InfoHub Logo

Burynda bir baı bolǵan eken. Ol baıdyń jylqysyna san jetpeıdi. Ushan-teńiz kóp bolypty. Osy jylqynyń basy — bir aıǵyr eken. Baıdyń barlyq jylqysy da bir, osy aıǵyry da bir eken. Muny qurym sary aıǵyr dep ataıdy eken. Munyń úıirin esh ýaqytta jylqyshy baqpaıdy, qurym sary aıǵyr ózi baǵyp, ıirip, qaıyryp, órgizip, turǵyzyp júredi eken. Qurym sary aıǵyrdyń úıirin ury alyp, ıa juttan ólip kórmepti. Qurym sary aıǵyr tulpar eken. Budan týǵan qulyny da tulpar bolady eken. Qurym sary aıǵyr ómirinde qasqyrǵa jylqy alǵyzbapty. Qurym sary aıǵyrdyń balasy bári de tulpar bolyp týady eken. Muny bir synshyl sholaq qasqyr bilip, ylǵı osy qurym sary aıǵyrdyń qulynyn ósirmeı jelide turǵanda jep ketetin bolypty. Tipti qurym sary aıǵyrdyń uryǵy daryǵan bıe, baıtalǵa da ósh bolypty. «It júırigin bóri súımeıdi» degen. Qurym sary aıǵyrdan tulpar týyp, júırik kóbeıse, qasqyrǵa jaısyz tıetinin synshyl sholaq qasqyr erteden bilgen, bul qasqyrdyń syrttany eken.

Synshyl sholaq qasqyrdyń óshikkenin bilip, qurym sary aıǵyr oǵan jylqy alǵyzbaı júripti. Sholaq qasqyr qansha torýyldap shapsa da janýar qurym sary aıǵyr keýdelesip jylqyǵa darytpapty.

Qurym sary aıǵyr osylaı synshyl sholaq qasqyrǵa jylqy bermeı júre beripti. Bir zamandarda qurym sary aıǵyrdyń balalarynyń aldy qunan, dónen, beske shyǵar boldy. Muny kórgende synshyl sholaq qasqyr ózine ajal oǵy jetkendeı kórdi. Jeıin dese, qurym sary aıǵyr alǵyzbady. Qurym sary aıǵyr ólse, basqasyn jeý ońaı kórindi. Qurym sary aıǵyrdyń ózine synshyl sholaq qasqyr talaı ret jeıin dep shapsa da ala almaı júrdi, jekpe-jekke túgil jylqy da bermeıdi.

Bir jyldary qys óte qatty boldy. Mundaıda qasqyrdyń qutyryp ketetini qandaı. Jerik aıy týǵan soń qutyrynyp qasqyr ataýly malǵa jerıdi. Sholaq qasqyrdyń kózinen ot úzilip, únemi ańsaǵany qurym sary aıǵyr boldy. Ony jemeı jerigin baspaıtyndaı kóredi.

Bir qatty boranda synshyl sholaq qasqyr ulyp, kóp qasqyrdy qasyna jınap alyp, qurym sary aıǵyrdyń úıirine kele-aq tıisedi. Qurym sary aıǵyr jalǵyz ózi kóp qasqyrǵa jylqy bermeýge kóp ýaqyt tartysady. Aqyrynda qoımaıtyn bolǵan soń, janýar ózi qashady. Ne kerek, sol sıaqty tulpardy kóp qasqyr muzǵa qamap jaryp óltiredi. Bul solaı jata tursyn. Endi basqy jaǵyna keleıik. Qurym sary aıǵyrdyń qaıyrýymen ǵana turǵan jylqy onyń ústine qasqyrdan úrkip jeligip, dúrkirep shaýyp jóneledi.

Erteńinde izdep kelse, jylqy joq, yǵyp ketken eken. Bir jerde qurym sary aıǵyrdyń ólimtigin taýyp alady. Baıǵa habar da baryp qaldy. Qurym sary aıǵyrdy joqtap baı únemi jatyp aldy. Oınap, kúlmedi. Sonda bir synshy aıtty deıdi: «Qurym sary aıǵyr tulpar edi, odan týǵan qulyn da tulpar edi, sony bilip qurym sary aıǵyrdy jegen synshyl sholaq qasqyr. Eger sholaq qasqyr ólmese, ol seniń jylqyńnyń tuqymyn qurtady», — depti.

Muny estigen soń baı qurym sary aıǵyrdyń balasynan tórt atty baptap qatyryp, jaratady. Attar ábden babyna kelgen soń, qasqyrdy izdep shyǵyp, bir jerden kóp qasqyrdyń izin tabady. İzge túsip qýa-qýa ketip bara jatqan qasqyrlardyń ústinen shyǵady. İshinde synshyl sholaq qasqyr da bar edi. Bul qýa beredi. Bir mezgilde synshyl sholaq qasqyr burylyp, artyna qaraıdy. Qarasa bir at oqshaý aldynda kele jatyr eken. Sholaq qasqyr qasyndaǵylarǵa bildiredi. «Bul attyń arty alasa, aldy joǵary eken. Órge qaraı shabaıyq», — deıdi. Sholaq qasqyr bastap bular órge qaraı shabady. Ári-beri júrgen soń aldy joǵary at órge shaba almaı qalyp qoıady. Munyń aldyna ekinshi bir at shyqty. Muny da synshyl sholaq qasqyr qarap kórip: «Bul attyń arty bıik, aldy alasa eken, oıǵa qaraı shabaıyq», — dep tómen qaraı shabady. Aldy alasa at yldıǵa qaraı shaba almaı, bu da qalyp qoıady. Munyń aldyna úshinshi bir at shyǵady. Synshyl sholaq qasqyr muny da qarap: «Bul attyń kózi shaǵyr eken», — dep kúnniń astyna qaraı shabady. Kúnniń astyna qaraı shapqan soń, kózi kúnge shaǵylyp bul at ta shaba almaı qalyp qoıady. Munyń aldyna eń aqyrǵy tórtinshi at shyǵady. Sholaq qasqyr qarap: «Bul attyń on eki múshesinde min joq eken», — deıdi. Júırik at bir qalsa aıaǵynan qalady, dep neshe túrli taý-tasqa salyp jorta beredi. Aqyrynda osy atpen synshyl sholaq qasqyrdy qýyp jetip uryp alady. Sóıtip, qurym sary aıǵyrdy jegen sholaq qasqyrdy óltirip, dushpanyn muqatyp, muratyna jetedi.

---