Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar.
Jansen Kereev atyndaǵy orta mektebi
Matematıka pániniń muǵalimi:
Janbaýova Marýan Sakenovna
5 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Sheńber uzyndyǵy, dóńgelektiń aýdany, shar, sfera týraly túsinik qalyptastyrý;
Tárbıelik: Uqyptylyqqa, eńbek súıgishtikke, saýattylyqqa jáne salystyra bilýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Logıkalyq oılaýyn, este saqtaý qabiletin, teorıalyq bilimin praktıka júzinde qoldana bilý daǵdysyn damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, globýs, dop, sharlar, formýla jazylǵan plakattar, syzǵysh, jip.
Kútiletin nátıje: Esepter shyǵarýda sheńberdiń uzyndyǵyn tabady, dóńgelektiń aýdanynyń formýlasyn paıdalana alady.
Sabaqtyń mazmuny:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy túgeldeý, sabaqqa qajetti quraldardy daıyndatý.
Psıhologıalyq daıyndyq. «Logıkalyq suraqtar».
1. Bir aıaǵymen turǵan átesh salmaǵy 2 kg. Ol eki aıaǵymen turǵanda salmaǵy qansha kg?
2. Daıyndaýǵa bolady, biraq jeýge bolmaıdy, ol ne?
3. 5 oqýshy kezdesip sálemdesti, neshe ret sálemdesýler oryndalady?
4. Qalaısha jumyrtqa 3 metrge ushyp jarylmaýy múmkin?
«Mozaıka» strategıasy boıynsha topqa bólip, toptyń atyn qurastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý: «Mıǵa shabýyl» strategıasy boıynsha úı tapsyrmasyn suraý.
1. Qatynas degenimiz ne?
2. Proporsıa degenimiz ne?
3. Proporsıanyń negizgi qasıetterin aıt?
4. Qandaı shamalardy týra proporsıonal shamalar dep ataıdy?
5. Qandaı shamalardy keri proporsıonal shamalar dep ataıdy?
6. Masshtab degenimiz ne?
7. Sheńber degenimiz ne?
8. Dóńgelek degenimiz ne?
9. Sheńberdiń radıýsy degenimiz ne?
10. Sheńberdiń dıametri degenimiz ne?
11. Dıametr radıýstan neshe ese uzyn?
3) Jańa bilimdi qalyptastyrý
Praktıkalyq tapsyrma
1. Berilgen zattyń jıegin jippen aınaldyryp ora.
2. Jiptiń uzyndyǵyn syzǵyshpen ólshe.
3. Shablonnyń dıametrin syzǵyshpen ólshe.
4. Sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametriniń uzyndyǵyna bólińder. Oqýshylardyń shyǵarǵan bólindisi birdeı bolady. Kez kelgen dóńgelektiń sheńberiniń uzyndyǵynyń onyń dıametriniń uzyndyǵyna qatynasy turaqty shama. Ony grektiń π - árpimen belgileımiz.
π – sany shekteýsiz ondyq bólshek.
Esepteýlerde máni alynady = π budan S = π • D
eger D = 2 R onda S = 2 π R
sheberdiń uzyndyǵy π sany men sheńberdiń dıametriniń kóbeıtindisine teń.
Sheńberdiń uzyndyǵy men dóńgelektiń aýdanyn anyqtaǵanda π – sany mańyzdy jáne óte qajet. Bul sandy ejelgi grek matematıgi Pıfagor ashqan bolatyn. Ol sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametrinen qansha ese úlken ekendigin kórsetedi:
Sheńberdiń uzyndyǵyn ólshep tabýǵa bolady.
1 esep: D = 10 sm. S -? S = π • D
S = π • D =3, 14 •10 = 31, 4 (sm) Jaýaby: 31, 4 sm.
2 esep: R =15 sm. S -? S = 2 π • R
S = 2 • 3, 14 • 15 = 94, 2 (m) Jaýaby: 94, 2 m.
Dóńgelektiń aýdany
Kóptegen zertteýlerdiń kómegimen dóńgelektiń aýdany qabyrǵasy dóńgelektiń radıýsyndaı kvadrattyń aýdanynan π - ese artyq ekeni dáleldengen.
S = π R2 Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π – diń kóbeıtindisine teń.
3 esep: Berilgeni: R = 5 sm. Sheshýi: S = π R2
Tabý kerek; S -?
S = 3, 14 • 5 2 = 3, 14 • 25 = 78, 5 m2. J: 78, 5 m 2
Shar: Globýs, oıyn doby, ıadro t. b. shar dep atalatyn fıgýra. Shardyń beti Sfera dep atalady. «Sfera» grek sózi. Qazaqsha «Dop» degendi bildiredi. Shardyń sentri arqyly ótip, sferanyń eki núktesin qosatyn kesindi shardyń (sferanyń) dıametri dep atalady. Shardyń qımasy dóńgelek bolady. Sferany jazyqtyqpen qıǵandaǵy qımasy sheńber bolady. Jer shar tárizdes.
4. Oqýlyqpen jumys.
№1. R=4 R=3 R=5
S=2*3, 14*4=6, 28*4=25, 12 S=2*3, 14*3=18, 84s S=2*3, 14*5=31, 4(m)
№162
Radıýsi 10 sm, 20 dm, 1 m sheńberdiń uzyndyǵyn tabyńdar
№163
Saǵattyń mınýttyq tiliniń ushy 1 saǵatta uzyndyǵy 31, 4 sm sheńber syzady.
Saǵattyń mınýttyq tiliniń uzyndyǵy neshe santımetr?
№168. Amaldardy oryndańdar.
100 - 6, 72: 5, 6 - 41, 4∙2=
(13, 67 - 9, 99): 2, 3+6, 05∙4=
№169
Velosıped dońǵalaǵynyń dıametri 60sm. Velosıped dońǵalaǵy 5 aınalym jasaǵanda qansha jerge barady?
№170
1) Sheńberiniń uzyndyǵy 84 sm dońǵalaq 35 aınalym jasaǵanda baratyn qashyqtyqty ótip shyǵý úshin sheńberiniń uzyndyǵy 98 sm dońǵalaq neshe aınalym jasaıdy?
№170
1) Sheńberiniń uzyndyǵy 84 sm dońǵalaq 40 aınalym jasaǵanda baratyn qashyqtyqty ótip shyǵý úshin sheńberiniń uzyndyǵy 98 sm dońǵalaq neshe aınalym jasaıdy?
5. Boı sergitý sáti.
6. «Suraqtar sheńberi» strategıasy. Oqýshylar «suraqtar sheńberi» paraǵyna bir esep jazyp, kelesi topqa beredi. Ol top jaýabyn aıtady.
7. Jańa sabaqty pysyqtaý
1. π – sany nege teń.
2. sheńber uzyndyǵynyń formýlasy.
3. Dóńgelektiń aýdanynyń formýlasy.
4. Sharǵa mysal keltir
5. Sferaǵa mysal keltir.
6. Sheńberdiń uzyndyǵyn qandaı árippen belgileımiz.
7. Radıýs degenimiz ne?
8. Dıametr neshe radıýsqa teń?
9. Shar, sferaǵa mysal keltir.
8. «Bes saýsaq» refleksıasy.
9. Baǵalaý. Toptyq baǵalaý.
10. Úıge tapsyrma: № 164. № 176.
Tolyq nusqasyn júkteý
Matematıka pániniń muǵalimi:
Janbaýova Marýan Sakenovna
5 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Sheńber uzyndyǵy, dóńgelektiń aýdany, shar, sfera týraly túsinik qalyptastyrý;
Tárbıelik: Uqyptylyqqa, eńbek súıgishtikke, saýattylyqqa jáne salystyra bilýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Logıkalyq oılaýyn, este saqtaý qabiletin, teorıalyq bilimin praktıka júzinde qoldana bilý daǵdysyn damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, globýs, dop, sharlar, formýla jazylǵan plakattar, syzǵysh, jip.
Kútiletin nátıje: Esepter shyǵarýda sheńberdiń uzyndyǵyn tabady, dóńgelektiń aýdanynyń formýlasyn paıdalana alady.
Sabaqtyń mazmuny:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy túgeldeý, sabaqqa qajetti quraldardy daıyndatý.
Psıhologıalyq daıyndyq. «Logıkalyq suraqtar».
1. Bir aıaǵymen turǵan átesh salmaǵy 2 kg. Ol eki aıaǵymen turǵanda salmaǵy qansha kg?
2. Daıyndaýǵa bolady, biraq jeýge bolmaıdy, ol ne?
3. 5 oqýshy kezdesip sálemdesti, neshe ret sálemdesýler oryndalady?
4. Qalaısha jumyrtqa 3 metrge ushyp jarylmaýy múmkin?
«Mozaıka» strategıasy boıynsha topqa bólip, toptyń atyn qurastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý: «Mıǵa shabýyl» strategıasy boıynsha úı tapsyrmasyn suraý.
1. Qatynas degenimiz ne?
2. Proporsıa degenimiz ne?
3. Proporsıanyń negizgi qasıetterin aıt?
4. Qandaı shamalardy týra proporsıonal shamalar dep ataıdy?
5. Qandaı shamalardy keri proporsıonal shamalar dep ataıdy?
6. Masshtab degenimiz ne?
7. Sheńber degenimiz ne?
8. Dóńgelek degenimiz ne?
9. Sheńberdiń radıýsy degenimiz ne?
10. Sheńberdiń dıametri degenimiz ne?
11. Dıametr radıýstan neshe ese uzyn?
3) Jańa bilimdi qalyptastyrý
Praktıkalyq tapsyrma
1. Berilgen zattyń jıegin jippen aınaldyryp ora.
2. Jiptiń uzyndyǵyn syzǵyshpen ólshe.
3. Shablonnyń dıametrin syzǵyshpen ólshe.
4. Sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametriniń uzyndyǵyna bólińder. Oqýshylardyń shyǵarǵan bólindisi birdeı bolady. Kez kelgen dóńgelektiń sheńberiniń uzyndyǵynyń onyń dıametriniń uzyndyǵyna qatynasy turaqty shama. Ony grektiń π - árpimen belgileımiz.
π – sany shekteýsiz ondyq bólshek.
Esepteýlerde máni alynady = π budan S = π • D
eger D = 2 R onda S = 2 π R
sheberdiń uzyndyǵy π sany men sheńberdiń dıametriniń kóbeıtindisine teń.
Sheńberdiń uzyndyǵy men dóńgelektiń aýdanyn anyqtaǵanda π – sany mańyzdy jáne óte qajet. Bul sandy ejelgi grek matematıgi Pıfagor ashqan bolatyn. Ol sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametrinen qansha ese úlken ekendigin kórsetedi:
Sheńberdiń uzyndyǵyn ólshep tabýǵa bolady.
1 esep: D = 10 sm. S -? S = π • D
S = π • D =3, 14 •10 = 31, 4 (sm) Jaýaby: 31, 4 sm.
2 esep: R =15 sm. S -? S = 2 π • R
S = 2 • 3, 14 • 15 = 94, 2 (m) Jaýaby: 94, 2 m.
Dóńgelektiń aýdany
Kóptegen zertteýlerdiń kómegimen dóńgelektiń aýdany qabyrǵasy dóńgelektiń radıýsyndaı kvadrattyń aýdanynan π - ese artyq ekeni dáleldengen.
S = π R2 Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π – diń kóbeıtindisine teń.
3 esep: Berilgeni: R = 5 sm. Sheshýi: S = π R2
Tabý kerek; S -?
S = 3, 14 • 5 2 = 3, 14 • 25 = 78, 5 m2. J: 78, 5 m 2
Shar: Globýs, oıyn doby, ıadro t. b. shar dep atalatyn fıgýra. Shardyń beti Sfera dep atalady. «Sfera» grek sózi. Qazaqsha «Dop» degendi bildiredi. Shardyń sentri arqyly ótip, sferanyń eki núktesin qosatyn kesindi shardyń (sferanyń) dıametri dep atalady. Shardyń qımasy dóńgelek bolady. Sferany jazyqtyqpen qıǵandaǵy qımasy sheńber bolady. Jer shar tárizdes.
4. Oqýlyqpen jumys.
№1. R=4 R=3 R=5
S=2*3, 14*4=6, 28*4=25, 12 S=2*3, 14*3=18, 84s S=2*3, 14*5=31, 4(m)
№162
Radıýsi 10 sm, 20 dm, 1 m sheńberdiń uzyndyǵyn tabyńdar
№163
Saǵattyń mınýttyq tiliniń ushy 1 saǵatta uzyndyǵy 31, 4 sm sheńber syzady.
Saǵattyń mınýttyq tiliniń uzyndyǵy neshe santımetr?
№168. Amaldardy oryndańdar.
100 - 6, 72: 5, 6 - 41, 4∙2=
(13, 67 - 9, 99): 2, 3+6, 05∙4=
№169
Velosıped dońǵalaǵynyń dıametri 60sm. Velosıped dońǵalaǵy 5 aınalym jasaǵanda qansha jerge barady?
№170
1) Sheńberiniń uzyndyǵy 84 sm dońǵalaq 35 aınalym jasaǵanda baratyn qashyqtyqty ótip shyǵý úshin sheńberiniń uzyndyǵy 98 sm dońǵalaq neshe aınalym jasaıdy?
№170
1) Sheńberiniń uzyndyǵy 84 sm dońǵalaq 40 aınalym jasaǵanda baratyn qashyqtyqty ótip shyǵý úshin sheńberiniń uzyndyǵy 98 sm dońǵalaq neshe aınalym jasaıdy?
5. Boı sergitý sáti.
6. «Suraqtar sheńberi» strategıasy. Oqýshylar «suraqtar sheńberi» paraǵyna bir esep jazyp, kelesi topqa beredi. Ol top jaýabyn aıtady.
7. Jańa sabaqty pysyqtaý
1. π – sany nege teń.
2. sheńber uzyndyǵynyń formýlasy.
3. Dóńgelektiń aýdanynyń formýlasy.
4. Sharǵa mysal keltir
5. Sferaǵa mysal keltir.
6. Sheńberdiń uzyndyǵyn qandaı árippen belgileımiz.
7. Radıýs degenimiz ne?
8. Dıametr neshe radıýsqa teń?
9. Shar, sferaǵa mysal keltir.
8. «Bes saýsaq» refleksıasy.
9. Baǵalaý. Toptyq baǵalaý.
10. Úıge tapsyrma: № 164. № 176.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
Kúndelikti sabaq jospary, ádebıet 5 synyp.Taqyryptar:16. Sheshendik sózder. Taıkeltirdiń tóreligi17. Baıdaly bıdiń kóńil aıtýy18. Qazybek bı men Buqar jyraý19. Syrym men Malaısary20. Qasıetti Quran K...
