InfoHub Logo

Ertede bir baı bolypty. Baıdyń úıinde júrgen bir kúń bolypty. Kúń jatsa, tús kóripti; basynan aı týypty, aıaǵynan kún shyǵypty, júreginiń basynan eki juldyz týypty. Erteń erte turypty. Bir baıdyń sıyryn baqqan tazsha balaǵa kelipti.

         Bala aıtypty:

         — E, jeńeshe, qaıda barasyń?

         Kúń aıtypty:

         — Seniń baıyńa jaldanǵaly keldim.

         Sıyr baqqan bala aıtty:

         — Sen ótirik aıtasyń, sen birdeme izdeı barasyń.

         Kúń aıtty: «Túsimdi izdep baramyn».

         Bala aıtty:

         — Aıtshy, ne qylǵan tús?

         Kúń aıtty: «Aıtaıyn, uıyqtap jatyr edim, túsimde: basymnan aı týypty, aıaǵymnan kún shyǵypty, júregimniń basynan juldyz týypty. Sol túsimdi izdep kelemin».

         Bala aıtty: «Osy túsińdi maǵan satshy». Qúń: «Ne  beresiń?» – dedi. «Qunan shyǵar ógizim bar, sol ógizimd bereıin», – dedi. Qatyn aıtty: «Jaraıdy, túsimdi bereıin». Bala qunan ógizdi berdi, qatyn aldy, úıine ketti. Bala keshke sıyryn aıdap úıine keldi. Sıyryn qoraǵa qamady. Temirden etik soqtyrdy, temir taıaq soqtyrdy, erteń erte turdy, beti-qolyn jýdy. Sıyryn jaımady. Temir etik kıdi, temir taıaqty qolyna aldy, ketti.

         Bir ýaqytta temir etikten teńgedeı qaldy, temir taıaqtan tebendeı qaldy. Bir shaharǵa keldi. Bir hannyń esiginiń aldynda jatty. Tún ortasy bolǵanda, eki arǵymaqqa altyndy páýeske jekken bir hannyń balasy bul hannyń qyzyn alyp qashaıyn dep kelipti. Ekeýi sóılesti, qyz aıtty: «Tura tur! Ákem uıyqtasyn». Túsin izdep kelgen bala bárin esitipti. Hannyń balasy tazsha balaǵa súıenip jatyp uıyqtapty. Bir ýaqytta tazsha túregeldi, terezege keldi. Qyz aıtty: «Keldiń be?». Bala aıtty: «Keldim». «Qorjyndy áper!» – dedi qyz. Bala páýeskeden qorjyndy áperdi. Qyz ishin toltyrdy. Jigitke aıtty: «Eki arǵymaqty ertte!» Jigit erttedi. Eki qorjyndy aldy, artyna bókterdi. Qyz úıinen shyqty, ekeýi eki arǵymaqqa mindi, ketti. Manaǵy hannyń balasy uıyqtap qaldy.

         Qyz jigitti tań atqan soń tanydy, hannyń balasy emes ekenin. Qyzǵa oı tústi, qashaıyn dep edi, qasha almady. «Qashsam, meni bul erkek tiri qoımaıdy ǵoı, qashpaıyn! Meni qosqan Qudaı shyǵar tıeıin», – dedi. Bir ýaqytta bir shaharǵa keldi. Qyz aıtty: «E, jigitim, jeriń bar ma? Ákeń bar ma? Baýyryń bar ma?» – dedi. Jigit aıtty: «Elim de joq, ákem de joq, baýyrym da joq, qaıdan kelip, qaıdan turǵanymdy bilmeımin». Qyz aıtty: «Endi biz osy shaharda turamyz, patshaǵa málimdemeıik», – dedi. «Jaraıdy», – dedi jigit. Qyz aıtty:

         — Bir úı satyp al,

         Úıińniń syrty jaman bolsyn,

         Úıińniń ishi jaqsy bolsyn,

         İshinen aqqan bulaq bolsyn,

         İshinde báıterek bolsyn,

         Báıterektiń basynda órik-meıiz tursyn!

         Birden aýyzǵa túsip tursyn.

Osy oramalǵa dildá salyp bereıin, osyǵan berse alyp kel, men tura turaıyn, men ketedi eken dep oılama.

         Eki arǵymaqty alyp qyz qaldy, jigit jedel júrip ketti. Tańerteńnen sharlap besinde bir úı tapty, úıdiń ishine jigit enip keldi. Enip kelse, bir jigit, bir urǵashy otyr eken.

– Aǵeke, úıińdi satamysyń? – dedi. Úıdiń ıesi aıtty: «Satamyn! Kir, mynda, aqqan sý - mynaý, sútten appaq, báıteregim - mynaý, basyńdaǵy órik-meıiz - anaý, aýyzǵa tamshylap bir-birden túsip turady», – dedi.

         Jigit aıtty: «Ne alasyń?» Úı ıesi aıtty: «Seniń áliń kelmes». Jigit aıtty: «Osy oramaldaǵymdy bereıin, alamysyń?» «Oramalyńmen ber, alaıyn», – dedi. Jigit berdi. Úı ıesi aıtty:

         — Qatyn ekeýimiz shyǵamyz, aıaq-tabaq, tósek-oryn sende qalsyn! Maǵan keregi joq, – dedi. Jigit aıtty: «Jaraıdy», – dedi. Qatyny men eri úıden shyǵyp ketti. Jigit manaǵy qatynyna keldi, kelse, otyr eken.

         — Jigitim, úı taptyń ba?– dedi.

         — Taptym.

         — Jaraıdy.

         Ekeýi arǵymaǵyn jetektep, satyp alǵan úıine keldi, qatyny kórdi: «Bárekeldi, jaraıdy», – dedi. Ol kúni jatty. Ertesine turdy, beti-qolyn jýdy. Qatyny aıtty: «Men tamaq pisireıin, sen baryp shahardyń dýanbasyna habar ber, patshany shaqyrsyn, bizdiń úıimizge kelsin dep aıt», – dedi.

         Bala ketti, dýanbasyna habar berdi: «Patshany shaqyryńyz, bizdiń úıge kelsin jáne osy shahardyń jaqsysynyń bárin de shaqyr», – dedi. Bir ýaqytta dýanbasy patshany, bárin shaqyryp keldi. Jigit dastarqan jaıdy, as ákelip, patshanyń aldyna qoıdy.          Patsha aıtty:

— Apyrym-aı, asynyń táttisin-aı! – dedi. Qasyndaǵy ýázirler aıtty: «Jigittiń qatynyn kórip keleıin».

         Han aıtty: «Toqtaı tur, uıat bolar», – dedi. «Ne uıaty bar?» – dep, ýázir kórýge ketti. Kórip, qaıtyp hanǵa keldi. «Apyrym-aı, han-aı! Aıtsa aıtqandaı kórkem eken, sizdiń qatynyńyz onyń qolyna sý quıýǵa jaramaıdy eken».

         Han aıtty:

— Apyrym-aı, kórkem meniń qatynym ba desem!»

Han jurtyn jıdy, aqyl surady. «Bul jigittiń qatynyn qaıtyp alamyn?» – dedi. Jurt aıtty: «Almaı nesi bar? Siz shaqyryp alyp aıtyńyz: «Sheshem meniń aýrý edi, aıý men jolbarystyń ekeýinen eki shelek sút saýyp ákel», – deńiz. Sonda ol barar, sodan ol qaıtyp kelmes. Sonda siz qatynyn alarsyz», – dedi.

Han aıtty: «Jaraıdy, jurtym!» Han jigit kelsin dep shaqyrdy, jigit keldi, han aıtty: «E, jigitim, ne qylyp júrgen jansyń? Qaıdan keldiń, qaıdan turdyń, eliń bar ma, jurtyń bar ma?» – dedi.

         Jigit aıtty: «Aldıar, taqsyr! Elim de joq, jurtym da joq, qaıdan kelip, qaıdan turǵanymdy bilmeımin», – dedi. «Bilmeseń meniń shaharymda tur, adam saǵan zorlyq qylmas. Meniń sheshem aýrý, seni bir jumysqa jumsaımyn», – dedi. Jigit: «Baraıyn»,– dedi. Patsha: «Barsań, aıý men jolbarystyń ekeýinen eki shelek sút saýyp ákel, ákelmeseń, basyńdy alamyn», – dedi.

         — Jaraıdy, – dep, jigit úıine jylap keldi.

         — Nege jylaısyń? – dedi qatyny.

         Jylamaı qaıteıin, han bir qıyn jumysqa jumsady. Aıý men jolbarystan eki shelek sút saýyp ákel, ákelmeseń, basyńdy alamyn, – dedi.

         Qatyny aıtty: «Qoryqpaı, hanǵa baryp, hannan qyryq kún mursat sura», – dedi.

         Jigit júgirip hannyń úıine keldi.

         — Aldıar! Jumsaǵan jumysyńyzǵa baraıyn, qyryq kún mursat ber, – dedi.

         Jaraıdy, al, – dedi han. Jigit úıine keldi. Qatyny:

         — Mursat berdi me? – dedi. Jigit aıtty:

         — Berdi, – dedi.

         Qatyny aıtty: «Shaharǵa bar, moınynda arqany bar, arqasy jaýyr, bir shabdar at satyp al».

         Jigit shaharǵa keldi, bir shabdar atty bir jigit satamyn dep, jetektep júr eken.

         Atyńdy satamysyń, aǵeke? – dedi.

         — Satamyn, ne beresiń?

         — Qaıdan bileıin, óziń sura.

         — Eki júz som ber.

         — Júz elý som bereıin.

         Júz elý som berip, arqasy jaýyr, shabdar atty alyp úıine keldi. Qatyny aıtty: «Sen qyryq kún úıde otyr, orazańdy usta, men shabdar atty alyp ketemin, semirtip ákelemin», – dedi.

         — Jaraıdy, – dep baıy qaldy. Qatyny shabdar atty jetektep ketti. Qyryq kún boldy degende shabdar atty jetektep qaıtyp keldi. Shabdar atty semirtipti, baıyna aıtty:

         — Er menen toqym ákel.

         Shabdar atty erttep kel.

         Aldyńǵy aıylyn bos tart.

         Artqy aıylyn berik tart.

         Shabdar atqa min!

         Toǵaıdaǵy aıýdy aıdap kel,

         Toǵaıdaǵy jolbarysty aıdap kel.

         Toǵaıǵa barǵanda, shabdar atty borbaıǵa salyp qal, shabdar attyń daýysyn estigen soń, aıý men jolbarys bir jerge jıylar. Sonda aldyńa salyp aıdap kel, aldyńnan han kisi jiberer: «Qoısyn, aıdamasyn, sheshem jazyldy», – dep aıtar. Sonda sen bolmaı, úıine aıdap kel, – dedi.

         Jigit shabdar atty erttedi, aldyńǵy aıylyn bos tartty, artqy aıylyn berik tartty. Shabdar atqa mindi, bir toǵaıǵa keldi. Shabdar atty borbaıǵa salyp qaldy. Shabdar attyń shyńǵyrǵan daýysyn aıý men jolbarys estidi, bir jerge jıyldy. Jigit aldyna salyp aıdady. Jolda kóringen maldy da, jandy da jaıpady. Aldynan han kisi jiberdi: «Sheshem jazyldy, aıdap kelmesin», – depti. Jigit tilin almady, úıine aıdap keldi, eki temir shelekti qolyna aldy, aıýdan bir shelek, jolbarystan bir shelek sútti saýdy, hannyń úıine kerek bolsa, «má» dep ákeldi. «Keregi joq, tógip tasta», – dedi han. Jigit shelektegi sútti tógip tastady, aıý men jolbarysty jolǵa salyp qýyp jiberdi. Jigit úıine keldi.

         Han elin, jurtyn jıdy: «Aqyl taýyp berińder, qaıtyp men jigitti óltirip qatynyn alamyn?» – dedi. Jurt aıtty: «Óltirmeńiz, bir qıyn jumysqa jumsańyz, sony baryp alyp kelse, keldi, kelmese, qatynyn alarsyz», – dedi. Jigitti han shaqyrdy: «Áı, jigitim, bir jumysqa jumsaıyn, baramysyń?» – dedi. «Baramyn», – dedi. «Barsań, men seni órteımin, seksen arba sekseýil ákel», – dedi. Jigit aıtty: «Jaraıdy, barmaımyn». Han aıtty: «Barmasań, basyńdy alamyn». Jigit úıine keldi, jylady. Qatyny: «Jylama, úsh kún mursat sura», – dedi. Han úsh kún mursat berdi. «Sen, jigitim, bar, seksen arba sekseýil alyp kelińiz dep, hanǵa aıt», – dedi qatyn. Jigit bardy, aıtty, han seksen arba sekseýil alǵyzdy. Bir jerge úıdi. Qatyn jigitke aıtty: «Ot jaǵar, tóńirektiń tórt buryshyn tuman etermin, sen sekseýildiń ústine shyǵyp tur. Sonda kók kepter bolyp, seni kóterip alyp ketermin».

         Sekseýildi han úıdi, jigit ústine shyqty. Sekseýildi han órtedi, tóńirektiń tórt buryshy tuman boldy, jigittiń qatyny kók kepter bolyp keldi de baıyn kóterip alyp ketti. Qatyny baıyn úıine alyp keldi. Úsh kún, úsh tún saqtady, úsh kún ótken soń, tań atqan soń, kúldiń ornyna enip jata qal dedi.

         Baıy ertesine erte turyp, kúlge kelip, kúldiń ishinde jasyrynyp jatty. Tańerteń han keldi. «Tiri me eken, tiri emes pe eken, kelmes pe eken, kóreıin», – deıdi. Jigit kúldiń ishinen túregeldi. «Assalaýmaǵaleıkým, aldıar», – dedi. «Áleıkýmassalam, jigitim», – dedi han.

         Han jurtyn jıyp alyp aıtypty: «Seksen arba sekseýil ákelip meni órteńder, ákemniń qasyna bararmyn, úsh kúnde qaıtyp kelermin, úsh kúnde kelmesem, artymda qalǵan jigitterim, sender kelińder», – depti. Seksen arba sekseýil ákelipti, bir jerge úıipti, handy órtepti, han kúıip ketipti.

         Shárde táýir, mańyzdy jigitter qalypty, qyz, qatyn qalypty, jigit shárdi bılepti, ólgen hannyń qyzyn alypty, ózi han bolyp turypty. Bastapqy qatyny bir ul taýypty. Uldy jigit tósine mingizip jatypty. Jigit solaı jatyp kúlipti. Bastapqy qatyny suraıdy: «Nege kúldiń, myrzam?» – deıdi. «Ánsheıin kúldim». «Joq, aıt, oıyńa birdeme túsken shyǵar». Jigit aıtty: «Aıtaıyn saǵan! Sen sózimdi esti, jas kúnimde ákeden, shesheden jetim qalǵan edim, sóıtip júrgenimde, bir baıdyń sıyryn jaıdym. Jalshy bolyp sıyr jaıyp júrgende, kúnderdiń bir kúni bir qatyn keldi. Qatynmen amandasyp, esendestim. «Qaıda bara jatyrsyń?» – dedim. Qatyn: «Bir tús kórdim», – dedi. «Ne tús, aıt?» – dep suradym. Qatyn: «Uıyqtap jatyr edim, túsimde basymnan aı týypty, aıaǵymnan kún týypty, júregimniń tusynan juldyz týypty, osy túsimdi izdep kelemin», – dedi. «Túsińdi sat», – dedim. Ol qatyn maǵan túsin qunan ógizge satty. Úıge kelip, keshke temirden etik, taıaq soqtyryp, temir etikten teńgedeı, temir taıaqtan tebendeı qalǵansha júrdim, sóıtip júrip sizge dýshar boldym, soǵan kúldim».

         Úlken qatyn aıtty: «Onyń nesi bar? Basyńnan aı týǵany meni aldyń, aıaǵyńnan kún týsa, hannyń qyzyn aldyń, júregińniń basynan juldyz týsa, mynaý balań. Tús qabyl boldy», – dedi.

---