InfoHub Logo

Meniń baqytty kúnderimdi

Endi sender aıtýǵa tıistisińder.

O, jartas, sóılegin! Sóılesińder menimen, shaıtandar!

Kósheler ún qatyńdar! Danyshpanym, óziń týraly til qatqyn!

Kóńildi eljiretip seniń kıeli dýaldaryń, aqıqatty jyrlaǵandaı.

Roma aeterna! (Rım máńgilik!)

Derlik bári de mylqaý bolyp baılanyp qalǵan ba?

Kim aıtar endi, qaısibir terezeden kezdeısoqtan raqymshylyqtyń kóleńkesi túsip, sóıtip meni, kúl shoǵynan, tiriltip alar, kim bar eken?

Oǵan bara beretin, bara beretin joldy, bilmesten esh, bolmasa men joldan adasyp, júrmin be eken san saǵattardy aıaýsyz joǵaltyp?

Búginde júrmin, tas-talqan bolǵan záýlim shirkeýlerdi, sáýletti saraılardy, qulap jatqan gaýhar tasty munaralardy tamashalap, serýen quryp.

Kelgender, Amýrdyń shirkeýinen erekshe kósemniń qanyn kórer.

Rım! Sen týraly: «Sen — bar álemsiń».

Mahabbatty alsańdar tartyp,

Bar álem mahabbattsyz — álem emes,

Rım mahabbattsyz — Rım emes.

Súıiktim, sen erte bastan kónip qalǵanyńa ókinýdesiń be? Ókinbegin: Batyl sheshimderge sengin, men seni kúshtemeımin.

Mahabbattyń sadaq oǵy árqıly tıer: azdap tıip ketip, salsa belgi, ý-y júregińdi jyldar boıy jaralar; Jáne de qýatty qanatynyń úshkir de, myqty ushymen, súıeginen ótip mıyńa jetip, bar qanyndy otqa orar.

Ǵasyrlar boıy batyrlar, qudirettiler qudiretti sulýlaryn sheksiz súıip, qumarlana bir birine qaraýmenen, qumarlyqtary rahat kúıge bólengen.

Álde sen oıladyń ba, Ida baý-baqshasynda Anhızdyń Kıprıdaǵa ǵashyq bolǵan kúnderin? Uıqyly-oıaý beıham jatqan Selenany qyzǵana óbip-súıip, shirkin, tańnyń nur sáýlesin oıatqan!

Túnniń bir jarymynda, aıqaı-shýdyń ortasynan Gero Leondraǵa qadala bir qaraǵannan, ol baıǵus, mahabbattyn, ot-shoǵyna kúıip janyp, daýyl-nóser qamaýynda tunshyǵyp kete bardy. Sóıtip, Mars óziniń balalaryn dúnıege ákelgen. Qasqyrdyń anasy eki balasyn emizgen, Rım de jer júziniń sultan begi atanǵan.

V

Ótkenim men búgingi kúnderime daýystap ún qosqandaı, qýanysh pen baqytqa sheksiz men bólenemin.

Ótken tarıhtardy paraqtaǵan saıyn, ózimmen ózim keńeskendeı bolyp, kúnnen kúnge jańa kúıge engendeımin.

Túngi Amýr meni ózgeshe isterge jeteleıdi: Jarym-jartylaı oqyǵanmen, búginde men baqyttymyn eki ese.

Omyraýyńa qadala qarap janarym, degenmen de men túk bilmegendeı belgi berip, janbasyńdy qolymmen sıpaǵandaı kúıdemin be?

Gaýhar tastyń syry ashylǵandaı; zańǵa súıenip tapqandaımyn: Kózder, tunyp, qaraýmen, seziner, sıpap, qoldar.

Eger de keıde kúndizgi saǵatymdy ǵashyǵymmen ótkizgenmen, ózime ol túngi saǵatymmen birge qaıta oralar.

Ylǵı túndi aımalap súıisýmen ótkizbesten, áńgime-dúken de quramyz; Uıqy qysyp bizdi — tereń oıǵa batamyz.

Birneshe ret, ǵashyǵymnyń qushaǵynda óleń qurap, ómir ólshemderin, saýsaqtarymnyń býyndaryn men tyrs-tyrs úzip, esepteımin.

Súıiktim múlgip-qalǵyp demin alyp — demi meniń qushaǵymdy órtep jandyrar.

Sol mezgilde ótken shaqtardy eske alyp, Amýr alaýlap shyraq janyp, jeńistiń bıigine kóterilgenderge qyzmetin kórsetýde.

VI

«Sen be, qatygez, meni osy bir sózderińmen qorlaıtuǵyn? Joq álde erkekter me, jaqsy kórgenderinen, sonshama ashýly sózder aıtatuǵyn?

Meıli kinálaı bersin meni kópshilik, men bárin de shydamdylyqpen kóteremin. Bilemin: kúnálimin. Biraq ta meniń jeke kúnám kim? Sensiń!

Myna kóılekter, olar qyzǵanysh pen ósek-aıańdardy týdyrar,

Kúıeýin ańsap jylap syqtaǵan jesirdiń de yǵyry shyǵar.

Aıly túnniń ortasynda, sen kelmep pe ediń meniń janyma, baıqamastan: Qońyr-qara kelisti kımeshek kıim kıinip, qolań shashtaryń jalaýdaı jelpil qaǵyp, jelbirep? Sen óziń emes pe ediń, ázildep, shaıtannyń túrine engen?

Adamdar bir-birine sybyrlasyp: «Máımeńsińgen! Kim edi, sen bolmasań, sondaı bolǵan?

Rımde, shirkeýdiń jyly uıasynda, eshkim de senbes, ant etemin, ımandylyqqa bas ıgenderdiń eshbiri de meniń ystyq qushaǵymdy bilgende emes. Ia, men jas ta, kedeı de bolatynmyn, Maǵan qyzyǵýshylar kóp aq edi, Folkonnerı birneshe ret jalynyshty kózderimen qaraýmen bolsa telmirip, Albannyń júgirtpegi Ostaıanyń Kvatro Fontanesine shaqyrýmen, qap-qap býdaqtaǵan aqshasyn maǵan tyǵýmen boldy izimdi baǵyp.

Shabarmandar meni joldan taıdyra almady esh!

Biri de óte jıirkenishti edi.

Mende aqshyl-kók shulyq bolatuǵyn, qyzyl tústi de emes edi! Azdap biletinmin: «Báribir aqyr sońynda, qyz balasy zábir shekken! Anamnyń qatal emestigin, bostyǵyn, ákem o bastan aıtýmen keledi. Aıtqanyndaı-aq mine endi, men de aldandym!

Tek syrt kózder úshin sen ashýlanǵanmen, óziń bolsań, bilemin, qaıtsem qashyp qutylar ekenmin dep oılaýdasyń. Ne deıin, bara ber! Sender áıeldiń mahabbatyna teń emessińder. Bizder júrek túbinde balalyq kóńilimizdi, keýdemizde adaldyqty nyq saqtaımyz. Sender, erkekter, ystyq qushaqta adaldyqty, qushtarlyqty úıip-tógip, sender ózderińniń jeńil mahabbattaryńdy, birin de bostan bosqa ótkizesińder».

Súıiktisi osy sózderdi aıtty da, jas sábıin qolyna alyp, ony qumarlana súıe bastady; kózinen jas sheksiz aqty bulaqtap.

Qalaısha men uıalmastan, adamgershilikten attap ótip, aram sózderge jol ashyp, móldir taza mahabbatty qorladym!

Álsin-álsin ot jalyndap ushaqtanyp, tútindep, byqsyp janyp tur, eger de sý búrkip seppegende, ot-shoq erik bermesten laýlap janyp ta keter me edi.

Degenmen de, sol bir sát, ot jalyn atyp tazalanyp, tútin de joǵalar; Jańadan, jastyq shaq kelip, qýattanyp, jaryqtap ot-shoq ta laýlap janar.

VII

O, Rımde maǵan qandaı jaqsy! Burynnan-aq osyndaı ma edi?

Soltústiktiń qońyr salqyn kúnderi meni aımalap óbip súıgeni, áli esimde.

Kúńgirt, aýyr aspan tóbemdi basyp tur; Jerdiń júzi túr-túsin, boıaýyn da múldem joǵaltyp álsiz jatqan.

Men bolsam ózimniń «mendigime» salynyp, qaraptan qarap kónilsiz rýhym meni jaýlap alyp, qarańǵylyqtyń jolyna, oı-tolǵaýdyń tereńine súńgip keter. Búginde maǵan mańdaıyma jazylǵan jaryq sáýlesin túsirip, ómir syılaýshy — perishtem túr men tústi ómir súrýge úndegen.

Tún juldyzdarmen jaryqtanyp, jumsaq jyly án salar; Qıyr soltústiktiń kúninen de, ońtústiktiń aı jaryǵynan da jap-jaryq.

Bul nendeı men bısharaǵa kelgen baq-qýanysh! Túsim emes pe eken? Kóringen seniń orasan úlken, záýlim úıińde meıman bolǵan, Jaryq juldyz — ákeń be?

Mine, men shalqaıa jatyp, qolymdy seniń ystyq tizeńe qoıyp jalyna suranamyn: «Ksenıı — jaryq juldyz, qýmaǵyn, meni! Qalaısha munda kelgenimdi men, túsindirip aıta almaspyn: Geba meni, saıahatshyny ustap alyp, ǵajap jaryqtarǵa qyzyqtyrdy. Jas óskeleń, múmkin sen batyrlardy alyp kelemin dep, jańylysqan da bolarsyń?

Darhan jan, maǵan buıyrǵan qatelikterimmen birge saqtashy!

Ia, jolyń bolǵyr, birbetkeı qyzym meniń, kelgin endi: Kim kóńil bólip qaraılasa, soǵan eń jaqsy syılyq berer.

Meımandos pa ediń, qudaıym? Kelgen jandy olımpıdiń bıiginen jáne de tómengi jerge qulatyp júrmegin».

«Toqtaǵyn! Qaıda shyǵyp alǵansyń, aqynym?» — Keshirgin meni! Kapıtolıanyń bıik shyńy seniń jańa Olımpiń bolǵandaı.

Osynda, Jaryq juldyz, maǵan shydaǵyn; al keıin Merkýrııdi, Sestıevti saǵanasynan shyǵaryp salar».

VIII

Qymbattym, qyz basyńmen adamdarǵa unamadym dep aıtyp tursyń ba sen, anań saǵan qorǵan bola almastan, keıinnen soń, óskeleń boıjetken, únsiz jerde gúldep óstiń sen, — jarqynym, men senemin: Seniń jas kezińnen erekshe ósken kúnderińdi saǵynyp, qyzyǵa esime alamyn.

Buǵan uqsap júzimniń túri de, túsi de gúldep ózgermeıdi. Bir shoq bolyp pisken jemisi — Qudaıym men adamdardyń qýanyshy.

IX

Kúzgi kúnniń jaryq janyp oshaǵy, aýylda júrgendeı qýandyq; Qýraılar órship jaınap, qarap tursań, bıiktep jalyndap janyp jatqandaı.

Búginde olar maǵan eki ese qýanyshty: Aǵashtary kómirdeı ot-shoq janyp, kúlge aınalmastan erte sónip qalar, — súıgeni keler jetip. Jalqaýlana ysyta janyp, túndi jylyta túsip, bizderge mereke keshin syılaǵandaı. Tań atqanda meniń úı-jasaýym, súıikti jaıyn qaldyryp, asyǵa kúl ortasynan qashyp, ómirge qaıta kelip ot-shoq janar. Erke Amýrdy erekshe bir syılaǵan: Kúl ortasyna kirip ol sóngende, qýanyshty oıatar.

X

Uly danyshpandar Genrıh pen Frıdrıh, Sezar men Aleksandr, eger de olar ózderiniń qurmet, ataqtarynyń bir bólegin maǵan syılaıtyndaı jaǵdaıda bolǵanda, men árbirine, bolmaǵanda bir túnge óz ornymdy berer edim: Tek qana Ork olardy ózine baǵyndyryp qatal ustaǵan...

Aıaǵyńdy o bastan alyp qashpastan, mahabbattyń ot jalyndy, uıasynda ómir súrip, baqytty jan bolǵyn sen.

XIV

«Balaqaı! Jaryqty jaqqyn!» — Jaryqtansyn! Ne úshin bostan bosqa maıdy almastyrmaqsyń? Terezeniń qaqpaǵyn nege japtyń? Taýdan ary aspastan, qaqpa syrtynda kún qaldy jasyrynyp — bizderge kúnniń batýyn kútý úshin jáne de endi kúrekteı jarym saǵat kerek».

«O, baqytsyz jan! Talaspaǵyn, bara ber! Men qymbattymdy kútýdemin. Túnnen habar berip, shyraq sham, jubatar meni!»

XVI

«Qalaısha búginde sen, súıiktim, meniń júzim kóshetimdi umytqansyń?

Taǵdyr jazyp, jasyryn men seni, sonda kúttim».

«Sol jerge bara jatqanymda, baqytyma, ýaqytynda, butalardyń arasynda tynymsyz jumys istep júrgen aǵańdy baıqap qaldym. Men tezirek qasha jóneldim!»

— Ah, qalaısha sen jańylǵansyń!

Qoldan jasalǵan jansyz qýyrshaq qoı —

— Sol ǵoı seni qorqytyp qýǵan. Biz ony eski-qusqy, mata qoqystardan adamǵa uqsata turǵyzyp qoıǵan edik; Men de barymdy salǵan bolatynmyn — sóıtsem, ózime ózim baqytsyzdyǵyma jasappyn!»

Shal óz degenine jetti: ol óte ádepsiz qusty qýdy,— baý-baqshany da jáne de baqshaǵa qarap júrgen qyzdy da qurtatynnyń dál ózin.

XVII

Men kóptegen dybystardy jaqtyrmaımyn, sonyń ishinde eń bir oqshaý óreskeli, ol ıttiń úrip, yńyrsýy, — qulaqty ol, ońbaǵan, jaryp jibererdeı.

Tek bir ǵana ıttiń úrgeni júregime qýanyshtyń jylýlyǵyn oıatqandaı — kórshimizde jasaıtyn, arlan tóbet.

Bir kúni ol, maǵan jasyrynyp kele jatqan súıikti qyzyma úremin dep, sál bolmaǵanda bizdiń syrymyzdy ózgelerge ashyp qoıa jazdaǵany bar.

Ittiń úrgenin estip, men birden janyp kettim: «Sol emes pe?» Joq álde esimde qalǵany, arman bolǵan úıdiń esiginiń ashylǵany.

XX

Jigitti kúsh-qýattylyq jarastyryp, erlik erkindiktiń rýhy bolǵan ba?

Qupıa-syrlardy saqtaý da odan kem jaraspaǵan.

Únsizdik kúrdeli qurylymdardy óshirgen halyqtardyń bıkeshi!

Qudirettim, men úshin, ómirimniń jaryǵy boldyń sen.

Taǵdyrym ne jazǵan ediń? Meni sazdy áýen, kúlip, eritedi,

Amýrdyń tas qulyptanǵan aýyzyn qý-aldamshy buzyp jaryp,

Oh, patshanyń qarabettiligin jabý degen qandaı qıyn is!

Eń qıyn is tóbeli qalpaq kıgen mıdastyń uzyn qulaǵy men eń jaman is basyndaǵy gúltájdi jabý degen: eger de jaqyn qyzmetshileriniń biri patshanyń qupıa túrde kókeıinde zildeı tasty saqtap júrgeniń sezip qalsa — onda patshaǵa qaýiptiń tóngeni.

Zildeı tasty jer astyna jerlep, kómip tastaý kerek pe, endi qaıtpek?..

Biraq ta mundaı qupıa-syrdy jer de saqtaı almas!

Men úshin, kókirekti qysyp jaryp bara jatqan, qupıa-syrdy saqtap qalý óte qıyn, tilden op-ońaı-aq sýdaı aǵyp ketýi múmkin.

Eger de qurbylaryńnyń birine senimsizdik bildirseń — ósek taratyp jiberedi olar; Dosyńa senýge bolmas eken: ne sonda, dosyń da qaýipti bolǵany ma?

Jartastardyń jańǵyryǵyn estýge yntyzar qylyp, seniń baý-baqshańdy bir kórýge sonshama qumar bolǵan ba?— deısiń.

Men sondaı-aq, jas ta emespin, jalǵyz da emespin.

Árbir jannyń armany bar.

Keıbireýler qarmaq-qorǵandardan qashyp, aýlaq júrer,

Kimde-kim batyl, ójet kórinse — ol júrektilik, al jasyryn júrý, qý bolý — qorqaqtyq.

Aqyldy op-ońaı aq aınalyp óter: oǵan jarqyrap aq jol kórinip, sonda saǵyna-sarǵaıa súıikti dosy kútip tur.

Abaılaǵyn, Selena! Kele jatyr!

Kórshiń kórip baıqap qalmasa edi...

Aǵash japyraqtary jelmen esip birge, syldyr qaqsyn — aıaqtyń árbir basqan dybystaryn tunshyqtyrsyn!

Ónip ósińder, gúldenińder sender, o, súıikti, saǵynyshty óleńder!

Terbetile bıleńder tynysh qana diril qaǵyp sabaqtanyp, meıirimdi jyly túnde — qamystarǵa uqsap, qımyl qaǵyp.

Baqytty juptyń taǵdyry tartqan jazalaryn qumartqan jandarǵa qupıa-syrlaryn ashqyn.

---