InfoHub Logo

Jańǵaqty adamsha shaǵyp jeı bastaǵan ıtter T. qalasynda taban astynan kóbeıdi.

Atalmysh qubylysty alǵash baıqaǵandardyń biri Úlken Keńseniń talaı jyldardan bergi turaqty qyzmetkeri Tárjimantuǵyn. Bul paqyryńyzdyń áýel bastaǵy nyspysy áldeqashan umytylyp, negizgi kásibi boıynsha osylaı atalyp ketkendikten, biz-daǵy, qurmetti oqyrman, Tárjiman dep, bas árippen jazamyz.

Tárjimannyń moınyna sý quıylyp, búrseńdep qaqpadan kirgeni soltuǵyn. Birer jyldan beri jaldap turatyn páteriniń aldynda úsh qabatty úıdiń bıiktigindeı jańǵaq aǵashy bolatyn. Túsi jibimes, júzi jylymas qojaıynnyń qarasur tóbeti kózin kókshıte yryldap qoıyp, qyrkúıekte qabyǵynan qashatyn badanadaı jańǵaqty tilimen oraı tisine salyp, shaqyldata shaǵyp jep jatty.

Ittiń silekeıine sýlanyp, alaıda aqshyltym dáneginen túk qalmaı tazaryp túsip jatqan qońyrqoshqyl qaýashaqtarǵa tańyrqaı uzaq telmirdi.

Erteńine Úlken Keńsedegi qyzmettesterine alqynyp aqparat aıtqanynda, birge otyratyn ekeýdiń eshqaısysy selt etpedi. Tek ishki saıasat máseleleri jónindegi maman ǵana sálden soń baryp, esinep alyp, estimish ereksheligińizdiń keıingi kezderi jıirek sóz etile bastaǵanyn marǵaý maǵlumdady.

Jurtshylyqtyń janynan opa oryn tappaı, japa janyshtaıtyn kezeneıli kezeńderde kisini qaıran qaldyrmaqtyń ózi qıyn shyǵar. Degendeı kúıde taýsylmas tárjimasyna kirisken de ketken. Janyndaǵy ekeý jańǵaqty adamsha shaǵyp jeıtin ıtter týraly máseleden áldeqaıda mańyzdyraq birdeńeni biletindeı kórindi.

Ekeýine kezek-kezek nazar jyqty nalynyp. Jalynyp jańalyq suraǵandy sýqany súımes sirá dá.

Túski úziliske shyqqanda Úlken Keńseniń aldyndaǵy aqqaıyńdardyń arasynda ólip qalǵan qarlyǵashty baıqady. Qaraýyta jantaıǵan aq tamaq qaıran qusqa bólmede birge otyratyn ekeý de, ary-beri ótip jatqan ózgeler de tıtimdeı kóńil bólmegen. Joldastarynan jyrylyp qaldy qabaryp. Myqynynan búkil ypyny bilinetin komendant qatynnan kúrek surady sazaryp. Úlken keńse adamdarynyń basym bóligi arnaıy asqanada qý tamaqtaryna qýyrdaq tyqpalap otyrǵanda, qarlyǵashtyń óligin kompúterdiń aq qaǵazyna arýlap orap, aq shańqan úıdiń artqy jaǵyndaǵy adam aıaǵy baspaıdy-aý deıtindeı qýysqa aparyp jerlep qaıtty.

— Túsiń qashyńqyraǵan ba, qalaı? — dedi ishki saıasat mamany túski úzilisten keıin tisin shuqylap.

— Ólim týraly oılap otyrmyn, — dedi Tárjiman.

— Ólim týraly emes, ómir jaıyn oılaıyq, jańa basshy keletinin estidiń be? — dedi bólmeles serigi. — Ólip úlgeremiz áli.

Sózimen sıqyrlaıtyn sulýsha basshynyń aýysatyny jaıynda jel gýlep, Úlken Keńsege sýmańdaǵan sýsyl kirgeli biraz bolǵan.

— Kúte-kúte sharshadyq emes pe? — dedi bul.

— Sharshaǵanyń búgin-erteń basylar, — dedi ishki saıasat mamany.

Sol kúnniń ertesindegi sáskede jańa basshy taǵaıyndalyp, ornyna otyrǵyzyldy.

Besin aýyp úlgermeı-aq, qaraqoshqyl qaltafondaryn qulaqtaryna qaıta-qaıta tosyp, sýsymalaý-sýyqtaý seziletin jyltyr qara kástóm-shalbarlarynyń tereń-tereń qoınaýlaryna qaıta-qaıta qol júgirtken beıtanys bireýler kóbeıdi de ketti. Olar osy ýaqytqa deıin Úlken Keńseniń áldebir qaltarysynda boı tasalap otyryp, jańa bastyq kelgen mezette atylyp-atylyp shyǵa kelgendeı kóringen.

Janyndaǵy eki mamannyń alma-kezek aıtqan málimdemelerine mán berseńiz, myna kelgen myrzańyz ― mustaqyl memleketińizdegi ázirge saýsaqpen sanarlyqtaı, erekshe baı elıtanyń tizimindegi tulǵa. Nesi bar, kúni keshegi teńgermeshil zamanyńyzdyń aqyry zaýqaıym qurdymǵa jutyldy. Búgingi tańda baı-baǵlannan boı tartpaqtyń, býrjýılardan úrikpektiń jóni joq. Qaıta neǵurlym ulttyq býrjýazıańyz jyldamyraq qalyptasyp, jedelirek jóndelse, soǵurlym suıqyltym qoǵamyńyzdyń qýaty artyp, sorpasy arzymaq.

Jańa basshy kelerden tup-týra bir jyl buryn Tárjiman paqyryńyz N. qalasyna barǵan. Taban astynan dańqty jerlesiniń mereıtoıyna qatysýy kerek bop qalǵan. Álginiń ótinishimen bir kitapshasyn úsh aı boıy túndelete tyrbanyp, tárjimalap bergen. Sol eńbegin eskergen shyǵar, áıtpese, Tárjimanyńyz kimniń shikárási? Shaqyrý qaǵazy qolyna kesh tıgen. Ushaq bıletiniń kuny ushyp tur, poıyzǵa úlgere almasqa aınaldy. Mıy ashyp, reńi qashqanda, bir top jigerli, jas, jańa qazaqtardyń qyp-qyzyl "Ikarýs" jaldap, jolǵa shyqqaly turǵanyn estidi.

İlindi ǵoı, áıteýir.

Uıymdasyp-jymdasyp, birge shyqqandarǵa bul sapar sátti de sándi edi. Keńsege tyǵylyp, qaǵaz kemirip, ilmıińkirep júretin Tárjimanǵa asa aýyr soqty. Ózgelerge onsha sorpasy qosylmaı, ózimen-ózi terezege telmirdi. Obaly neshik, ulan-asyr toı serpiltip-aq jibergen. Nebir irilerińizdi tirideı kórdi. Túrli-túrli salalardyń dókeıleri, árqaısysy birneshe akademıanyń akademıkteri sanalar saıypqyrandar, orasan zor oryndardy ıelengen Bas bıliktiń músheleri, birqatar mınıstrlerińiz ben dańqty-dańqsyz degendeıin depýtattaryńyz.

Toıdyń erteńine dańqty jerlesteri Jańǵaqty aımaǵynyń T. qalasynan barǵandardy N. shaharynyń taý jaǵyndaǵy jańa bitken kotejine aparǵan. Tárjiman ıreleń jolmen órlegen «Ikarýstyń» terezesinen kotejderdiń tańǵajaıyp álemine qarap, aýzyn ańqıtqan.

Mereıtoı ıesi: «Meniń qarapaıym ekenimdi bilesińder ǵoı, kotejim de óte-móte qarapaıym», — dep, eki qabatty, eńseli úı qorshaýynyń sulý qaqpasyn syńǵyrlata ashty. Jańǵaqtynyń jurty japa-tarmaǵaı umtyla saýlap kirdi. Tómenirekte aq kóbik shashqan bulaq bulqynady. Birinshi qabatynda bul túsinbes, túsine de kirmes bólmeler, saýna, bılárd zaly. Ekinshi qabatta túrli-túrli, qıly-qıly jatyn jaılar, jumys bólmesi, kitaphana, meımanhana, taǵysyn-taǵylar.

Shaı ishilgen soń bular bıikteý bir taqıa tóbege kóterilgen. Olaı da qaraǵan, bulaı da qaraǵan. Kotejderdiń kókeleri men ákeleri nebir-nebir jondar men jotalarda, ıinder men ıyqtarda, qıalar men qyrattarda, teksheler men tepseńderde, shatqaldar men shoqylarda shoǵyr-shoǵyr zoraıyp, shoq-shoq tutasyp, qat-qabat qaptaldasyp turypty. Dańqty jerlestiń: «Meniń qarapaıym ekenimdi bilesińder ǵoı, kotejim de óte-móte qarapaıym», ― dep qattyraq kúrsingeniniń mánisin sonda ǵana túsindi Tárjiman paqyryńyz.

Jumaqtaryńyz-daǵy, jumbaqtaryńyz-daǵy N. qalasynyń taý jaq betkeılerinde tutasyp jatypty.

― Kóketaılarym-aý, keremet qoı mynaý! Onshaqty da emes, júzshaqty da emes, myńdap sanalady ǵoı myna ǵajaıyp saraılar! ― dedi Jańǵaqty jaqtan kelgenderdiń bireýi.

― Sonshalyqty toıymsyz saltanattyń ne qajeti bar? Sál-pál kemirek, kishirek etip salyp, osylardyń árqaısysy bir-bir qazaq mektebine kómek qolyn sozsa ǵoı?! ― dedi jáne bireý.

― Qyzǵanbańdar-eı! İshtarlyq emes, qushtarlyq oıanǵaı!

― Iá-ıá, jurt qashanǵy qymtyrylady? Jeke úıler birjarym qabattan aspasyn, eni men uzyny pálen metrden artpasyn degendeı pálelerden shyqqan ushpaq, jetken murat qane?! Jetpis jyl shektep, shegendep ustaǵany jeter! Bizdiń egemen elimiz de óz býrjýazıasyn qalyptastyrsyn, óz baılaryn shyǵarsyn, baılyǵyn kórsetsin! Qashanǵy qysylamyz?

― Mektepterge, aýrýhanalarǵa qol ushtaryn sozsa deımiz dá.

― Eski kózqarastan áli kúnge deıin aryla almaı júrgender aramyzda az emes. Ókinishke qaraı!

― Ras-aý, aǵaıyndar! Nebir órkenıetti, alpaýyt eldermen barys-kelis, alys-beris jasaýymyz kerek emes pe? Sondaı memleketterdiń mıllıonerleri men mıllıarderleri osyndaı-osyndaı jerlerge kelip, osyndaı-osyndaı úılerge kirmegende, myna Tárjiman aǵamyz sekildilerdiń júz jyldan beri jaldap turatyn páterine bara ma?

― Osy siz Úlken Keńsedesiz ǵoı, á? Kóp jyldan beri?

― Áı, ol kiside neleriń bar-ı, a?!

― Oıy-ba-a-a-aı! Mynadaı úı-jaıǵa eń kemi onshaqty qyzmetshi kerek bolar...

Sálden soń mereıtoı ıesi Jańǵaqty jurtynyń bir tobyn tóńiregine jınap, sybyrlaı sóılep, talaı nárselerdi táptishteı túsindirip turdy. Osy jýyq mańaılardaǵy, myna ústirt jazıradaǵy alyp kotejderdiń árqaısysynyń kimdiki ekenin atap-atap aıtyp berdi. Kókke tóbe tıgize kólbeńdegen kókpeńbek shatyrly kúlgin kotejdiń ıesin ataǵan sátinde dańqty jerlestiń juqaltańdaý ıegin julqymalaý diril jıektegen. Aıtýynsha, anaý kisisi N. qalasynyń birtalaı jeri men birqatar jaýhar jaılaryn jekeshelendirip alǵan kórinedi. Al, ózinde ondaı-ondaıdan eshteńe de joq eken...

Minekıińiz, Úlken Keńseńizge jańadan kelip kirgen kókeńiz sol kógildir-kúlgin kotejdiń ıesi eken dá.

***

Tárjimandy alyp qarasańyz, ishtarlyq deıtin dertińizden aýlaǵyraq adam sıaqty. Tipti T. qalasynyń «Býrjýıqorǵan» dep atalatyn aımaǵynda kún sanap kóbeıe túsken kotejderge qatty qýanatyn. N. qalasyndaǵy ǵajaıyp jaǵdaıdy kórmese, dál búıtip qýana da qoımas pa edi, kim bilsin-aı, kim bilsin. Quı ılanyńyz, quı ılanbańyz, súıikti shaharynyń shyraıyna shyndap shattanatyny ras.

Tek qana «Býrjýıqorǵan» aımaǵy men Tárjimandarǵa telimder tıgen shaǵyn aýdan aýmaǵynyń arasyndaǵy Shekara jyrasynyń jyl ótken saıyn tym-tym tereńdep bara jatqanyna kóńili qabarjıdy. Osynaý or-jyrańyz odan saıyn tereńdeı berse, birte-birte Jer sharyńyzdyń júregine deıin jetip, tilip túsetin tárizdi.

Úlken Keńseniń jańa basshysy kelgen alǵashqy aptadaǵy demalysta jeti jyldan bermen qarata tóbesi jabylmaı turǵan úıiniń janynda jabyǵyp uzaq otyrdy.

Aqyrynda anaý kisige arnaıy hat jazý kerek dep sheshti.

Túni boıy talaı qaǵazdy shımaılap shyǵyndady.

Áıeline, bala-shaǵasyna uıqy bermedi. Tań atqansha jaryq janyp turǵandyqtan, qojaıynnan eskertpe estidi. Jumysqa kelip, ishki saıasat jónindegi mamanǵa oryssha jazdyryp, ózi qazaqshaǵa aýdardy. Tek sonda ǵana oıyndaǵysha shyqqandaı sezindi. Qansha degenmen, talantty tárjimashy ǵoı.

Arnaıy hatty anaý kisige tikeleı tıetin papkige salǵyzdy. Osylaısha Tárjiman ǵumyrynda tuńǵysh ret qyzmet babyn jeke basyna paıdalandy.

Apta ótti.

Aı aýnady.

Jyl jyljydy.

Jaýap berilmedi.

Tárjiman úshin tárjima burynǵydan beter kóbeıdi. Bas kótermeı beınet shege bergen.

Bólim bastyǵy ınfarkt alǵan.

Kúnderdiń bir kúninde Úlken Keńse ıesi Tárjimandy shaqyrtty. Bir jyldan eki aı asqanda. Jyrym-jyrym, julym-julym júreginiń myń qaltasy túgel titiredi.

Bul paqyryńyzǵa qaramaǵan kúıi, bir qolyn sýsyldaı sýyq jyltyraıtyn kástóm-shalbarynyń ár qaltasyna bir suqqylap turyp:

― Bólim bastyǵyń qashan shyǵady? Zı-zı-zıalylar N. qalasynan bir top bop kele jatyr. Myna mátinderdi tezdetip tárjimalaý kerek, ― dedi.

Arnaıy hat haqynda lám-mım joq.

Tárjimannyń tilim-tilim jan-dúnıe álemi typyrshyǵan kúıinen tynshý taýyp, tunjyr bultpen tumshalandy. Qolyndaǵy qaǵazdardy qaltyratyp almaýdy ǵana maqsut tutty.

Anaý kisińiz Tárjimanǵa kóz qıyǵyn da qımastan, túnere túsip:

― Osy bar ǵoı-á-á-á, zı-zı-zıalylar nege tilemsektene beredi? Osyndaǵylary da, N. qalasynan aı qurǵatpaı keletinderi de, bári de tilemsek, suramsaq, jylamsaq! ― dedi daýys kótere keketip.

Tárjimannyń tunjyr álemi súlesoqtyǵynan seıile almady. Jaýap ta qatqysy kelmedi. Sebebi, anaý kisińiz álgi suraqty Tárjiman paqyryńyzǵa emes, ózine-ózi qoıyp turǵandaıtuǵyn. Saýalyna jaýap kútpeı, terezeden syrtqa qarady. Bul-daǵy dalaǵa kóz tastaýǵa májbúrlendi.

Qala ústinde qańǵyp bara jatqan qara saǵymdardy kórdi Tárjiman. Eki jyldan astam ýaqyt burynǵy N. qalasynda ótken ózgeshe toıdy oılady. Dańqty jerlestiń mereıtoıy she? Sony... Nebir-nebir iriler. Mınıstrler. Bas bılik músheleri. Depýtattar... Ózderin-ózderi aqsúıekteı ańǵartqysy, tulǵa tanytqysy, qaıratker kórsetkisi keletinderine, baptanýlary men taptanýlaryna, júristeri men kúlisterine, ishisip-jesterine hám desterine qara-a-ap otyryp, bir ysynyp, bir sýynǵan. Aqyrynda qatty qýanǵan. Qansha degenmen, qazekem de qatarǵa qosyldy-aý, jurt qatarly jetildi-aý dep. Álgilerdiń árqaısysy bir-bir memleketińizdi basqaryp ketetindeı kóringen. Jaı ǵana, jaıdaq qana emes, jaıqaltyp-jandandyryp, óristetip-órkendetip, dóńgelentip ákete baratyndaı sezilgen. Solaı sezine bergen sátte sana túkpirinen syǵalaǵan tarǵyl pıǵyl mıaýlaı mysqyldady: «Osylardyń kóbisi iri-iri tulǵalar bola tura baǵzynyń baǵzy zamandarynda óz taıpalarynyń óz aldaryna jeke-jeke memleket bolǵanyna baılanysty nebir qulyq-qylyqtaryn búgingi mustaqyl memleketińizdiń múddesimen úılestire almaı pushaıman-aý. Sol qulyq-qylyqtardan qaınap shyǵatyn qýlyq-sumdyqtary da jetip-artylar. Sodan da baryp, ulys bıliginiń ushar bıigindegilerde shirenister bólek, sheke tyrystyrýlar erek ekenin eskermek te kerek...» Yzyńnan basy aınala myń-dyńdanyp, qulaǵyn shyńyl býyp jóneldi. Endi bir qarasa, osy kúngi ǵulamalardyń ǵulamasy, oıshyldardyń oıshyly, mynaý kisi jańa ǵana aıtqandaıyn, zı-zı-zıalylardyń zıalysy esepteletin, tek taıqymańdaı Tárjiman ǵana emes, tutas qazekem solaı sanaıtyn kisińiz-daǵy munda kep qapty. Osynda otyrypty. Ánekıińiz, eki shekesi torsyqtaı bop bultıyp, qarakúreńdeý júzi býaldyrlana, janarymen muńdanyp, biraq bylaıǵylarǵa, aınalasyna ashyq-jarqyndaý kórinbekti qalaıtyndaı qalpy baıqalady. Qaıran-aı, bul dara danańyz hám jasandylyqtan ada deı almaıdy ekensiz dá, qaıtsin-aı. Nege ekenin kim bilsin-aı, kim bilsin, Tárjiman ony osynaý ortaǵa qımaǵan. Mynaý dúrkiregen mereıtoıǵa, óziniń áıgili jerlesine de qıǵysy kelmegen. Buryn-daǵy tap osylaı ózin-ózi qınaǵan. Mundaı ortaǵa, mynadaı jurtqa ǵana emes, qaıyrymsyzdaý qoǵamyńyzǵa da qımaıtyndaı kúı keshken. Amalyńyz qansha, kere de qarys mańdaıyna kegeı de kegeı kezeńder jazylsa, ne shara...

Birinshi basshynyń bólmesinen osyndaı oılardyń qamaýymen qamyryǵyp shyqty.

Kóp uzamastan, Úlken Keńsede úırenshikti, kezekti sýsyl serýendep júrdi. Anaý kisi ornynan alynady eken desti.

Arada úsh aı ótkende Úlken Keńsege basqa basshy otyrǵyzyldy. Qyzylbýdandana qyzýlanyp sóıleıdi eken. Taǵy da baıaǵydaǵydaı, besin aýyp úlgermeı-aq qyzylqoshqyl qaltafondaryn qulaqtaryna tosqan, kástómderiniń bir jeńderin ishine búgińkirep ustaǵan bireýler paıda bolǵan.

Jańa basshy kele sala birneshe jerden elıtalyq úıler salǵyza bastady. Olarǵa kim-kimderdiń kiretini de belgili bop qalǵan.

Sol jazdaǵy eńbek demalysynda Shekara jyrasynyń shetindegi bitpeı qoıǵan úıiniń bir bólmesine kóship bardy. Jalǵyz ózi ǵana. Qara basy. Áıelin, bala-shaǵasyn páterinde qaldyrdy. Q. aýdanynan kele jatqanda úp-úlken, tósinde aq jolaǵy bar, qarakúreńdeý qazaqy kúshik satyp alǵan. Demalysynyń aqshasyn túgeldeı qurylysqa jumsamaqqa kirisken.

Kúshigi kún sanap ósip kele jatqan.

Tek jańǵaqty adamsha shaǵyp jeýge úırete almaı júrgen.

***

Búgin Tárjimannyń kóz aldynda sheshesi marqum kóp elesteı bergen.

Anasy ataqty baıdyń qyzy bolǵan eken. Ánebir zamanda ákesiniń dúnıe-múlkin typ-tıpyl tárkilep, jer aýdaryp, atqyzyp jibergen. On jeti jasar qyz asharshylyqqa urynyp, ózbek arasyndaǵy naǵashylaryn saǵalap, ázer aman qalypty. Ortasha taptyń tizimindegi jigit peshenesine buıyryp, bala kórmeı júrip, osy Tárjimanyńyzdy týǵan. Sheshesi shirkin jetpis tórt jasynda dúnıeden ozdy. Shaly tym erterek ketken. On jeti jasyna deıin kim bilipti, odan bergi ǵumyrynda qyrsyǵyp ótipti sheshesi. Ózinen-ózi qystyǵyp. Ádeıi ǵana taryǵyp. Ótkenin ańsap toryǵyp. Myńjarymdaı qazaqy qazanat jylqysy Janymaıdyń jotasynan sýsap bir kelip bas qoısa, bulaq-ózenderińiz biraz ýaqyt tartylyp qalar baıdyń bulań qyzy bul pánıden qaıtqansha, jetpis tórtinde túgesilgenshe, jyltyrap kıinbedi, jarqyrap júrmedi, shyn shattanyp kúlmedi.

«Jamaýly kóılek, jasqaýly kóńil» kúıinde ómirden ótip kete bardy.

«Teńbiz deımiz bárimiz; Teńeseıik, káni, biz», ― dep kekesin taqpaq aıtatyn edi yza-kekke býylyp.

Tómengi taptyń teńelmegenin, ortasha taptyń ońalmaǵanyn, joǵarǵy taptyń joǵalmaǵanyn álqıssalap alyp, áldebir án-áýenge salatyn:

«Jamaýly-aı kóıle-e-e-ek,

Jasqaýly kóńi-i-il.

Teńbiz dep sóıle-e-ep,

Aqsaýly-aı ómi-i-i-ir...»

Qaıyrmasyn qaıǵyryńqy, qumyǵyńqy, qarlyǵyńqy qyraǵatqa ulastyratyn.

Myna zamanǵa jetpedi.

Tistenip ótti ómirden.

Bálkim, bul zamanyńyzdy anasy baıqus basqashalaý baǵalar ma edi? Tárjimandaı paqyrlaryńyz paıymdaı bilmeı, qadirine jete almaı júr me, álde? Ony da, sirá, kim biler?

Búgin ózi birtúrlileý bolyńqyrap, anasy salatyn álgindeı ánderdiń qaıyrmalaryn álsin de álsin qaıtalap, sheshesi jabatyn, juqalaý, biraq bulaburtqan, býy burqyraǵan tandyr nannyń ıisi tanaýyn qytyqtap jatyp, uıyqtap ketken eken.

Kúshiginiń janushyra shabalanǵan daýysynan shoshyp oıandy.

Eki dáý esin jıdyrmastan, tarpa bas salyp, tyrp etkizbeı baılap tastady.Bireýi jelkesinen búrip ustaǵan kúshikti Tárjimanǵa taqap turyp búıdedi:

― Sózdiń qysqasy bylaı, ― dedi ol. ― Biz myna Shekara jyrasynyń arǵy jaǵynanbyz. Uǵyp alǵyn, ne-e-e-e myna sibejıı sabakany soıamyz, ne-e-e-e sen nemeni tabaka jasaımyz. Biz de adambyz, ıtti de, ıesin de birdeı óltirmeımiz. Ekiniń biri, erik sende, bildiń be?

Zildi daýys shyndyqty ańǵartyp turdy. Aýaǵa hám aýyr soqqandaı, dem jetpeı barady. Júreginiń myń qaltasy mıyna qarata muń arta qan búrikti. Aıaq-qoldan ál-dirmán ketip, dirilge býyldy.

Tas qarańǵyda tósi aǵarańdaǵan kúshiktiń kózderi óleýsireı jyltyrady. Ún-túnsiz jylaıtyndaı.

― Asyqpaı oılan, ― dedi ekinshi dáý. ― Tún ortasynan jańa ǵana qısaıdy. Maqul deseń, kúshigińdi qoltyqtap alyp, Shekara jyraǵa túsemiz de ketemiz. Óz erkińmen bermeseń, ózińdi shalamyz. Arǵy bettegi qojaıynymyz bizge ylǵı da nesheme aılar boıy, qanshama jyldar boıy tońazytqyshta jatyp úsigen etti ǵana bergizedi. Túsinesiń be? Oqta-tekte osylaı, ózimiz baýyzdap, ystyq qanǵa qolymyzdy malyp, jas et jeýge shyǵamyz. Biz de adambyz ǵoı, aǵaı-e-e-en! Oılan, oılana ber ázirshe.

Diril men jipke birdeı býylyp jatyp, áli de tirlikten úmit úzgisi kelmegen. Óńim emes, túsim bolsa eken-aı dep, beti-júzin sheshesinen qalǵan quraq kórpeshege súıkep te kórgen. Kúshigi túsinistik pen tilektestik tanytqandaı óksip qyńsylady. Aýrý balanyń únindeı aıanyshty estilgen.

«Joq! ― dedi Tárjimanyńyz ishteı yshqynyp. ― Jo-jo-joq, bermeımin kúshigimdi! Ózimdi neǵylsa, oǵylsyn...»

Sonda-daǵy, qaıtsin-aı, taban astynda Tárjimanǵa taǵy bir oı soǵyp ótken. Múmkin myna ekeýi shynymen-aq qaljyńdap otyrǵan shyǵar. Aıtpaqshy, Úlken Keńsede, bir bólmede birge qyzmet isteıtin serikteri túr-turpattaryn ózgeshelep, daýys-dabystaryn basqashalap, ádeıi ǵana ázildep júrgen bolar. Erteńgi kún jeksenbi ǵoı, asarlatyp kómek bermekke kelse she?!

Aı, aldamshy arman-aı, deseńizshi! Adamnyń daýys mánisin baǵyp, taldap-tarazylap úırengen Tárjimanyńyz ózin-ózi qalaı aldaýsyratar? Bul ekeý ― anaý ekeý emes-ti. Bir bólmede otyratyn ishki saıasat máseleleri jónindegi mamanyńyz ben sharýashylyq isteri jónindegi ınjener emes. Meıli-daǵy, amal joq. Beıkúná baladaı, jurttyń junttaı ıtteri sekildi jańǵaq jemekti de úırenip úlgermegen kinásiz kúshikti óz erkimen berip, qurbandyqqa shala almas. Al, myna óziniń ajaly jetip tursa, mańdaıynyń sorynan kórer. «Biz de adambyz» degendi aıtyp qaldy ǵoı, bálkim mynalar aıaýshylyq jasap, aman qaldyrar. Talqany taýsylmasa.

Mynaý ekeý jáne temeki tutatyp, tútin jutty. Bir shólmektiń bas kıimin jyrtyp, aýzynan kezek-kezek qylqyldatty. Sonsoń sulbasy sál bıigirek kóringen birinshisi:

― Já, jeter! ― dedi qaırap-qaıralǵysy, aıqaı sap jyndanǵysy baryn baıqatyp. — Qalaıyn qalaısyń, aıt endi!

Ekinshisi anaýsynyń ashýyn basqysy kelgendeı keıipte, tebireniske túskendeı yńǵaıda máımóńkelep:

― Aıyp etpegin, aǵaı-e-e-e-n, kókirek qýysynda qaıyrymsyzdyq pen qanaǵatsyzdyq qoıyndasyp túneıtin, ár tań atqan saıyn toıymsyzdyq týǵyzyp oıanatyn bir býrjýıdyń baǵynyshtylary bolamyz biz, bildiń be? ― dedi.

― Biraq bizge búginde adam baýyzdaý men buzaý baýyzdaý birdeı, ― dedi birinshisi.

― Uzaq kútkenimizge rıza bol, ― dedi ekinshisi.

― Bes sekóndti sanaımyn, ― dedi birinshisi. ― Bes... Tórt... Úsh... Eki... Bir-r-r-r...

― Kúshigimdi bermeımin! Bermeımin! ― dedi Tárjiman.

Birinshisi Tárjimanyńyzdyń ıegin qysa ustap joǵary kóterdi. Kezdigin kezengen.

Ekinshisi kúshiktiń aýzyn ýystap, pyshaǵyn jalańdatty.

― Taǵy da oılan, armanda ketpe, ― dedi birinshisi.

― Aıtqanym ― aıtqan, ― dedi Tárjiman tistenýmen ótken sheshesin kóz aldyna keltirip.

Sheshesi eki dúnıe arasyndaǵy qazylar alqasynyń quramynda otyrǵandaı, baıdyń qyzy bolǵan ǵoı, sál syzdana synap qaraıtyndaı.

― Onda aqyrǵy tilegińdi, sońǵy sózińdi ánimen qosa shyrqaı ǵoı, shyraǵe-e-em, ― dedi ekinshisi.

― Kúshigimdi tiri qaldyryp, jańǵaqty adamdarsha shaǵyp jeýdi úıretýlerińdi suranamyn. Sońǵy sózim ― osy...

― Óleıin dep jatqandaǵy ótinishin kórdiń be?! Mazaq qylyp qorlady-aý mynaý! ― dedi birinshisi.

― Qaljyńdamaı qaıtsin. Op-ońaı óleıin dep jatyr ǵoı bul, obaly olıgarhymyzǵa, saýaby sorly halqymyzǵa, ― dedi ekinshisi.

Tárjimanǵa budan bylaıǵysy bulyńǵyr, buldyr birdeńege aınalyp bara jatqan.

Tek sheshesi shirkinniń ajal aldynda da ózine osynshalyqty muqalmas kúsh, qaıtpas qaırat bergenine qaıran qalyp, qatty tańyrqaǵan...

Osymen aıaqtaýǵa da bolatyn shyǵar, qadirli oqyrman. Budan ári qıalǵa erik bergeısiz. Aqyrǵy sátte Tárjiman:

— Aı, atańa nálet, ıt tirlik-aı! — dedi yshqynyp.

Al qazaqy kúshigi:

— Qurymaǵyr tárjiman tirlik-aı! — dep qyńsylaı jylaǵan.

---