InfoHub Logo

Nesipbek Aıtuly — búginde qazaq poezıasyndaǵy eń talantty ókilderiniń ortasynan oıyp turyp oryn alǵan aqyn. Basqany qaıdam, men ózim, dál osylaı oılaımyn. Óıtkeni onyń, shyn mánindegi, eshkimge uqsamaıtyn, ózgeshe, tipti tosyn jyrlary, osy sózderdi eriksiz aıtqyzady. Árıne, Nesipbek týraly sóz az jazylǵan joq, biraq kóp te jazylǵan emes. Biraq eshýaqta da men týraly az jazyldy dep apshyǵan da, jasyǵan da emes. Ondaı-ondaı pendeshilikke alańdamastan, qaıta óz ishine ózi úńilip, óz órisin ózi keńitip, qatparly, kúrdeli taqyryptardy ıgeretin, olardy qorytyp-somdaıtyn qural-saımandaryn jyldar boıy jetildirýmen boldy. Buǵan meniń jaqynda ǵana shyqqan onyń «Rýhymnyń padıshasy» atty kitabyn oqyǵanda anyq kózim jetti.

Bul kitap — óreli, salmaǵy aýyr, kóterer júgi mol, salıqaly, bir sózben aıtqanda, naǵyz has talanttyń qalamynan týǵan kitap. Osy kitapty oqyp otyryp, men mynadaı oıǵa battym. Eger osy kitapqa kirgen óleńder Alla taǵalanyń qalaýymen ósimdik dúnıesine aınalyp keter bolsa, onda olar tamyryn tereńnen tartqan, tutas bir alqapty jaılap alǵan, kermek dámdi jýsanǵa aınalyp ketken bolar edi. Eger sýǵa aınalsa, aınalany kúrkiregen sarynǵa toltyryp turatyn sarqyrama bolar edi. Al jel bop soqsa dúnıeniń bárin qozǵalysqa túsirip, aspan astyn mazasyz gýilge toltyrar edi. Óıtkeni, ol jyrlar eshkimdi de beı-jaı qaldyrmaıtyn, qalǵyǵandy qaıtadan oıatyp, nemketti men nemquraılyny selt etkizip jan-jaǵyna qaratatyn qaıratty da, qýatty jyrlar.

Jalpy, Nesipbek Aıtulynyń búkil materıaly da, taqyryby da óziniń boıynda. Óıtkeni ol taǵdyrly talant. Barmaqtaı bala kezinen kóńiline de, kókiregine de kóp-kóp qubylystardy quıyp alǵan aqyn.

Oǵan onyń:

Keń aspannyń astynda pana tappaı
Ary kóshken qazaqtar beri kóshken, —

degen joldary kýá. Osy joldardyń astarynda tutas bir ǵumyr, tolaıym-taǵdyr, alasapyran zaman, almaǵaıyp kezeń, eńiregen el, shyrqyraǵan bala, jol taba almaı sandalyp sarsylǵan ana men áke, qanshama zorlyq pen zombylyq, qanshama qasiret pen qaıǵy jatyr. Bizdiń Nesipbektiń materıaly da, taqyryby da óziniń boıynda deıtinimiz sondyqtan.

Ómirdi kóp kórip, taǵdyr qıyndyǵyn kóp keshken shyn aqyn qashanda dúnıedegi bar keleńsizdikpen, zorlyq pen zombylyqpen, meıirimsizdik pen qaıyrymsyzdyqpen, qataldyq pen qaıyrymsyzdyqpen jaǵalasyp, arpalysyp ótpek. Ol óz boıyndaǵy sáýlesin dúnıeni jylytýǵa, óz janyndaǵy shyraǵyn adasqannyń aldyna jaǵyp qoıýǵa, óz júregindegi qýatyn qaljyrap, sharshap-talǵannyń qoltyǵynan demeýge jumsamaq. Iaǵnı, ondaı aqyn ómirdegi bar ospadarlyq pen óktemdiktiń, bar soraqylyq pen zymıandyqtyń, bar qorlyq pen sumdyqtyń, bar aıarlyq pen kisápirliktiń bet perdesin sypyryp alyp jurtqa kórsetpek. Nesipbek Aıtuly dál sondaı aqyn.

Esh nárse joq keń ǵalamnyń
tar qursaǵy qýyrmas,
Táýbásine túsken jannyń
shıin pende sýyrmas.
Qara sýdy qaıta-qaıta
qaınatqanmen maı shyqpas,
Sarqyldaǵan qazanyńnyń
burqyldaǵan býyn bac!

Dúnıede eshteńe bitirmese de óz-ózinen kúpsip, óz-ózinen butqa tolyp, óz kókiregin ózi kerip, aspandap qarap, asqaqtap shalqyp júretin órkókirek, ózimshil jandar az ba?! Ondaı jandar tek ózimen ózi bolyp, ózin ózi kókke kóterýmen tyna qalsa eken-aý, onda da eshteńe demes ek. Joq, olar olaı ete almaıdy. Ondaı jandar baryńdy joq etýge, bıigińdi alasartýǵa, asylyńdy jasytýǵa, adalyńdy bylǵaýǵa, birligińdi búldirip, tirligińdi buzýǵa daıyn turmaq. Daıyn turyp qana qoımaıdy, solaı etýge bilek sybanyp, bel sheship kirisip ketedi. Óıtkeni ondaı jandar tek ózderin ǵana áspetteıdi. Ózderi bolsa boldy, ózgeler ol bolmasa, bul bolsyn. Ózimshildik pen órkókirektiktiń ıt prınsıpi osy.

Endi aqyn dúnıege basqa bar rakýrstan qarap otyr. Qym-qýyt álem. Tunyp-turǵan qarama-qaıshylyq. Sheshilmeı jatqan túıin. Bytysyp, shatysyp ketken tirshilik.

Sóz táttisi aqynnyń tili ushynda,
Maı táttisi qarynnyń quryshynda.
Jarqanattyń uıasy jarqabaqta,
Ular qustyń mekeni uly shyńda.
Mise tutqan óz ornyn tiri jan joq,
Álimsaqtan alysyp, julysýda.

Endi bul óleń — adamdardyń qanaǵatsyzdyǵy men toıymsyzdyǵy týraly óleń. Bar báleniń basy osy qanaǵatsyzdyq pen toıymsyzdyqta. Kedeı baı, baı qudaı bolam dep jatyr. Shensizi shen taǵam dep, shendisi ózinen myqtymen teń bolam dep arpalysýda. Jappaı jantalas, alys pen julys. Al ondaı kezde kóp-kóp adamnyń kóńilin shań, kózin shel basyp, oıy men sanasyn qomaǵaı qulqyn men toıymsyz obyrlyq jaýlap almaq. Birinen biri ozam dep, birinen biri bıik turam dep, ar men uıatyn múlde jınastyryp tastap, birin biri janshyp, birin biri tuqyrtyp, birin biri taptap baqpaq. Osyndaı berekesiz betpaq básekelikten bereke búlinip, yntymaqqa iritki túspek. Iaǵnı, el azyp, jer tozbaq. Aqyn osyǵan kúıinedi, júregi qars aırylady.

Árıne, ómir degen kil bir keleńsizdikten, kil bir kóleńke tustardan turmaq emes. Onyń da shýaqty sátteri, sáýleli tustary qudaıǵa shúkir, barshylyq. Al ondaı kezderde aqyn júregi sonshalyqty báıek, sonshalyqty sergek.

Súıinshige qıyp qyldaı janymdy
Dombyranyń pernesine taǵaıyn.

Bul da, oılanyp qaraǵan janǵa, astarly joldar. Dúnıeniń qýanyshy men qaıǵysyna, shattyǵy men muńyna, tirliktiń eń bir názik yzyńy men eń bir syrshyl áýendi yńyna kóńili oıaý, kókiregi ashyq aqynnyń janynan qyldaı etip qıyp alǵan perneden ótken sezimtal, odan ótken oıshyl, odan ótken tebirenisti, odan ótken tolqynysqa toly perne bola ma?!

Sondaı-aq bul kitapta mynaý jumyr jerdiń ústinde bolyp jatqan jumyr basty pendeniń basy jetpeıtin asa kúrmeýli kúrdeli tustaryna da úńiledi. Árıne, aqyn ol kúrmeýli tustardy sheship tastamaıdy. Sheshem dep jantalaspaıdy da. Sen de oılan dep, aldyńa tartady. Taǵy da ol sheshýi qıyn kúrmeýli tustardy qarapaıym ómirdiń qarapaıym ǵana tustarynan alady.

Aqyn qańǵybas bir buralqy ıtke qaıyrym kórsetkisi keldi. Úıine ákelip jýyndy berdi. Kútti. Baqty. Biraq buralqy ıt, ol qamqorlyqty, ol kútimdi sezinbeıdi. Moınyna túsken jipti tisimen qyrshyp, bosanǵysy keledi. Aqyn:

Sumdyqtaı kórindi oǵan mundaı shara,
Bosattym, kónbes tipti júndeı saba.
Óz basyn ózi surap alǵandaı bop
Búlkildep bara jatty bir beıshara.

Muny endi ne deısiz? Óziniń buralqy bostandyǵyn ańsaý ma, álde qaıyrym men meıirimdi sezinýden qalǵan topas miskindigi me? Taba almaısyz. Biraq sózsiz oılanasyz. Óıtkeni ol — taǵdyr.

Nesipbek jınaǵynda mundaı óleńder kóp. Onyń bárine túgel toqtalý múmkin de emes.

Qoryta aıtqanda N.Aıtuly taǵdyrly aqyn.

---