InfoHub Logo

Búgingi tańda uıaly telefonymyzdaǵy sensorlyq ekran – óte yńǵaıly qural ekenine eshkimniń kúmáni joq. Mundaı dıspleılerdi planshet, uıaly telefon, rıder, anyqtama qurylǵylary sıaqty kóptegen perıferıalardy jasaý úshin paıdalanady. Sensorlyq ekran kóptegen mehanıkalyq batyrmalardy almastyrýǵa múmkindik beredi, jáne bul óte yńǵaıly, sebebi mundaı jaǵdaıda olar dıspleılerdi de, joǵary sapaly engizý quraldaryn da almastyra alady. Mehanıkalyq bólshegi bolmaǵandyqtan, mundaı qurylǵylardyń senimdilik deńgeıi áldeqaıda joǵarylaı túsedi. Qazirgi tańda sensorlyq ekrandardy birneshe túrge bólý qarastyrylǵan: rezıstıvti (tórt-, bes-, segizsymdyq bolady), proeksıalyq-sıymdy, matrısalyq-sıymdy, optıkalyq jáne tenzometrıalyq. Budan ózge, dıspleıler syrtqy-akýstıkalyq tolqyndar nemese ınfraqyzyl sáýlelerdiń negizinde jasalýy múmkin. Búginge deıin patenttelgen ondaǵan tehnologıa bar. Qazirgi tańda kóbinese sıymdy jáne rezıstıvti ekrandar paıdalanylady. Solardy tolyǵyraq qarastyraıyq.

Rezıstıvti ekran.

Eń qarapaıym túri – bul áınek panel jáne de plasık membranadan turatyn tórtsymdyq sensor. Áınek pen plasık membrananyń arasyndaǵy keńistik mindetti túrde mıkroajyratqyshpen toltyrylýy tıis. Bul toq júrý qabatyn bir-birinen ajyratyp turýǵa múmkindik beredi. Qabattardyń barlyq betine metaldan jasalǵan, jińishke plasınka bolyp keletin elektrodtar ornatylǵan. Koordınatalardy esepteý júrgizilýi úshin artqy qabattyń elektrodtary tik ornalasqan, al aldyńǵy qabatta – kóldeneń. Eger dıspleıdi bassa, panel men membrana avtomatty túrde bekitiledi de, arnaıy dachık basylýdy sıgnalǵa aınaldyrady. Segizsymdyq – áldeqaıda jetildirilgen túri bolyp sanalady. Bular aldyńǵylaryna qaraǵanda dáldik deńgeıi joǵary bolyp esepteledi. Alaıda ekrandarynyń senimdilik deńgeıi tómen, ári uzaqqa shydamaıdy. Eger berik dıspleı qalaǵan bolsańyz, bessymdyq túrin tańdaǵanyńyz durys.

1 - áınek panel, 2 – rezıstıvtiqabat, 3 - mıkroajyratqyshtar, 4 –ótkizgish qabaty bar plenka

Matrısalyq ekrandar.

Konstrýksıasy birshama jeńildetilgenmen, rezıstıvti dıspleıge uqsas. Membranaǵa arnaıy tik ótkizgish ornatqan, al áınegine – kóldeneń. Eger dıspleıge basatyn bolsańyz, ótkizgishter mindetti túrde jınaqtalady, aıqysh-uıqysh bolyp bekitiledi. Prosesor qaı ótkizgishter jınaqtalǵanyn anyqtaıdy, osy arqyly basylǵan koordınatalardy tabady. Matrısalyq ekrandardyń dáldigi joǵary deýge bolmaıdy, sondyqtan olar qazirgi tańda qoldanystan shyqqan.

Sıymdy ekrandar

Sıymdy ekrandardyń konstrýksıasy birshama kúrdeli. Ol adam denesi men dıspleı ekeýi birigip kondensator quraıtynyna negizdelgen. Kondensator aýyspaly toqty ótkizedi. Mundaı ekrandardy áınek panel túrinde jasaıdy. Áınek paneldi rezıstıvti materıalmen qaptaıdy. Bul elektrlik baılanystyń qıyndamaýyn qamtamasyz etedi. Elektrodtar dıpsleıdiń tórt buryshyna ornalasady, jáne olarǵa aýyspaly kerneý beriledi. Eger dıspleıdiń betine tıgizetin bolsa, onda joǵaryda atalyp ótken «kondensator» arqyly aýyspaly toqtyń shyǵýy oryn alady. Muny dachıkter tirkeýge alady da, budan keıin aqparatty qurylǵynyń prosesory óńdeıdi. Sıymdy dıspleıler 200 mıllıon basýǵa deıin shydaı alady, dáldiktiń ortasha deńgeıimen erekshelenedi, alaıda, suıyqtyqqa shydamaıdy.

Proeksıalyq-sıymdy ekrandar

Proeksıalyq-sıymdy ekrandardyń joǵaryda atalyp ótken túrlerden ereksheligi, olar birneshe basýdy anyqtaı alady. İshki jaǵynda árdaıym arnaıy elektrodtar tory bolady, jáne solarǵa tıip ketken sátte mindetti túrde kondensator qurylady. Dál sol orynda elektrlik sıymdylyq ózgeredi. Kontroller elektrodtar baılanysqan núkteni anyqtaı alady. Keıin esepteý júrgiziledi. Eger birneshe jerdi basqan bolsa, onda bir emes, birneshe kondensator túzeledi.

Infraqyzyl sáýle tory bar ekran

Mundaı dıspleılerdiń jumys prınsıpi qarapaıym, jáne birshama matrısalyqqa uqsas. Mundaı jaǵdaıda ótkizgishterdi arnaıy ınfraqyzyl sáýlelermen almastyrady. Berilgen ekrannyń aınalasyna ishki sáýle taratýshysy, jáne de qabyldaýshysy ornalastyrylǵan jıekteme júrgiziledi. Eger ekranǵa basatyn bolsańyz, keıbir sáýleler jabyla bastaıdy, jáne olar óz baratyn jerlerine, dálirek aıtqanda qabyldaýshyǵa bara almaıdy. Nátıjesinde kontroller baılanys ornatylǵan jerdi anyqtaıdy. Mundaı ekrandar jaryqty ótkize alady, sezimtal betki qabaty jáne mehanıkalyq basýdy qajet etpeıtindikten uzaqqa shydaıdy. Alaıda mundaı dıspleıler qazirgi tańda joǵary dáldikti qamtamasyz ete almaıdy, ári kez kelgen shań tozańda shydamaıdy. Esesine jıektemeniń dıagonal saǵaty 150 dúımge deıin jete alady.

Syrtqy-akýstıkalyq tolqynǵa negizdelgen sensorlyq ekrandar

Mundaı dıspleıler árdaıym áınek panel túrlerinde jasalady. Áınek panelge ár buryshta ornalasqan pezoelektrlik túrlendirshikter ornatylǵan. Perımteri boıynsha qabyldaýshy dachıkter bar. Kontroller sıgnaldardyń túzilýine jaýap beredi. Olardyń jıiligi óte joǵary. Budan keıin sıgnaldar árdaıym pezoelektrlik túrlendirgishterge jiberiledi. Olar óz kezeginde kelgen sıgnaldardy akýstıkalyq terbeliske túrlendiredi, al bular kórsetkish dachıkterde kórsetiledi. Keıin tolqyndar qabyldaǵyshtarmen qabyldana alady, qaıta pezoelektrlik túrlendirgishke jiberile alady, sodan soń elektrlik sıgnalǵa aınalady. Eger dıpsleıge basatyn bolsaq, akýstıkalyq tolqynnyń qýaty ishinara jutylyp ketedi. Qabyldaǵyshtar mundaı ózgeristerge asa sezimtal bolady, al prosesor tıgen jerdiń núktesin anyqtaıdy. Basty artyqshylyǵy, syrtqy-akýstıkalyq tolqynǵa negizdelgen sensorlyq ekrandar basý núktesiniń koordınatasyn, basý kúshin anyqtaı alady. Bul túrdiń dıspleıleri uzaqqa jaramdylyǵymen erekshelenedi, sebebi olar  50 mıllıon basýǵa shydaı alady. Kóbinese olardy oıyn avtomattaryna, anyqtama júıelerine qoldanady. Alaıda mundaı dıspleıdiń jumysy syrtqy shý, diril, akýstıkalyq kirleýdiń áserinen dáldiligi joǵaltýy múmkin.

1 -sensorlar, 2 –dybys kórsetkishi, 3 –dybystyń tranzıstor-qaınary, 4 –koordınatalardy anyqtaıtyn prosesor

---