InfoHub Logo

Qazaq tili páni boıynsha jyldyq kúntizbelik jospar. 6 synyp
barlyǵy: 102 saǵat.
İİ toqsan
Kúndelikti sabaq jospary, qazaq tili 6 synyp.
Taqyryptar:
6. Syn esimniń jasalýy.
7. Syn esimniń maǵynalyq túrleri.
8. Syn jumysy. Ata - ana.
9. San esim týraly túsinik. Dara jáne kúrdeli san
10. San esimniń túrleri. Eseptik jáne rettik san esimder.

6. Sabaqtyń ótiletin merzimi:
Sabaqtyń taqyryby: Syn esimniń jasalýy.
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: oqýshylarǵa syn esimniń jasalýy jaıly tolyq málimet bere otyryp olardyń oı - pikirin qalyptastyrý.
á) damytýshylyq: oı - órisin, oılaý belsendiligin, sóıleý sheberligin, til mádenıetin damytý, sózdik qoryn molaıtý, saýattylyqqa baýlý.
b) tárbıelik; elin, jerin, Otanyn qadirleýge, adamgershilikke, adaldyqqa,
eńbeksúıgishtikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: qalypty sabaq.
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, sýretteý, salystyrý, Suraq - jaýap, sózdikpen jumys, baǵalaý, bekitý, qorytyndylaý.
Sabaqtyń kórnekiligi: dıd. materıaldar, kesteler, kespe qaǵazdary, tirek syzbalar.
Sabaqtyń formalary: jeke balamen, toppen, synyp ujymymen jumys júrgizý.
Sabaqtyń tıpteri: Uıymdastyrý kezeńi, úı tapsyrmasyn suraý, jańa sabaqty túsindirý, qorytyndylaý, baǵalaý.
Sabaqtyń barysy:
a) Uıymdastyrý kezeńi.
1. Sálemdesý.
2. Kezekshi málimdemesi.
Z. Jýrnal boıynsha túgeldeý.
4. Jańa sabaqqa daıyndyq.

á) Úı tapsyrmasyn suraý.
1. Ótken sabaqta ótilgen erejeni suraý.
2. Jattyǵý jumysynyń oryndalý barysyn dápterlerinen tekserý.
3. Dápterlerin almastyrý.
4. Oqýshylardyń bergen jaýaptaryna qaraı bilimderin baǵalaý.
b) Jańa sabaqty túsindirý.
Búgingi jańa sabaqta oqýshylarǵa «Syn esimniń jasalýy» taqyryby jaıly túsindiremin.
Syn esim quramy jaǵynan negizgi syn esim jáne týyndy syn esim bolyp bólinedi. Eshbir qosymshasyz negizgi túbir kúıinde jumsalatyn syn esimdi negizgi syn esim deıdi. Mysaly; qara, kók, bıik, taza, jaqsy, sary, tereń, t. b. Bul sıaqty sózder - ári qaraı bólshekteýge kelmeıtin negizgi túbirler.
Basqa sóz tabynan Jurnaq arqyly jasalǵan syn esimdi týyndy syn esim deıdi. Mysaly: kósh - peli (el), kesh - ki, (aýa.), óner - li (jigit), aýdan - dyq (ákimshilik), azamat - tyq (borysh), tarıh - ı (oqıǵa), úrk - ek (at), t. b. Tulǵasy jaǵynan týyndy syn esim negizgi túbir men qosymshadan (jurnaqtan) turady. Demek, týyndy syn esimder degenimiz - Jurnaqtar arqyly jasalǵan syn esimder. Týyndy syn esimder Jurnaqtar arqyly esim sózderden de, etistikterden de jasalady. Mysaly: qys - qy (kún), sý - syz (jer), sóz - sheń (adam), t. b. syn esimderdiń túbiri zat esimder bolsa, tol - yq (adam), kóter - ińki (kóńil), aýys - paly (egis), úste - me (aqy), t. b. syn esimderdiń túbiri - etistikter. Sondyqtan da syn esim jasaıtyn jurnaqtar eki topqa bólshek esim sózden syn esim týdyratyn jurnaqtar jáne etistikten syn esim týdyratyn Jurnaqtar. Syn esimder, sondaı - aq qosarlaný jáne tirkesý arqyly da jasalady. Mysaly: úlken - kishi, apaly - sińli, bıik - bıik, jaqsy - jaman, balaly - shaǵaly jáne shubar - ala, qara kók, aq saqaldy, jıren qasqa, t. b. Bular quramyna qaraı kúrdeli syn esimder dep atalady. Al bir ǵana túbirden (negizgi nemese týyndy túbirden) turatyn syn esimder dara syn esimder dep atalady.

Esim sózderden syn esim týdyratyn negizgi Jurnaqtar mynalar:
1) - ly, - li, - dy, - di, - ty, - ti: taý - ly, tas - ty, dene - li, kórik - ti, óner - li, t. b.
2) - syz, - siz: úı - siz, jer - siz, qyzmet - siz, joldas - syz, atsh - syz, t. b.;
3) - ǵy, - gi, - qy, - ki: jaz - gy, ish - ki, syrt - qy, soń - gy, kúz - gi, tún - gi, t. b.;
4) - lyq, - lik, - dyq, - dik, - tyq, - tik: azamat - tyq, jyl - dyń, kólem - dik, kún - dik, ólke - lik, t. 6.;
5) - shyl, - shil: jer - shil, úıqy - shyl, kúlki - shil, úı - shil, syr - shyl, t. b.;
6) - shań, - sheń: boı - shań, sóz - sheń, kıim - sheń, ter - sheń, t. b.;
7) - daı, - deı, - taı, - teı: úı - dep, qoı - daı, arystan - daı, at - taı, túlki - deı, t. b.;
8) - ker, - ger, - qoı, - qor, - paz (- ympaz, - impaz): ta - bys - ker, naıza - ger, áýes - qoı, bále - ńor,
jem - qor, shaı - qor, óner - paz, jeń - impaz, t. b.;
9) - ı, - y, - i: tarıh - ı, din - ı, ádeb - ı, resm - ı, máden - ı, qazaq - y, túrk - i, qalmaq - y, altaı - y, t. b.

Etistikten syn esim týdyratyn negizgi Jurnaqtar mynalar:
1) - ǵak, - gek, - qaq, - kek, - aq, - ek: urys - qaq, taı - ǵaq, úr(i) k - ek, qor(y) q - aq, ból - ek, t. b;
2) - yq, - ik, - q, - k: tol - yq, syn - yq, ash - yń, aqsa - q, sıre - k, bit - ik, t. b.
3) - ǵysh, - gish, - qysh, - kish: bil - gish, jaz - ǵysh, kór - gish, aıt - qysh, bar - ǵysh, t. b.;
4) - ǵyr, - gir, - qyr, - kir: ót - kir, ush - qyr, al - ǵyr, tap - qyr, bil - gir, t. b.;
5) - shaq, - shek: uryn - shaq, jasqan - shaq, súrin - shek, qyzǵan - shaq, maqtan - shaq, t. b.;
6) - yńqy, - ińki, - ńqy, - ńki: bas - yńqy, kóter - ińki, shash - yńqy, salbyra - ńqy, t. b.;
7) - yndy, - indi, - ndy, - ndi: jasa - ndy, asyra - ndy, qura - ndy, túı - indi, t. b.;
8) - maly, - meli, - baly, - beli, - paly, - peli: kóter - meli, tańda - maly, aıny - maly t. b.;
9) - ymdy, - imdi, - mdy, - mdi: jara - mdy, shyda - mdy, qon - ymdy, kelis - imdi, t. b.;

10) - aǵan, - egen: qash - aǵan, súz - egen, teb(p)- egen, qab(p)- aǵan, t. b.;
11) - ýly, - ýli: qańtar - ýly, il - ýli, aıa - ýly, as - ýly, t. b.;
12) - ma, - me, - ba, - be, - pa, - pe: qyz - ba, bura - ma, es - pe, boıa - ma, t. b.
Eskertý.
1. Kórsetilgen jurnaqtardyń keıbiri basqa sóz tabynda da kezdesedi. Mysaly: - lyq, lik, - dyq, - dik, - tyq, - tik jurnaǵy zat esim de jasaıdy: jaqsy - lyq, jaman - dyq, dos - tyń, kúnde - lik, oryn - dyq, t. b.; - syz, - siz, - daı, - deı, - taı, - teı, - shań, - sheń, t. b. ústeýde de kezdesedi. Mysaly: aqy - syz berdi, at - syz keldi, qys - taı daıyn - dshdy, toty - daı saırady, kóılek -

Sabaqtyń qorytyndysy:
1. Suraq qoıý arqyly jańa sabaqty qorytyndylaımyn.
2. Oqýshylardyń bergen jaýaptaryna qaraı bilimderin baǵalaımyn.
3. Úıge tapsyrma: 145 - jattyǵý jumysynyń oryndalý shartyn túsindiremin: Tirek
sózderdi paıdalanyp, ózderińe tanys bir adamǵa minezdeme jazyńdar.



Tolyq nusqasyn qaraý