Qustardyń kúzgi tirshiligi
Qustardyń kúzgi tirshiligi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylar tabıǵat kórki qustar týraly, olardyń túrleri men kúzgi tirshiligi jaıly, qustardyń paıdasy týraly oqyp biledi.
Damytýshylyq: oılaý qabiletin damytý, dúnıetanymyn keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý, óz pikirin dáleldeı alýǵa qalyptastyrý.
Tárbıelik: tabıǵatty baqylaý, qustardy qorǵaý, olarǵa qamqorlyq jasaýǵa baýlý.
Tıpi: jańa bilimdi ıgertý
Túri: kiriktirilgen oıyn sabaq
Ádisi: oı shabýyly, toppen jumys, «Ushty ushty, juldyzyńdy jaq, artyǵyn tap, balapandarǵa kómektes» oıyny.
Pánaralyq baılanys: álippe, beıneleý
Sabaqtyń barysy:
I Uıymdastyrý
Sálemetsińder me balalar?
Kóńil kúılerin qalaı?
İİ Qyzyǵýshylyqty oıatý
- Oqýshylar kózimizdi jumaıyq ta, qulaǵymyzben tyńdaıyq.
Kóz aldaryńa neler elestedi?
Qandaı kóńil - kúıde otyrsyńdar?
Olaı bolsa kózimizdi ashaıyq ta oılaryńdy áńgimelep berińder.
III. Maǵynany taný.
Balalar, biz búgingi sabaǵymyzda qustardyń kúzgi tirshiligimen tanysamyz.
Qazaqstanda qustardyń 480 túri bar. Qustar aýada erkin usha alady. Olardyń keýdesindegi bulshyq etteri óte kúshti bolady. Al súıekteri jińishke ári jeńil. Bir qyzyǵy qustardyń qany ystyq bolady. Jumbaq sheshý arqyly qustardyń keıbir túrlerimen tanysamyz
«Juldyzyńdy jaq» oıynyn oınaıyq. Tapsyrmasy jumbaqtar sheshý. Kim jumbaqty sheshse, sol oqýshy óziniń juldyzyn kóteredi.
1. Quıqyljytyp dala kúıin,
Úı ishine salady úıin. Jaýaby: qarlyǵash.
Qarlyǵash - ol kesh kelip, erte qaıtyp ketedi. Sebebi, ol shybyn - shirkeımen qorektenedi. Olardy ushyp kele jatyp qaǵyp jeıdi. Al shybyn - shirkeı qar erisimen shyǵa qoımaıdy. Adamǵa úıirsek, súıkimdi. Ózge qustarǵa uqsamaıtyn qulaqqa jaǵymdy úni bar. Ol bir jazda 1 mıllıon qurt jeıdi eken
2. Ózge uıaǵa iz tastap,
Óz atyn ózi aıtady.
Jaýaby: kókek.
Kókek — óz atyn ózi shaqyratyn, óte tamaqsaý qus. Ózi balapan basyp shyǵarmaı, jumyrtqasyn basqa bir qustyń uıasyna týyp ketedi. Odan shyqqan «ógeı» balapan qalǵandaryn uıadan ıterip qulatyp jiberedi.
3. Sulýlyqtyń ne ekenin,
Olarǵa qarap anyqtar.
Ózge qus oǵan jetpeıdi
Qus patshasy sanalar, Jaýaby: aqqý
Aqqý – moıny uzyn, qardan appaq qus. Ol 30 - 40 jyl jasaıdy. Aqqý 3 - 4 jasqa deıin sur bop ósedi, keıin túlep naǵyz aqqýǵa aınalady. Ol 3 - 4 jumyrtqa basady, 38 - 40 kúnde órgizedi. Olar óte tatý. Adamdar aqqýdy eshqashan atpaǵan. Bir ereksheligi juptaryn ólgenshe jazbaıdy. Memlekettik qorǵaýǵa alynǵan.
4. Bıikke salǵan aǵash úı,
Sol ǵoı onyń mekeni.
Jazdaı saıran salyp ap,
Qysta alys ketedi. Jaýaby: qaratorǵaı
Qaratorǵaı — óte kishkentaı, óte paıdaly qus. Orman qorǵaýshysy. Naýryzben birge qaratorǵaı keledi. Olar kelisimen kún ashylyp, jylynady. Jaz boıy 4 mıllıon qurt jeıdi.
5. Qus kórdim tyrna sıaqty,
Sıdıǵan uzyn sıraqty.
Shalshyqtan baqa ustaýǵa,
Qımyly eren shıraqty. Jaýaby: láılek
Láılek – aq láılektiń adamǵa qashannan beri baýyr basqanyn eshkim anyq aıta almaıdy. Adamdar olardyń kelýin ózderine jaqsylyq ákeledi dep esepteıtin bolǵan.
Alaıda adamdarǵa jaqyn úıdiń shatyryna uıa salatyn bul qus qazirgi ýaqytta óte sırep ketken. Olar memlekettik qorǵaýǵa alynǵan.
Al osy atalǵan qustardan basqa qustardyń ishinde eń kishkentaı qustardy bilesińder me? Álemdegi eń kishkentaı qus kalıbrı dep atalady. Onyń dene turqy bes santımetr ǵana, salmaǵy bir jarym gram ǵana eken.
Jumbaqtar sheshýin tapqan saıyn sol qustardyń sýretterin ilinedi. Sol qustar jaıly maǵlumat berip otyramyn.
Kúzde qustardyń jemisi azaıady. Kóptegen qustar jyly jaqqa ushyp
ketedi. Ushar aldynda olar toptalyp, azyq izdep qorektenip, kúsh jınaıdy. Olardy úrkitip, egistikten qýalama. Olar uzaq jolǵa shydaý úshin kúsh jınap júr.
Jyl qustary – kún sýyta bastaǵanda jyly jaqqa ushyp ketetin qustar.
Olardyń jyly jaqqa ketýiniń sebebi – jeminiń azaıýy. Kún salqyndap, qurt - qumyrsqa tyǵylyp qalady. Sol kezde qustar toptala ushyp, lek - legimen jyly jaqqa kete bastaıdy. Al kóktemde qaıta kelý sebebi, ol jaq ystyq bolǵandyqtan jumyrtqalary shirip, urpaq órbite almaıdy.
Qystap qalatyn qustar olar jyly jaqqa ushpaıdy. Ol qustar mynalar: torǵaılar, ala qarǵalar, shymshyqtar, sýyq torǵaılar, sańyraý qurlar t. b.
Sergitý sáti.
Qustarǵa biz uqsaıyq,
Qane, qanat jazaıyq.
Ushyp - ushyp alaıyq.
Ornymyzǵa qonaıyq.
Balalar, sender qustar týraly qandaı óleńder, taqpaqtar bilesińder? Qaı toptyń oqýshylary daıyn eken?
Qarlyǵash:
Jaýatynyn jańbyrdyń,
Tómen ushsań bilemin.
Sýarsa bul oı qyrdy
Oınap, kúlip júremin.
Torǵaı:
Alaqanym sıaqty,
Jyly uıasyn qımapty.
Jyly jaqqa ushpaıdy,
Basqa qustar sıaqty.
Búrkit:
Bıik shyńda turady,
Qalyqtaıdy tóbeńde.
Kóz tastaıdy qyraǵy,
Qonbaıdy ol tómenge.
Saýysqan:
Men jaıly kóp qıly uǵym,
Mılaý emes, mılymyn.
Qara ala qaýyrsyn,
Sál uzyndaý quıryǵym.
Aqqý:
Qazaq eli aqqýlardy atpaıdy,
Kóldi qoryp, uıalaryn saqtaıdy.
Balalar da sulýlyqqa máz bolyp,
Odan artyq jazda qyzyq tappaıdy.
Ushty - ushty oıynyn uıymdastyrý.
Ushty - ushty qarǵa ushty,
Ushty - ushty balǵa ushty.
Ushty - ushty kókek ushty,
Ushty - ushty ótek ushty.
Ushty - ushty tyrna ushty,
Ushty - ushty tyrma ushty.
Ushty - ushty japalaq ushty,
Ushty - ushty shapalaq ushty
Dáptermen jumys júrgizý úshin «Artyǵyn tap» oıynyn uıymdastyrý.
Ártúrli sýretter arqyly berilgen tapsyrma.
Ekinshi toptan qustar týraly biletin maqal mátelderi men jumbaqtaryn suraý
İV. Bekitý «Balapandarǵa kómektes» oıyny
Qasıetti qus
Týymyzda beınelengen qus?
Óz atyn ózi shaqyratyn qus
Úıge uıa salatyn qus
V. Oı tolǵanys
Jańa sabaqty pysyqtaý:
Búgingi sabaqta ne úırendik?
Ne bildik?
Qandaı jyl qustaryn bilemiz?
Qustar nemen qorektenedi?
Bizdiń aýylda osy qustar kezdesedi me?
Kúzde qustar nege jyly jaqqa ushyp ketedi dep oılaısyńdar?
Kóktemde jyl qustary qaıtyp oralady? Sebebin aıt.
Qustar tabıǵatqa qandaı paıda keltiredi?
VI. Úıge tapsyrma:
Ózderińe unaǵan qustyń sýretin salyp kelý
VII. Baǵalaý
Oqýshylardy eki topqa bólgendikten, smaılıkter tarata otyryp baǵalaý.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylar tabıǵat kórki qustar týraly, olardyń túrleri men kúzgi tirshiligi jaıly, qustardyń paıdasy týraly oqyp biledi.
Damytýshylyq: oılaý qabiletin damytý, dúnıetanymyn keńeıtý, sózdik qoryn molaıtý, óz pikirin dáleldeı alýǵa qalyptastyrý.
Tárbıelik: tabıǵatty baqylaý, qustardy qorǵaý, olarǵa qamqorlyq jasaýǵa baýlý.
Tıpi: jańa bilimdi ıgertý
Túri: kiriktirilgen oıyn sabaq
Ádisi: oı shabýyly, toppen jumys, «Ushty ushty, juldyzyńdy jaq, artyǵyn tap, balapandarǵa kómektes» oıyny.
Pánaralyq baılanys: álippe, beıneleý
Sabaqtyń barysy:
I Uıymdastyrý
Sálemetsińder me balalar?
Kóńil kúılerin qalaı?
İİ Qyzyǵýshylyqty oıatý
- Oqýshylar kózimizdi jumaıyq ta, qulaǵymyzben tyńdaıyq.
Kóz aldaryńa neler elestedi?
Qandaı kóńil - kúıde otyrsyńdar?
Olaı bolsa kózimizdi ashaıyq ta oılaryńdy áńgimelep berińder.
III. Maǵynany taný.
Balalar, biz búgingi sabaǵymyzda qustardyń kúzgi tirshiligimen tanysamyz.
Qazaqstanda qustardyń 480 túri bar. Qustar aýada erkin usha alady. Olardyń keýdesindegi bulshyq etteri óte kúshti bolady. Al súıekteri jińishke ári jeńil. Bir qyzyǵy qustardyń qany ystyq bolady. Jumbaq sheshý arqyly qustardyń keıbir túrlerimen tanysamyz
«Juldyzyńdy jaq» oıynyn oınaıyq. Tapsyrmasy jumbaqtar sheshý. Kim jumbaqty sheshse, sol oqýshy óziniń juldyzyn kóteredi.
1. Quıqyljytyp dala kúıin,
Úı ishine salady úıin. Jaýaby: qarlyǵash.
Qarlyǵash - ol kesh kelip, erte qaıtyp ketedi. Sebebi, ol shybyn - shirkeımen qorektenedi. Olardy ushyp kele jatyp qaǵyp jeıdi. Al shybyn - shirkeı qar erisimen shyǵa qoımaıdy. Adamǵa úıirsek, súıkimdi. Ózge qustarǵa uqsamaıtyn qulaqqa jaǵymdy úni bar. Ol bir jazda 1 mıllıon qurt jeıdi eken
2. Ózge uıaǵa iz tastap,
Óz atyn ózi aıtady.
Jaýaby: kókek.
Kókek — óz atyn ózi shaqyratyn, óte tamaqsaý qus. Ózi balapan basyp shyǵarmaı, jumyrtqasyn basqa bir qustyń uıasyna týyp ketedi. Odan shyqqan «ógeı» balapan qalǵandaryn uıadan ıterip qulatyp jiberedi.
3. Sulýlyqtyń ne ekenin,
Olarǵa qarap anyqtar.
Ózge qus oǵan jetpeıdi
Qus patshasy sanalar, Jaýaby: aqqý
Aqqý – moıny uzyn, qardan appaq qus. Ol 30 - 40 jyl jasaıdy. Aqqý 3 - 4 jasqa deıin sur bop ósedi, keıin túlep naǵyz aqqýǵa aınalady. Ol 3 - 4 jumyrtqa basady, 38 - 40 kúnde órgizedi. Olar óte tatý. Adamdar aqqýdy eshqashan atpaǵan. Bir ereksheligi juptaryn ólgenshe jazbaıdy. Memlekettik qorǵaýǵa alynǵan.
4. Bıikke salǵan aǵash úı,
Sol ǵoı onyń mekeni.
Jazdaı saıran salyp ap,
Qysta alys ketedi. Jaýaby: qaratorǵaı
Qaratorǵaı — óte kishkentaı, óte paıdaly qus. Orman qorǵaýshysy. Naýryzben birge qaratorǵaı keledi. Olar kelisimen kún ashylyp, jylynady. Jaz boıy 4 mıllıon qurt jeıdi.
5. Qus kórdim tyrna sıaqty,
Sıdıǵan uzyn sıraqty.
Shalshyqtan baqa ustaýǵa,
Qımyly eren shıraqty. Jaýaby: láılek
Láılek – aq láılektiń adamǵa qashannan beri baýyr basqanyn eshkim anyq aıta almaıdy. Adamdar olardyń kelýin ózderine jaqsylyq ákeledi dep esepteıtin bolǵan.
Alaıda adamdarǵa jaqyn úıdiń shatyryna uıa salatyn bul qus qazirgi ýaqytta óte sırep ketken. Olar memlekettik qorǵaýǵa alynǵan.
Al osy atalǵan qustardan basqa qustardyń ishinde eń kishkentaı qustardy bilesińder me? Álemdegi eń kishkentaı qus kalıbrı dep atalady. Onyń dene turqy bes santımetr ǵana, salmaǵy bir jarym gram ǵana eken.
Jumbaqtar sheshýin tapqan saıyn sol qustardyń sýretterin ilinedi. Sol qustar jaıly maǵlumat berip otyramyn.
Kúzde qustardyń jemisi azaıady. Kóptegen qustar jyly jaqqa ushyp
ketedi. Ushar aldynda olar toptalyp, azyq izdep qorektenip, kúsh jınaıdy. Olardy úrkitip, egistikten qýalama. Olar uzaq jolǵa shydaý úshin kúsh jınap júr.
Jyl qustary – kún sýyta bastaǵanda jyly jaqqa ushyp ketetin qustar.
Olardyń jyly jaqqa ketýiniń sebebi – jeminiń azaıýy. Kún salqyndap, qurt - qumyrsqa tyǵylyp qalady. Sol kezde qustar toptala ushyp, lek - legimen jyly jaqqa kete bastaıdy. Al kóktemde qaıta kelý sebebi, ol jaq ystyq bolǵandyqtan jumyrtqalary shirip, urpaq órbite almaıdy.
Qystap qalatyn qustar olar jyly jaqqa ushpaıdy. Ol qustar mynalar: torǵaılar, ala qarǵalar, shymshyqtar, sýyq torǵaılar, sańyraý qurlar t. b.
Sergitý sáti.
Qustarǵa biz uqsaıyq,
Qane, qanat jazaıyq.
Ushyp - ushyp alaıyq.
Ornymyzǵa qonaıyq.
Balalar, sender qustar týraly qandaı óleńder, taqpaqtar bilesińder? Qaı toptyń oqýshylary daıyn eken?
Qarlyǵash:
Jaýatynyn jańbyrdyń,
Tómen ushsań bilemin.
Sýarsa bul oı qyrdy
Oınap, kúlip júremin.
Torǵaı:
Alaqanym sıaqty,
Jyly uıasyn qımapty.
Jyly jaqqa ushpaıdy,
Basqa qustar sıaqty.
Búrkit:
Bıik shyńda turady,
Qalyqtaıdy tóbeńde.
Kóz tastaıdy qyraǵy,
Qonbaıdy ol tómenge.
Saýysqan:
Men jaıly kóp qıly uǵym,
Mılaý emes, mılymyn.
Qara ala qaýyrsyn,
Sál uzyndaý quıryǵym.
Aqqý:
Qazaq eli aqqýlardy atpaıdy,
Kóldi qoryp, uıalaryn saqtaıdy.
Balalar da sulýlyqqa máz bolyp,
Odan artyq jazda qyzyq tappaıdy.
Ushty - ushty oıynyn uıymdastyrý.
Ushty - ushty qarǵa ushty,
Ushty - ushty balǵa ushty.
Ushty - ushty kókek ushty,
Ushty - ushty ótek ushty.
Ushty - ushty tyrna ushty,
Ushty - ushty tyrma ushty.
Ushty - ushty japalaq ushty,
Ushty - ushty shapalaq ushty
Dáptermen jumys júrgizý úshin «Artyǵyn tap» oıynyn uıymdastyrý.
Ártúrli sýretter arqyly berilgen tapsyrma.
Ekinshi toptan qustar týraly biletin maqal mátelderi men jumbaqtaryn suraý
İV. Bekitý «Balapandarǵa kómektes» oıyny
Qasıetti qus
Týymyzda beınelengen qus?
Óz atyn ózi shaqyratyn qus
Úıge uıa salatyn qus
V. Oı tolǵanys
Jańa sabaqty pysyqtaý:
Búgingi sabaqta ne úırendik?
Ne bildik?
Qandaı jyl qustaryn bilemiz?
Qustar nemen qorektenedi?
Bizdiń aýylda osy qustar kezdesedi me?
Kúzde qustar nege jyly jaqqa ushyp ketedi dep oılaısyńdar?
Kóktemde jyl qustary qaıtyp oralady? Sebebin aıt.
Qustar tabıǵatqa qandaı paıda keltiredi?
VI. Úıge tapsyrma:
Ózderińe unaǵan qustyń sýretin salyp kelý
VII. Baǵalaý
Oqýshylardy eki topqa bólgendikten, smaılıkter tarata otyryp baǵalaý.
You Might Also Like
