InfoHub Logo

تاقىرىبى: ءابدىراحمان اسىلبەكوۆ «ۇيرەنۋ»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) ولەڭدەگى نەگىزگى ويدى تاۋىپ اشۋ، ءوز سوزىمەن جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردى بايلانىستىرىپ، سويلەي بىلۋگە باۋلۋ.
ءا) ءارتۇرلى تاپسىرمالار ورىنداي وتىرىپ وقۋشىلاردىڭ وي - ورىستەرىن دامىتۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
ب) تابيعاتتى قورعاۋعا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، كورنەكىلىك، پراكتيكالىق، تالداۋ، جيناقتاۋ.
ءتۇرى: ارالاس ساباق
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سمايليكتەر، قيما قاعازدار، اكت، پلاكات.

ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
1. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
2. ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ. (وقۋشىلاردىڭ كوڭىلدەرىن ساباققا اۋدارىپ، ساباقتا قاجەتتى زاتتاردى دايارلاۋ) سىنىپتى 3 توپقا ءبولۋ.

ءىى. وتكەندى تياناقتاۋ. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: سۋرەت سالعىم كەلمەيدى.
• «باعدارشام» ويىنىن ويناتۋ ارقىلى ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا قانداي دايىندىقپەن كەلگەنىن انىقتاۋ.
ويىننىڭ شارتى: ەگەر وقۋشىلار ساباققا جاقسى دايىندىقپەن كەلسە، باعدارشامنىڭ جاسىل ءتۇسىن كوتەرەدى؛ دايىندالعان، ءبىراق وزىنە سەنىمسىزدىك تانىتسا، سارى ءتۇستى كوتەرەدى؛ دايىندىعى شالا بولسا قىزىل ءتۇستى كوتەرەدى. توپتىق جۇمىس.
ءى توپ. اڭگىمەنىڭ مازمۇنىن باياندايدى.
ءىى توپ. «سۋرەتشى» سوزىنە اڭگىمە قۇراۋ جانە سۋرەتشى ءسوزىن سەپتەۋ
ءىىى توپ. انا تۋرالى ولەڭ جازۋ.

ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاپ، تەستكە جاۋاپ بەرۋ.
تەست:
1.«سۋرەت سالعىم كەلمەيدى» ءماتىنىنىڭ اۆتورى كىم؟
ا) تولەگەن ايبەرگەنوۆ
ءا) مارات قابانباي
ب) مۇحتار اۋەزوۆ
2. ءمۇعالىم كىم تۋرالى اڭگىمەلەدى؟
ا) وقۋشى تۋرالى
ءا) انا تۋرالى
ب) اكە تۋرالى
3. «جامال» قاي سۋرەتشىنىڭ تۋىندىسى؟
ا) لەوناردو دا ۆينچي
ءا) قانافيا تەلجانوۆ
ب) ي. ليەۆيتان
4. قازاقتىڭ بەلگىلى سۋرەتشىسى
ا) س. ايتبايەۆ
ءا) ءا. قاستەيەۆ
ب) س. مامبەيەۆ
5. ەرجان نەلىكتەن سۋرەت سالۋدان باس تارتتى دەپ ويلايسىڭ؟
ا) ەرجاننىڭ سۋرەت سالۋعا قۇرالدارى بولمادى.
ءا) ەرجان اناسىنان ايرىلىپ قالعان ەدى.
ب) ول سالاۋات اعايدى ۇناتپايدى

سەرگىتۋ ءساتى.

ءىىى. جاڭا ساباق.
1. «ۇيرەنۋ» تاقىرىبىنا بايلانىستى ەرتەگى - اڭگىمە.
ەرتە، ەرتە، ەرتەدە
الدە ودان ەرتە مە
ەجەلگى ادامدار ءومىر سۇرگەن زامان ەدى. ادامداردىڭ ءومىرى جانۋارلاردىڭ ومىرىنە ۇقساس ءومىر سۇرگەن ەكەن. ءبىراق بىرتە - بىرتە ادام ءومىرى جاقسارا تۇسەدى: ولار وتتى قولدانۋدى ۇيرەنەدى، ءبىر - بىرىمەن تىلدەسىپ، سويلەسەدى، جابايى اڭداردى قولعا ۇيرەتەدى. قورشاعان ورتانى سەزىم مۇشەلەرى ارقىلى تانيدى. (كىشكەنتاي بالامەن سالىستىرۋ) كورۋ، ەستۋ، ءيىس سەزۋ، ءدام سەزۋ، سيپاپ سەزۋ... ءبىراق ادامدار جانۋارلاردىڭ ادامعا قاراعاندا سەزىم مۇشەلەرىنىڭ جاقسى دامىعانىن بايقايدى دا وسى ارتىقشىلىقتارىن قولدانادى. مىسالى: قابان شوشقالاردىڭ ازۋ تىستەرى وتكىر ەكەنىن بايقاپ، وزدەرىنە وسىنداي جاساپ الۋدى شەشەدى. پىشاق، نايزا ت. ب. وسىنداي قارۋلار ويلاپ تابادى. وسىنداي تاپقىش ادامداردىڭ باقىلاۋ، بايقاعىش قاسيەتتەرى جاقسى دامىعاندىقتان تابيعات قۇبىلىستارىنا دا اۋەس بولعان. تاستىڭ وتتىڭ جانىندا كوپ تۇرسا، وندا ول -... نە بولادى؟
- دۇرىس ايتاسىڭدار، قاتتى قىزادى جانە جىلۋدى كوپكە دەيىن ساقتاپ تۇرادى. وسىعان قاراپ تاپقىشتار، ۇڭگىرگە وشاق دايىنداعان، جان - جاعىنا تاستار قويىپ وت جاققان. قازىرگى پەش - كاميندەر وسىلاي شىققان.
تىكەنەكتى وسىمدىكتەردىڭ تىكەندەرى باتاتىنىن بارلىعىمىز بىلەمىز، وسىعان قاراپ ساداق، نايزا، ينە، بالىق اۋلايتىن ىلگەكتەر تاپقان.
• بۇگىن ءادىراحمان اسىلبەكوۆتىڭ «ۇيرەنۋ» ولەڭىمەن تانىسامىز.

اۆتور تۋرالى مالىمەت.
اسىلبەكوۆ ءابدىراحمان (1907 - 1970) - قازاق پسيحولوگى. 1960 جىلدان باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭعى كۇندەرىنە دەيىن قازاقتىڭ اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پسيحولوگيا كافەدراسىندا قىزمەت اتقارعان. اقىن، اۋدارماشى.

اقىننىڭ شىعارماشىلىق جولى
ولەڭدەر مەن ەرتەگىلەر
"جاپىراقتار"،
"قيال قياسىندا"،
"التىن ءدان"،
"بايقا، بالاقاي"

ەرتەگى جيناقتارى
"دوستىق باللاداسى"،
"ەردەن اتايدىڭ ەرتەگىلەرى"،
"اق تىلەك"

سىقاقتار مەن مىسالدار جيناعى
"ساۋىسقاننىڭ سالەمى"
«وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن تاربيەلەۋ» (1965)، «بالا تاربيەسىندە سەميانىڭ ءرولى»(1966) ت. ب. ماقالالاردىڭ اۆتورى.
1962 جىلى تاشكەنتتە «مەكتەپ وقۋشىلارىندا ىنتانىڭ قالىپتاسۋى» اتتى كانديداتتىق ديسسەرتاسيا قورعاعان.
تابيعات الەمى الۋان ءتۇرلى. اڭدار مەن قۇستاردىڭ، تەڭىز جانۋارلارى، وسىمدىك، اعاشتاردىڭ – ءبارىنىڭ بەلگىلى ءبىر ءپىشىنى بار. ءتىرى ورگانيزمدەر ءار ءتۇرلى تاسىلمەن قوزعالادى. ادامدار ۋاقىت بويى تابيعاتتى باقىلاي كەلە ودان كوپ نارسەنى ۇيرەنۋدە.

IV. وقۋلىقپەن جۇمىس
• ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ.
• وقۋشىلاردىڭ وقۋلارى: ىشتەي، داۋىستاپ، تىزبەكتەي.
تالداۋ: جەكە - جەكە سۋرەتتەرگە بايلانىستى وقۋشىلاردى سويلەتۋ، سۋرەتتەردەگى ۇقساستىقتارىن تابۋ.
ينەلىك - تىكۇشاق،
بالىق - سۇڭگۋىر قايىق،
جيراف، كەرىك - كران،
اق قۇمان - پاراۆوز،
بۇلبۇل - ءان،
- قانداي انشىگە «قازاقتىڭ بۇلب ۇلى» دەگەن؟ نە سەبەپپەن؟
(1936 جىلى ماسكەۋدە وتكەن قازاق ونەرىنىڭ ونكۇندىگى وتكەن، سوندا كۇلاش بايسەيىتوۆا داۋىسىنىڭ وزىنە عانا ءتان، سونشالىقتى وزگەشە ەكەنىن كوز جەتكىزدى)
اياز (تەرەزەدەگى قىراۋ) - ويۋ، ورنەك

V. ويىن. «ماقال - ماتەلدى تاۋىپ الايىق».
(ماقال - ماتەلدىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، تاربيەلىك ءمانىن اشۋ)
• شەبەردىڭ قولى كوپكە ورتاق.
• ونەرلىنىڭ قولى التىن، ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن.

Vءى. ويىن: «تاپقىر بولساڭ، تاۋىپ كور».
- قۇستارعا قاراپ نە ويلاپ تاپقان؟ (ۇشاق)
- باقباق گۇلىن بارلىعىمىز بىلەمىز. وسى گۇل نەلىكتەن بالالارعا ۇنايدى؟ ونى ۇرگەندى ۇناتامىز. ەگەر اق باقباق گۇلىن ۇرسە نە بولادى؟ (جان - جاققا ۇشادى) وسىعان قاراپ نە ويلاپ تاپقان؟ قانە، ويلانىپ كورەيىك. (پاراشيۋت)
- مىنا گۇلگە قاراپ نە ويلاپ تاپقان؟ (قوڭىراۋ)
- ارانىڭ ومارتاسىنا قاراپ نە ويلاپ تاپقان؟ (كوپ قاباتتى ۇيلەر)
- بالىق قابىرشاعىنا قاراپ نە ويلاپ تاپقان؟ (ءۇي شاتىرى)
- جاڭبىر جاۋعاندا نە ويلاپ تاپقان؟ (قول شاتىر)

VII. قورىتىندىلاۋ:
1. ءوزىڭ نە ويلاپ تاپقىڭ كەلەدى؟ ويلانىپ، قيالداپ كور.
2. ءابدىراحمان اسىلبەكوۆتىڭ “ۇيرەنۋ” ولەڭىنىڭ نەگىزگى ويى نە؟
وسىنىڭ ءبارى ادامنىڭ بايقاعىشتىق، باقىلاۋ، سالىستىرۋ قاسيەتتەرىنىڭ ارقاسىندا ارمان - قيالدارىنان تۋعان تۋىندىلار.
- وسىنداي ادامداردى قالاي اتاۋعا بولادى؟ (ونەرلى، شەبەر، ون ساۋساقتان بال تامعان ت. ب.)
- ونەر، شەبەرلىككە بايلانىستى قانداي ماقالدار بىلەسىڭدەر؟

VIIءى. ويىن: «ارمان، تىلەك جازايىق»
وقۋشىلار ارماندارىن قاعاز بەتىنە جازىپ، پلاكاتقا ءىلۋ.
توپتىق باعالاۋ. (توپ باسشىلارىنا ءسوز بەرۋ)

IX. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ:
• «ۇيرەنۋ» ولەڭىن جاتتاپ الۋ.
• ءوزىڭ نە ويلاپ تاپقىڭ كەلەدى؟ شىعارما – اڭگىمە جازۋ.
X. باعالاۋ. وقۋشىلاردى باعالاپ ءوتۋ.
XI. ماداقتاۋ. (سمايليكتەر تاراتۋ)