الىپتار توبىنىڭ اقىرعى تۇياعى
(اكادەميك مۇقامەدجان قاراتايەۆ تۋرالى)
ول كىسىمەن پالەندەي كوپ ارالاسا قويماعان ەدىم. تەك 1974 جىلى قۇرداسىم جۋرناليست قادىربەك ۋالييەۆ: "اكادەميكتىڭ اۋزىنا ىلىگۋىڭمەن! ءبىراق "كەكسە" اقىن بولىپ كەتىپسىڭ..."، دەپ، "قازاق ادەبيەتى" گازەتىن اشىپ كورسەتكەنى بار ەدى. وندا مۇقامەدجان قاراتايەۆ اقساقالدىڭ ادەبيەت جايىنداعى كەزەكتى ءبىر ماقالاسى باسىلىپ، سونىڭ: "كەكسە اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى ساكەن يماناسوۆتىڭ "ايتىس" پوەماسى..."، — دەپ باستالىپ، مەنى ءبىرشاما ماقتاعان تۇسى بار ەكەن. "اپىراي، سەنى تانىمايدى ەكەن-اۋ، شاماسى!" — دەپ كۇلگەن دە قويعان ەدى الگى ماقالانى كورگەن جىگىتتەر.
كەيىن مۇقاڭنىڭ وزىمەن جەتە ءبىلىسىپ، تىلدەسىپ جۇردىك، ءبىراق قانشاما كوكەيىمدە تۇرعانىمەن، "مەنى كەكسەلەندىرىپ جىبەرگەنىڭىز قالاي؟" دەگەن ءسوزدى ايتا المادىم.
مەن "جازۋشى" باسپاسىندا رەداكسيا مەڭگەرۋشىسى ەدىم، حالىق شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى عالىمدار ول رەداكسياعا ءجيى كەلەتىن. مۇقاڭ دا كەلىپ-كەتىپ جۇرەتىن ەدى. سونداي كۇندەردىڭ بىرىڭدە مەنىڭ "جالىن" باسپاسىنان شىققان "بەل-بەلەس" دەيتىن كىتابىمدى سۇرادى.
— جىگىتتەر جاقسى كىتاپ دەپ ەدى، بەرشى، وقىپ شىعايىن، — دەدى قارسى الدىما كەلىپ وتىرعان اكادەميك.
"قىرسىققاندا قىمىران ءىريدى" دەگەندەي، ماسقارا بولعاندا، ول كىتاپ وزىمدە دە بولماي شىقتى.
— جوق ەكەن، اعا! تاعى ءبىر كەلگەنىڭىزگە دەيىن تاۋىپ قويايىن، — دەدىم.
اراعا بەس-ون كۇن سالىپ رەداكسيامىزعا مۇقاڭ تاعى كەلدى. ءدال مەنىڭ قارسى الدىمداعى بۇرىنعى ورنىنا جايلانا وتىرىپ الىپ:
— ال اكەل كىتابىڭدى! — دەگەنى.
مەنىڭ ەسىمنەن شىعىپ كەتكەن ەكەن. ۇيالعان تەك تۇرماستىڭ ادەتىمەن:
— ءقازىر ۇيگە بارىپ اكەلە قويايىن، وتىرا تۇراسىز با؟ — دەپپىن عوي ابىرجىعان سىڭاي تانىتىپ.
— ساكەن، سەن نەمەنە سونشاما، مەن وقۋعا بولمايتىن كىتاپ پا ەدى الدە ونىڭ؟ الدە مەن تاقياڭا تار كەلىپ تۇرمىن با؟ — دەدى سىزدانىڭقىراپ اكادەميك اعام.
— قۇداي بىلەدى، اعا، ۇمىتىپ كەتىپپىن، ءوزىم ۇيگە اپارىپ بەرەيىن، — دەيمىن ءبىرجولا دەگبىرىم كەتىپ.
اعام بۇل اقتالعانىمدى دا اسا جاراتا قويماعان سىڭاي تانىتىپ، ءۇن-تۇنسىز ورنىنان تۇردى دا، ەسىكتەن شىعىپ جۇرە بەردى. ەرتەسىنە ۇيگە قالبالاق قاعىپ ماردان اعام بايدىلدايەۆتىڭ كەلە قالعانى. "ويباي، ماردەكە، جاقسى كەلدىڭىز، وسىلاي دا وسىلاي"، — دەپ ءبارىن ايتىپ جاتىرمىن وعان. ماردەكەڭ ءسوزىمدى تۇگەل تىڭداپ الدى دا، قولما-قول مۇقاڭا تەلەفون سوقتى: "ساكەن ەكەۋمىز بىرەر ساعات ىشىندە ۇيىڭىزگە كىرىپ شىعامىز"، — دەپ جاتتى مارقۇم. قاشاندا كىسىگە قىلداي دا بولسا، جاقسىلىق جاساعىسى كەلىپ تۇراتىن اسا ءبىر ەلگەزەك ادام ەدى جارىقتىق.
الگى كىتابىما اۆتوگراف جازىپ، ماردان اعامدى الدىعا سالىپ اكادەميكتەر تۇراتىن ەڭسەلى ۇيگە دە جەتتىم. ەسىكتى اكادەميكتىڭ كەلىنى اشتى. بۇرىننان بىلەم، وزىممەن قۇرداس بالاسىمەن دە ءاردايىم ازىلدەسىپ جۇرەتىنبىز.
— مۇقاڭا كەلدىك، — دەي بەرىپ ەدىم، تۇكپىر جاقتان و كىسىنىڭ ءوزى دە كورىندى. امانداسىپ: "ءا، بەرى جۇرىڭدەر!" — دەپ، ءبىزدى كابينەتىنە قاراي باستادى.
ماردەكەڭ سويلەدى، مەن ءۇنسىز وتىرا بەردىم. مۇقاڭ جادىراپ كوپ اشىلا قويمادى. شاعىن كىتابىمدى الىپ، ستولىنا قويىپ قويدى. سول ەكى ارادا داستارحان باسىنا شاقىرعان كەلىنى كورىندى. مەن ماردەكەڭە قارادىم. ول بۇل ۇيگە ەركىندەۋ. "ءجۇر، دامگە بارالىق"، — دەگەن مۇقاڭا ەرىپ، مەنى دە بولماي اس ءۇي جاققا سۇيرەپ اكەتتى.
تۇسكى استىڭ مەزگىلى ەدى. سورپاسىمەن پەلمەن جەدىك-اۋ دەيمىن، ۇمىتپاسام. اراق-شاراپ ۇسىنبادى. مۇقاڭنىڭ بايبىشەسى اسا سابىرلى، ساليقالى كىسى كورىندى. ارتىق ءسوز، اڭگىمە بولا قويعان جوق. بيازى قالىپتا عانا تاماقتاندىق. ءسال تويىڭقىراماي دا قالدىم. ءبىراق ەشكىمنىڭ ىدىسىنا ۇستەمە قۇيىلمادى. "سالتتارى وسى شىعار"، — دەپ، مەن دە ءسال-پال جارتى قۇرساق قالعانىمدى سەزدىرە قويمادىم.
كەيىنىرەك مەنىڭ "ادىرنا" اتالاتىن كىتابىم مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنىلعان تۇستا مۇقاڭ "الماتى اقشامى" گازەتىنە جاقسى ماقالا جاريالادى. ولەڭدەرىمدى وقىپ، ريزا بولعانىن جاسىرماپتى.
تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ، العىسىمدى ءبىلدىردىم.
جاس جاعىنان ارامىز الشاقتاۋ، ول كىسى مەنىڭ اكەممەن جاستى ەكەن، سوندىقتان دا بولۋى كەرەك، كوپ ارالاسىپ سىرلاسا قويمادىق. مەنىڭ دە كىسىگە جۇعىسا كەتۋگە ەبىم جوق، جاقىن تارتقىسى كەلگەن ەمەۋرىنىن ۇعا قويماعانعا مۇقاڭ دا ءوزىن ءسال-پال سۋىق، ءسال-پال الىستاۋ ۇستاعان بولار. و جاعىنىڭ انىق-قانىعىن ءدال ءپىشىپ ايتا المايمىن.
ايتەۋىر، عالىم اعاما دەگەن ءوز كوڭىلىم تازا بولاتىن.
سول نيەتپەن مۇقاڭنىڭ رۋحىنا ارناپ، مىناۋ ولەڭدى جازدىم.
You Might Also Like
-
سوڭعى ۋاقىتتاردا «اتقامىنەر» دەگەن ءسوز قوزعالىپ ءجۇر. «ەڭبەكشى قازاقتىڭ» سوڭعى نومىرلەرىندە بۇل ماسەلە تالقىعا تۇسكەن ءتارىزدى.
-
اۋىلدا تۇراتىن كەزىم ەدى، وبلىستىق گازەتتىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى بولىپ ىستەيتىن ءسۇربويداق جىگىتپىن. تۇندە بولماسا، كۇن بالاسى ۇيدەن كوپ شىعا قويمايمىن. جۋىردا عانا اۋدان باسشىلارىمەن جاعالاسا ءجۇرىپ، كو...
