قىزىلجار - كوكشەتاۋ تەمىر جولى
قىزىلجاردان اقمولاعا قاراي شورتان پوسەلكەسىنە شەيىن تەمىر جول سالىنعان. 250 شاقىرىم جولدىڭ سالىنا باستاعانىنا 5 — 6 جىل بولىپ بارا جاتىر. بۇرىن كوكشەتاۋعا شەيىن سالىنعان ەدى. ەندى بىلتىرعى كۇزدەن بەرى شورتانعا جەتكىزىلگەن، ءبىراق جول ناشار، ءالسىز كەڭەس ۇكىمەتىنە ونىڭ بەر جاعىندا ايماعى التى ايلىق جول قازاقستانعا تەمىر جولدىڭ وتە قاجەت ەكەنىنە قاراماي، بۇل كوكشەتاۋ جولى وتە ناشار، شارۋاشىلىعى كۇيزەلگەن كەدەي وكىمەتتىڭ ازعانا قارجىسىمەن بۇل تەمىر جولعا قانشا ءۇزىلىپ، جىرىلىپ، اقشا بولىنگەندىگىن بىلەتىن ادامنىڭ سول كوپ ۇمىتپەن قاراپ وتىرعان تەمىر جولدىڭ ءالى دە قازاقتىڭ وگىزگە جەككەن سىنىق دوڭگەلەك ەكى اياق اعاش ارباسىنان ەش اسپايدى ەكەن. 250 شاقىرىم تەمىر جولدى 32 ساعات جۇردىك. كەي جەردە جولمەن قاتار بۇكجەڭدەپ كەلە جاتقان اربالى ات پويىزدان وزىپ كەتىپ ءجۇردى. قارسىدان كەلە جاتقان ءبىر پويىزدا «ءبىر باسشى جىگىتكە جولىعىپ ەم، ول: ءۇشىنشى كۇن ءجۇرىپ كەلەمىز»، — دەدى.
ءبىر پاروۆوزعا 5 شاقتى تەپلۋشكا تىركەپ سۇيرەيدى. ءبىر تەپلۋشكادا ءبىز بالا-شاعامەن 50 شاقتى جان بولدىق.
تەپلۋشكالاردىڭ ساكىلەرى ءتىپتى جوق. بار بولسا قيقى-جيقى ىلىنگەن سالىنعان جامان تاقتاي. تاقتايعا جارىماي وتىرعان ءتارىزدى. ال قاراعاي اعاش كوكشەتاۋدا سۋ تەگىن.
تەمىر جول ءالى مىقتى، بەرىك ەمەس. ازعانا جەردى تىرمالاپ، توپىراق ۇستىنە كولدەنەڭ اعاش سالىپ، تەمىر جولدى سالا سالعان كەيبىر جەرلەرىندە تەك جاي ازىراق تىرمالاعان جەرگە تەمىر جول تەمىرىن تاستاي سالعان ءتارىزدى. قىسقاسى، بۇل تەمىر جولدىڭ پويىزىنا باسقا ءتۇرلى كولىك تابا الماعان ادام عانا ىلاجسىز مىنەتىن.
تاعى دا جولعا جۇمىس قىلدىرماق بولىپ جاتىر. جۇمىسكەرلەردى، قارا جۇمىسكەرلەردى رەسەيدەن الدىرىپ-الدىرىپ جاتىر. ال ماڭايداعى جۇمىس ىزدەپ، قاڭعىرىپ جۇرگەن قازاق كەدەيلەرىن المايدى، نە ارەڭ الىنادى. ءبىز كەلگەن پويىزبەن رەسەيدەن كوپ جۇمىسكەر كەلدى. بۇرىن شاقىرىپ، جول اقشالارىن تولەپ، العىزىپ جاتىر. ال قىزىلجاردا جۇمىس ىزدەپ، ساندالىپ جۇرگەن تالاي قازاق جىگىتتەرىن كوردىم. ولاردى كوكشەتاۋ جولىنىڭ باستىقتارى كورمەيدى.
شورتان ستانسياسىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن 20 — 30 عانا قازاق جىگىتتەرىن كوردىم. بىرەۋلەرى كەلىپ حالدارىنىڭ جايسىز كۇيىن ايتىپ شىقتى. «قازاق مالايلارىن قاقپايلاپ، جۇمىسقا ءجوندى قويمايدى. رەسەيدەن توپ-توپ قىلىپ العىزىپ جاتىر، «قازاقتار جۇمىس قىلا المايدى» دەپ ايتادى، — دەدى.
مەن قوراشسىندىم دا قويدىم، نە دەرسىڭ.
قاجىمۇقان، شولاق شىققان جەرلەردىڭ جىگىتتەرى «قارا جۇمىسقا جارامايدى» دەگەنگە نە دەرسىڭ؟
جۇگەن-قۇرىق تيمەگەن 6 جاسار اساۋدى ءبىر سىلىكپەدەن قالدىرماي شوڭقيتىپ ءتۇسىرىپ، اۋىز ومىرتقاسىن ۇزەتىن جىگىتتەر «قارا جۇمىسقا ءالى كەلمەيدى» دەگەنگە نە ايتارسىڭ!
قايىڭ مەن قاراعايدىڭ جۇپار اۋاسىنان دەم العان، قىزىل الا گۇل شاشاقتى جىبەك كىلەمدەي، كوڭىل قوشىنداي تازا اۋاسىمەن دەم العان، بالتىرى بەسىكتەي، كەۋدەسى ەسىكتەي ارقا جىگىتتەرىنىڭ «قارا جۇمىسقا ءالى كەلمەيتىنىن» كوكشەتاۋ جولىنداعى ۇلىقتارىنان عانا ەستىپ وتىرمىن.
بۇل ىسكە قازاقستاننىڭ كاسىپشىلەر كەڭەسى، ەڭبەك كوميسسارى، بارلىق قازاقستان ۇكىمەتى تەز نازارىن سالىپ، قولىن سوزۋ كەرەك شىعار.
كەڭەس وكىمەتىنە قازاق جۇمىسكەر تابى كەرەك. جۇمىسكەر تابى قازاق كەدەيلەرىن جۇمىسقا السا عانا بولادى، ايتپەسە جەردىڭ استىنان شىقپايدى. كەڭەس ۇكىمەتى قازاق كەدەيلەرىنەن جۇمىسكەر تابىن جاسايدى. جاساپ تاربيەلەيدى. كوكشەتاۋ تەمىر جولىنىڭ باسىنداعى ءتارىزدى پاسىق بۇرىنعى تومەن حالىققا ءالى دە ارام قۇلىقپەن قارايتىن مىرزالار ونى ەستەرىنە الۋلارى كەرەك.
مەنىڭ مۇنىمدى وقىعان جۇرت «ورىستان جۇمىسكەر الماسىن» دەپ ايتادى دەپ ءتۇسىنىپ جۇرمەسىن. جۇمىسكەردى ورىستان دا، قازاقتان دا الۋ كەرەك. العاندا الىستان جازدىرىپ، كوپ راسحود قىلىپ الماي، ماڭىنداعى، سول تەمىر جولدىڭ ءوز جەرىندەگى ورىس پەن قازاقتىڭ قاپتاعان كەدەيلەرىنەن الۋ كەرەك. سويتسە ەكى ءتۇرلى پايدا ءبىراق تابىلادى.
كوكشەتاۋ تەمىر جولىندا كەڭەس وكىمەتىنىڭ پارتيا ساياساتىن شىن كوڭىلىمەن جۇرگىزەتىن سەنىمدى كوز بولۋ كەرەك.
مۇنى ەندى ءبۇيتىپ بەتىمەن جىبەرمەۋ كەرەك.
1926 جىل
You Might Also Like
-
قوسشى ۇيىمى اۋىلدىڭ كەدەيلەرى مەن جالشىلارىنىڭ ۇيىمى. قازاقستاندا قوسشى ۇيىمى كەڭەس ۇكىمەتى ورناعاننان كەيىن، اۋەلى جەتىسۋ، سىرداريا گۋبەرنيالارىندا جاسالعان. قازاقتىڭ وزگە گۋبەرنيالارىندا قوسشى ۇي...
-
اقىن عافۋ قايىربەكوۆتىڭ تۋعانىنا 70 جىل تولۋ مەرەيتويى قازاقكونسەرت زالىندا اسا ءبىر سالتاناتتى جاعدايدا ءوتتى. اقىننىڭ تۇرعىلاستارى، قۇربىلاستارى، ۇزەڭگىلەس سەرىكتەرى، تۋعان-تۋىس، ءىنى-قارىنداستارى ت...
