldasyp qaldyńdar ma? — dedi komısar. — Saǵan til tıgizdi me?

— Joq. Men muny tanymaımyn da.

— Ee!.. Sonda senderge ne jetpeı júr?

Tapal túsindirýge kiristi:

— Keshe keshke jumystan kelsem, aqshasyn tólemedińder dep elektrimizdi qıyp ketipti. Qarańǵy úıde qamaldyq ta qaldyq. Tań atqansha kóz ile almadym. Eki jyldan beri sheshem qatty aýrý. Asqazanynan beınet kórip-aq júr. Dáriger bir dári-dármek jazyp bergen. Sony ishse eptep táýir bolatyn sıaqty. Biraq ol dárini men qaıdan alamyn? Defısıt.

Tańerteń turaıyn desem: sol jaq qolym, búıirim — bári qozǵaltpaı qalypty. Sýyq tıgen. Terezemizdiń kózi oıylyp ańyrap turǵaly úsh aı bolǵan. Shyny taba almadyq, ol da — defısıt. Terezemizge tósekjapqyshty tutyp qoıamyz, biraq odan ne qaıyr? Bólmemizdi ańyrap jel keýlep turady. Men tósekten turdym da, týrasyn aıtqanda, keshirińiz, dárethanaǵa bardym. Barsam — sý joq. Qojaıyn sýdy toqtatyp tastapty. Syrtta jańbyr shelektep quıyp tur, al dárethanada bir urttam sý joq. Bólmeme qaıtyp oraldym. Menen basqalar da qalshyldap tońyp otyr. Kómir alýǵa order bermeıdi. Qysqa qaraı satyp alǵan azyn-aýlaq otynymyz baıaǵyda-aq taýsylyp qalǵan bolatyn. Qazir, qys ishinde, otyn tabylmaıdy.

Pochtalon gazet ákelip berdi. Kúnde tańerteń jumysqa keterimde gazetti sholyp shyǵatynym bar. Qolǵa alyp, taqyryptarǵa kóz júgirttim: «Sulýlyq konkýrsy!»-«Galatasaraı» fýtbol komandasy — elimizdiń chempıony», — «Tamojnáda — úsh júz tonna kofe!», «Abıdın Daver» júk parohody aılaqta turyp shirip, júzýge jaramaı qaldy!» — degenderdi oqyǵanda, úıden tezirek tura qashqym keldi.

Esik kózinde sottyń is oryndaýshysymen jáne qojaıynnyń advokatymen betpe-bet ushyrasyp qaldym. Biz páter aqysyn tólemegen soń qojaıyn bizdi sotqa beripti. Sottyń chınovnıkteri kelip dúnıe-múlkimizdi jaza bastaǵanda men jyndanyp ketkendeı bolamyn. Úıde ilip alar, iske jarar dáneńe joq bolady da, men uıattan órtenip kete jazdaımyn. «Taqtaı tósek qalypty ǵoı, alyńdar osyny!» — dep buıyrdy advokat.

Ol japqyshty julyp alyp, ústine eski-qusqy shúberekter, jyrtyq kórpeler, tozyp bitken shalbarlar jınap qoıylǵan «taqtaı tósegimdi» — qatar-qatar turǵan bos jáshikterdi kórdi. «Radıoqabyldaǵyshyn alyńdar!» — dedi advokat endi.

«Meıli ala bersin. Bul qabyldaǵysh maǵan sor bolyp júr. Jyl saıyn on aı boıy jóndeýde jatady. Tańnyń atysy, kúnniń batysy tıtyqtap júrip tapqan aqshańdy jutyp alady. Bizdi qaıyrshylyqqa ushyratqan osy emes pe eken ózi?» — dep oıladym.

Úıden shyǵa bergenimde: «Esińde bolsyn, qyzyń mektepke bara almaıdy», — dedi áıelim. «Nege?» — «Sportqa arnaýly kostúm jáne aq rezeńke tapochka kıip keletin bol depti muǵalim. Onsyz sabaqqa kirgizbeımin depti. Endi ne isteımiz?» — «Jaraıdy, kórermiz», — dep men qolymdy silteı saldym.

Áıelim sońymnan: «Úıde záıtún maıy da bitti!» dep aıǵaılady.

Men bezip kóshege bir-aq shyqtym. Jumysqa keshigip qaldym. «Ne bolsa o bolsyn. Búgin tipti de barmaımyn» dep sheshtim. Jańbyr áli quıyp tur. Bizdiń kóshemen tramvaı júrmeıdi. Avtobýs degenińniń jarty saǵatta bireýi áreń keledi. Oǵan otyrý qyrǵyn urysqa kirgenmen birdeı. Marshrýt taksıleriniń shańyn ǵana kóresiń. Meniń báteńkem aýzyn ashyp, bashaılarymdy sý jýyp keledi. Jańbyr shelektep tógip tur. Ústi-basym syǵyp alǵandaı boldy. Tisim tisime tımeı qalshyldaı bastadym. Bir bala jigit kóldeneńdep janyma keldi. Aǵataı, ǵafý etińiz dedi. Saǵat neshe bolǵanyn suraıtyn shyǵar dep oıladym. Al ol: «Bizdiń qurama komanda qalaı oınady eken, estidińiz be?» — dedi.

O, táńirim! Fýtbol meniń ne teńim?!

Shalp-shalp attap kele jatyp qarasam: kofehana tur. Kirdim. Sýdan shyqqan albastydaımyn. Bir kese ystyq shaı suradym. Mynaý kelip janyma otyrdy da, gazet oqýǵa kiristi. Men: endi qalaı ómir súremiz?.. Nendeı kúıge tap boldyq?.. Munyń aqyry ne bolady? — dep oılap, mıym ashyp otyrmyn. Al mynaý sol kezde gazetin laqtyryp jiberip: «Masqara! Masqara! Bizdiń el qurdymǵa quldyrap barady, oıbaı!» dep barqyrap ushyp turdy.

Bul da men sıaqty bir sormańdaı eken ǵoı dedim. «O ne, ápendi? Suramasty surasam, ǵafý etińiz. Siz birdeńege qatty renjidińiz-aý», — dedim mynaǵan. «Renjimegende she! Bizdiń elde deni durys bir de bir fýtbol tóreshisi joq!» — dedi mynaý.

Sol kezde ne bop ketkenimdi bilmeımin, komısar myrza. Ne bolǵanymdy bilsem, — ant atsyn. Ómiri tipti shybyn óltirip kórmep edim. Al búgin... Meni bireý elektr quralǵa aınaldyryp, knopkamdy basyp qalǵandaı boldy... Men ushyp turyp, mynany jaqqa perip kep jiberdim. Maǵan alla-taǵala kúsh bere qoısa kerek. Men kinámdi tolyń moıyndaımyn. Myna kisini urǵanym ras, biraq uraıyn dep urǵan joqpyn. Shyn sózim, mende aram oı bolǵan joq. Qalaı bolǵanyn ózim de ańǵarmaı qaldym. Bolary bolǵan soń baryp qana esim kirdi. Sonda meniń qalaı qoryqqanymdy bilseńiz ǵoı, komısar myrza! «Myna dáý qazir meniń qolqamdy sýyryp alatyn shyǵar», dep oıladym. İshimnen ımanymdy aıta bastadym.

Komısar endi dáýge sustana qarap, tisin shaqyrlatyp, ornynan qoparyla turdy da:

— Káne, tatýlasyńyz! — dedi, buıyra sóılep.

— Tatýlasqym kelmeıdi, — dedi dáý, qyńyrlanyp.

Komısar protokol jazyp otyrǵanǵa buryldy:

— Jaz! «Jábir kórgen kisi kofehanada otyryp, kópshiliktiń kózinshe, bizdiń el shyńyraýǵa qulap barady dep jar salypty...» — Ol dáýge shuqshıa qarady. — Tatýlasyńyz, káne!

Dáý jaǵyn bir sıpap alyp:

— Jaraıdy, ápendi. Tatýlasaıyq, — dedi kúrsinip.

Orysshadan aýdarǵan ǴABBAS QABYSHEV

---