InfoHub Logo

Synyby: 6
Sabaqtyń taqyryby: «Tamyr. Tamyr túrleri. Tamyr júıeleri» (prezentasıasymen)

Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Ósimdikterdiń ósimdi (vegetatıvti) músheleriniń biri tamyrdyń qurlysyn, túrlerin, mańyzyn túsindirip, tamyr ósimdiktiń topyraqtan qorektený múshesi jaıynda bilimderin nyǵaıtý, oqýshylardyń bilimin naqtylap, ózdiginshe izdenýge jeteleý men jan - jaqty ósimdikterdi tanýǵa oılaý qabiletterin jetildirý.
Damytýshylyq: Tamyrdyń túrleri men mańyzyn oqyta kele, ósimdikter dúnıesin durys baǵalaýǵa jáne ózdiginen tujyrymdaı bilýge, saralaýǵa, taldaýǵa, oı ushqyrlyǵynyń damytý.
Tárbıelik: Sabaqtaǵy oqýshylardyń aýyzsha, jazbasha jumystaryn oryndaı otyryp, oqýshylardy izdempazdyqqa, óz betinshe oı qoryta bilýge, este saqtaýǵa, eńbektenýge, tıanaqtylyqqa, qorshaǵan ortadaǵy ósimdikterdi qorǵaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: Aýyzsha, jazbasha, suraq – jaýap, toppen jumys.
Qural – jabdyqtar: ınteraktıvti taqta, tirek - syzba, úlestirmeli qıma qaǵazdar, perfokarta, sýretter, slaıttar, plakat, qosymsha ádebıet.
Pán aralyq baılanys: geografıa, hımıa.

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
A) Sálemdesý.
Á) Sabaqqa qajetti qural - jabdyqtardy túgendeý.

İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Zymyran suraqtar.
1. Mıkroskopty oılap tapqan ǵalymdar.(ákeli balaly Iansender 1590 - 1610j)
2. Jasýshany ashqan ǵalym.(1665j Robert Gýk)
3. Ósimdik jasýshasynyń qurlysy. (jasýsha qabyqshasy, sıtoplazma, ıadro, plasıdter, vakýol)
4. Ulpalar degenimiz ne?
5. Ósimdik ulpalarynyń neshe túrleri bar? (6 - túri bar)
6. Mıkroskoptyń qurlysyn ata (okýlár, kórý tútigi, obektıv, zattyq ústelshe, aına, taban, tutqa, buranda)
7. Jabyn ulpasynyń qyzmeti men túrleri.(óń, toz, qyrtys)
8. Jasýsha ishindegi suıyqtyqtyń qysymyn retteıtin bóligi.(vakýol)
9. Ósimdikterge túrli tús beretin plasıdterdi ata?
10. Qazaqstanda qyzyl kitap tuńǵysh ret qaı jyly shyqty.?(1978j)
11. Bizde neshe qoryq bar.(9)
12. Qyzyl kitaptyń mańyzy nede?

İİİ. Jańa sabaq.
Tamyr – topyraq arqyly ósimdikti mıneraldy tuzdarmen jáne sýmen qamtamasyz etetin vegetatıvti múshe.
Tamyrdyń qyzmeti:
Sý men mıneraldy tuzdardy topyraqtan alady.
Ósimdikti topyraqqa berik ornyqtyrady.
Qorektik zattar qoryn jınaıdy.
Kóbeıýge qatysady.
Organıkalyq zattardy sıntezdeıdi.
Tamyrdyń túrleri:
Negizgi tamyr – uryq tamyrshasynan damıdy.
Janama tamyr – tamyrdyń jan - jaǵynan taralady.
Qosalqy tamyr – sabaq pen japyraqtan ósip shyǵady.

Tamyr júıesi:
Tamyr júıesi dep bir ósimdikte bolatyn ártúrli tamyrlardyń (negizgi, janama, qosalqy) jıyntyǵyn aıtady.
Kindik tamyr júıesinde negizgi tamyr jaqsy damyǵan. Olar qosjarnaqty ósimdikterge tán.
Shashaq tamyr júıesinde negizgi tamyr nashar damyǵan. Jýandyǵy birkelki bolsa da janama nemese qosalqy tamyrlar shashaqqa uqsap toptalyp turady.
Darajarnaqty ósimdikterge tán.

Tamyrdyń tynys alatynyn dáleldeıtin tájirıbe

İV – Bekitý.
Zerthanalyq jumys № 5:

«Tamyr tıpterin kindik jáne shashaq tamyr júıelerin taldaý.»
1. Berilgen ósimdikterdiń keppeshóbinen tamyr júıesin qarap, olardyń negizgi, janama jáne qosalqy tamyrlaryń tabyńdar. Sýretin salyp, attaryn jazyńdar.
2. Shashaq tamyr júıesin – bıdaı, júgeri, arpa keppeshópterinen qarap anyqtańdar.
3. Sábizdiń kindik tamyr júıesin qarap negizgi, janama tamyrlaryn ajyratyńdar.
4. Kindik tamyrlar men shashaq tamyrlar júıesiniń erekshelikterine kóńil aýdaryp, oqýlyqtaǵy sýretterin salystyryńdar.
5. Kesteni toltyryńdar: (berilgen ósimdikterdiń tusyndaǵy sanyn dál keletin tamyr júıesiniń baǵanyna jazyńdar)

Kindik tamyr júıesi-----------
Shashaq tamyr júıesi---------
Sábiz 2. baqbaq 3. kúnbaǵys 4. Burshaq 5 qaıyn 6. pıaz 7. qyzǵaldaq 8. Qurtqashash 9. ıtmuryn 10. bıdaı 11. arpa 12. kúrish
Qaı pikir durys?

Beıorganıkalyq zattarǵa nárýyz, maı, qrahmal jatady.
Ashyqtárizdi ósimdikterdiń japyraǵy ıne tárizdi bolady

Sút tárizdi suıyqtyqqa ıod quısa sý kógeredi. Demek, suıyqtyqta nárýyz bar
Tamyrda keıbir vıtamınder túziledi.
Joǵarǵy satydaǵy ósimdikterdiń tamyry bolmaıdy.
Aǵashtardyń barlyǵy kópjyldyq ósimdikter.

Bıologıalyq dıktant.
Ósimdik.............. arqyly kóbeıedi.
Barlyq tuqymda bolady: nárýyz,.............................
Tuqymnyń ónýine qajet:.........................................
Tamyr túrleri bolady:.....................................................
................................- negizgi tamyr júıesi nashar damıdy, kóptegen tamyr shoǵy paıda bolady.
Qosalqy tamyrlar tez ósý úshin ósimdikti............... kerek.

V – Qorytyndylaý.
Oılan, tap.
Kóz almaı kúnge alys, qaraıdy........(kúnbaǵys)
Tómenge qaramaı kókke órler.............(qaraǵaı)
Ýyljyǵan albyrt, dámi tátti..........(almurt)
Qara jerge engeli, batyrady sheńgelin. (tamyr)
Jezge uqsas sabaǵy, dáni – halyq taǵamy. (bıdaı)
Qos qulaǵy qalqaıyp, sý ishken saıyn marqaıyp. Kún ysysa ton jınaıdy, dop bolǵanda el jınaıdy. (oramjapyraq)

Sen bilesiń be?
…. bıdaıdyń tamyr júıesi 1, 5m - ge deıingi aýmaqty qamtıdy, tereńdigi 2 m - ge jetedi, uzyndyǵy 600m - ge jetedi.
….. arpanyń tamyr túkteri 15 mlrd. – qa deıin jetedi, al uzyndyǵy 10000 km. jetedi
……1 mm tamyr óskende 200 den 400 ge deıin tamyr túkteri túziledi

Oılan, tap.
Negizgi tamyrdyń ushyn kesip tastasa ne bolady?
Gúl ydysynyń túbinde nege tesik bolady?
Qoraptyń ishinde ósimdiktiń eki túrli múshesi bar. Ekeýi de tátti, qyzyl, shyryndy. Bireýi kúndi jaqsy kóredi, ekinshisi túndi jaqsy kóredi. Ol ne?
Bólme ósimdikterine uzaq salqyn sý quısa, ol tirshiligin joıady. Nege?

Tamyrdyń ósimdik ómirinde mańyzy qandaı?
Kesteni toltyr.

Vİ – Úıge tapsyrma. § 7, 27 bettegi A, V, S suraqtaryna jaýap berý.
Vİİ – Baǵalaý.
Tabıǵatsyz adamdardyń kúni joq,
Tabıǵattyń muny aıtýǵa tili joq.