InfoHub Logo

On bes odaqtas memleketke ortaq mereıtoı bolǵan Uly Jeńiske bıyl 72 jyl tolǵanymen, bul merekeniń toılanyp kele jatqanyna 55 jyl. Sebebi,  bireý bilse, bireý bilmes soǵys bitken alǵashqy jyldary KSRO basshylyǵy «maıdangerler soǵystyń zardabyn umytyp,  halyq soǵys psıhologıasynan arylýy kerek» degen ustanymda bolyp, 17 jyl qatarynan Jeńis  kúni toılanbaǵan eken. Degenmen, Otan úshin tókken qannyń esesindeı  jeńis kóńilge medeý demeseń, qanshama adamzatty qan qaqsatyp, et jaqynynan aıyrǵan qasiretti jyldarda eseńgiregen halyq ońaılyqpen soǵys psıhologıasynan arylmasy anyq edi.

Surapyl soǵys qazaq halqy úshin de 5 jylǵa sozylǵan  óte úlken, asa aýyr syn boldy. Osy jyldarda bir otbasyny  kúıretip, bir emes, birneshe azamatynan  aıyrǵan  jaǵdaılar da az bolmady.  Osyndaı oqıǵalardyń biri Aqbaı aýylynda oryn alǵan.  Bir jylda, bir januıadan tórt birdeı aǵaıyndylar atap aıtqanda,  Sanaev Ótebaı, Aıtjan, Alen, Aıtmaǵanbet maıdanǵa attanǵan eken.  Ókinishtisi, aǵaıyndy azamattardyń ekeýi ǵana elge oralypty.

Sanaev Ótebaı 1947 jyly elge oralyp, eki jyldan keıin qaıtys bolǵan. Kelini Qaǵaz Sanaevanyń esteliginde Ótebaıdyń jary Jansulýdyń aıtýynsha, qaıtyp oralǵanda kúıeýiniń  denesinde oqtyń bytyralary bolǵan.  Osy denede qalǵan oqtyń sebebinen alapat ajaldyń  ordasynan aman kelgenimen, ǵumyry uzaq bolmapty. Ótebaıdyń eki qyzy (Ushyǵa, Baqtyly) jáne bir uly (Muhtar) qalǵan.  Soǵysqa keterinde Ushyǵa menen Muhtar qalǵan. Soǵystan oralǵasyn Baqtyly esimdi qyzdy bolypty.

Sanaev Alen de elge qaıtyp oralǵan.  Úsh uly men bir qyzy qalǵan. Eki uly  dúnıeden ótken.  Al Mıtkil esimdi qyzy men Baqytjan esimdi ulynyń kózi tiri. 

Sanaev Aıtjan maıdannan oralmaǵan. Aıtjannyń sońǵy haty Sanaeva Qaǵazdyń qolynda saqtaýly eken. Jasynan bilimge qushtar bolǵan Aıtjanǵa ustazdyq oqý úshin qarajat tapshylyǵy kóbirek seziledi. Áke balaǵa synshy degendeı,  qolynda jeterlikteı mal – múlik bolǵanymen, Sanaı balasyn ustazdyq jolǵa jibergisi kelmeıdi.    Sonda ákesi ruqsatyn bermegenimen,  jeńgesi Jansulý Aıtjanǵa úlken kómek jasap, ózi saýǵan sıyrlardyń  biriniń moınyna jip baılap jiberip, óriske shyqqan soń sol sıyrdy taýyp alyp, sat ta keregińe jarat deıdi. Aıtjan osylaı oqýyna qarajat taýyp, bilikti maman bolyp oralǵan. Ǵumyry qysqa bolsa da, el esinde qalatyndaı ónegeli ister jasap, Aqbaı aýylyna  alǵash ret mektep ashyp, ustazdyq etken eken.  Aıtjannan  eki ul men bir qyz qalǵan. Bektibaı jáne İzdibaı esimdi uldary úlken qyzmette bolypty.  Qyzy Aıjamal  ákesiniń izin qýyp Jambyl ólkesinde ustazdyq qyzmet atqarǵan. Biraq, úsheýiniń de kózi tiri emes.

Sanaev Aıtmaǵanbet te oralmaǵan.  Ol soǵysqa keterde bir qyzy bolǵan. Biraq kishkentaıynda shetinep ketipti.

Men bul maqala arqyly ne aıtqym keldi? Oılańyzshy, bir emes tórt birdeı baýyr eti balalaryn ajal aýzyna jibergen ana qandaı kúıde boldy eken? İzimdi jalǵar izbasarlarym, erteńgi súıenishterim dep sengen ákeniń kúıi qandaı boldy eken?  Bul bir ǵana mysal. Sol ýaqyttarda budan da aýyr jaǵdaılar qazaq dalasynda myńdap sanalǵan bolar.

Qaq – soqpen isi joq, soqtyqpaǵanǵa kúshin kórsetpeıtin halqymyz qanshama zulmatty jyldardy basynan ótkerdi. Urpaǵym úshin dep arǵy atalarymyz qolynan naıza, qylyshyn tastamaǵan bolsa, bergi atalarymyz taǵy da urpaǵym úshin, solardyń amandyǵy úshin dep ajalǵa bas tikti.  Aptaldaı azamattardan aıyryp, bolashaǵymyzdy bulyńǵyr etken soǵys, shyn máninde, qazaq halqyn oısyratyp jiberdi.   Shyny kerek, Jeńis kúni degende bizderdeı jas býynnyń  eleń ete qalatyny shamaly. Sebebi, biz jolǵa telmirip, sarylyp aǵamyzdy, inimizdi nemese ákemizdi kútken joqpyz.   Qan maıdandy, soǵysty sezingen joqpyz. Bizge beıbit ómir op – ońaı ornaı qalǵan sıaqty. Laıym osy beıbit ómirimiz jalǵasa bergeı. Degenmen de, ne nárseniń de qadirin bilgen durys. Bul tynysh ómirimiz sol ata-babalarymyzdyń arqasynda ornaǵanyn, solardyń arqasynda uıqymyz tynysh, kóńilimiz toq ekenin umytpasaq eken deımin. Bizge osy turǵydan kórgen, bilgenin aıtyp, beıbit kúnniń qadirin sezindiretin  qadirli ardagerlerimiz azaımasa ǵoı shirkin!

---